Με το βλέμμα (και) στον νέο εκλογικό κύκλο που ανοίγει, έπειτα και από τα αποτελέσματα και το κλίμα των πρόσφατων δημοσκοπήσεων, η κυβέρνηση βάζει στο επίκεντρο την κοινωνική πολιτική και κυρίως το εισόδημα της μεσαίας τάξης, προσπαθώντας βέβαια να βρει τη σωστή ισορροπία μεταξύ παροχών – υποσχέσεων και δημοσιονομικής σύνεσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, όπως έγινε γνωστό την περασμένη εβδομάδα, η κυβέρνηση σχεδιάζει ένα πακέτο μόνιμων μέτρων αξιοποιώντας τα πρόσθετα έσοδα που θα προκύψουν από τη μείωση της φοροδιαφυγής. Οι οίκοι αξιολόγησης στους οποίους απευθύνθηκε η «Κ» στέλνουν ένα κοινό μήνυμα όσον αφορά τον σχεδιασμό της κυβέρνησης: πολλά από τα μέτρα μπορεί να τονώσουν τη ζήτηση και την οικονομική δραστηριότητα, άρα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο η διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης είναι το μεγάλο ζητούμενο για την Ελλάδα και αυτή απαιτεί συνεπείς διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο και βελτιώσεις στο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Πολλά από τα μέτρα μπορεί να τονώσουν την οικονομία, άρα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο η διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης είναι το μεγάλο ζητούμενο.
Είναι ξεκάθαρο ότι η διατήρηση της δημοσιονομικής σταθερότητας και της εμπιστοσύνης των αγορών και των οίκων αξιολόγησης, τα κεκτημένα δηλαδή των τελευταίων ετών που έχουν οδηγήσει την Ελλάδα από αδύναμο κρίκο της Ευρωζώνης να μετατραπεί σε story υπεραπόδοσης και ισχυρών προοπτικών, δεν πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα μόνο αλλά και διαρκή εθνικό στόχο. Οπως σημείωσε και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας την περασμένη εβδομάδα, «αδιαμφισβήτητα πρέπει να διατηρήσουμε τη δημοσιονομική υπευθυνότητα ως κόρη οφθαλμού». Ο νέος επικεφαλής αναλυτής της Fitch για την Ελλάδα, Γκρεγκ Κις, επισημαίνει μάλιστα στην «Κ» πως «η συνετή δημοσιονομική στάση αποτελεί σημαντική δύναμη της ελληνικής οικονομίας και υποστηρίζει την αξιολόγηση της επενδυτικής βαθμίδας». Ο οίκος αναμένει μέτρια δημοσιονομική χαλάρωση το 2025, σύμφωνα με τα δημοσιονομικά μέτρα της κυβέρνησης, όμως εκτιμά επίσης ότι η υγιής δημοσιονομική πολιτική θα συνεχιστεί το 2025-2026, με πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα κοντά στο 3% του ΑΕΠ τουλάχιστον μέχρι το 2026.
Αλλωστε, το γεγονός ότι η χώρα έχει ανακτήσει την επενδυτική βαθμίδα από όλους τους οίκους ναι μεν κλείνει έναν σημαντικό κύκλο της κρίσης, αλλά «ανοίγει» και ένα μεγάλο στοίχημα: την επιστροφή στην κανονικότητα και σε σαφώς υψηλότερη κατηγορία αξιολόγησης, η οποία απέχει κάποια (αρκετά) χρόνια ακόμη και χρειάζεται «δουλειά». Το πακέτο μέτρων που σχεδιάζει η κυβέρνηση και το οποίο αναμένεται να οριστικοποιηθεί λίγο πριν από τη ΔΕΘ, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων μειώσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, τιμαριθμοποίηση και αλλαγή – επανασχεδιασμό της κλίμακας φορολογίας και στοχευμένες ελαφρύνσεις για ιδιοκτήτες ακινήτων, με κύριο στόχο την ενίσχυση της μεσαίας τάξης.
Η συνετή δημοσιονομική πολιτική αποτελεί σημαντική δύναμη της ελληνικής οικονομίας και υποστηρίζει την αξιολόγηση της επενδυτικής βαθμίδας, λέει η Fitch.
Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης μίλησε την περασμένη εβδομάδα στο πλαίσιο του συνεδρίου «Ελλάδα Μετά VIII» για αξιοποίηση του όποιου διαθέσιμου δημοσιονομικού χώρου για μειώσεις άμεσων φόρων, και ο κ. Στουρνάρας προέκρινε, εφόσον υπάρχουν δημοσιονομικά περιθώρια, μειώσεις ασφαλιστικών εισφορών και φόρων, αλλά όχι του ΦΠΑ. Το βέβαιο είναι πως… τίποτα δεν μπορεί να είναι βέβαιο αυτή τη στιγμή, αλλά ούτε και σε πέντε μήνες. Πολλά θα εξαρτηθούν από το πώς θα εξελιχθεί το διεθνές περιβάλλον και ποιος θα είναι ο αντίκτυπος στην οικονομία –πολλά έχουν ειπωθεί περί πιθανότητας ακόμα και ύφεσης στις ΗΠΑ, κάτι που δεν θα αφήσει… αλώβητες αγορές και οικονομίες σε άλλες περιοχές–, και αυτό σε μεγάλο βαθμό θα καθορίσει και τις κινήσεις της κυβέρνησης και του οικονομικού επιτελείου. Οι εξωτερικές συνθήκες στην οικονομία συνεπώς κάθε άλλο παρά σταθεροποιημένες είναι, ενώ ακόμα μένει να φανεί ποια θα είναι η δασμολογική καταιγίδα Τραμπ στην Ευρώπη, η οποία θα επηρεάσει έμμεσα και την Ελλάδα. Οπότε αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να υπάρξει σαφής εικόνα των περιθωρίων «παρέμβασης» της κυβέρνησης.
Σε κάθε περίπτωση, με τα έως τώρα δεδομένα, οι οίκοι αξιολόγησης βλέπουν θετικά τα σχέδια της κυβέρνησης, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι αυτό που χρειάζεται η οικονομία είναι στοχευμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
«Βλέπουμε θετικά τις πρόσφατες βελτιώσεις στη φορολογική συμμόρφωση και πιστεύουμε ότι η περαιτέρω πρόοδος θα βοηθήσει την Ελλάδα να μειώσει το φορολογικό της χάσμα σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο», όπως σημειώνει στην «Κ» η Σπυριδούλα Τζίμα, αντιπρόεδρος του τμήματος κρατικών αξιολογήσεων του οίκου DBRS. Αυτό, προσθέτει, «πιθανότατα θα στηρίξει την ισχυρή αύξηση των φορολογικών εσόδων μεσοπρόθεσμα, δημιουργώντας κάποιο δημοσιονομικό περιθώριο για την εφαρμογή πρόσθετων φορολογικών περικοπών, όπως οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, καθώς η φορολογική επιβάρυνση της εργασίας στην Ελλάδα παραμένει υψηλότερη από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ». Ωστόσο, τονίζει η κ. Τζίμα, «είναι σημαντικό για την Ελλάδα να διατηρήσει μια πολιτική που εξισορροπεί τη δημοσιονομική ευθύνη και την οικονομική ανάπτυξη. Η διατήρηση επίσης δημοσιονομικών “μαξιλαριών” ασφαλείας είναι σημαντική καθώς παρέχει ανθεκτικότητα και ευελιξία κατά τη διάρκεια κρίσεων».
Οι μειώσεις φόρων και εισφορών ενισχύουν την ανάπτυξη
Ο οίκος αξιολόγησης Scope Ratings επιχειρεί μία πρώτη ανάλυση των μέτρων που σχεδιάζει η κυβέρνηση και του αντίκτυπου που μπορεί να έχουν στην οικονομία και τη «βαθμολογία» της Ελλάδας. Οπως σημειώνει πάντως ο Τζέικομπ Σουάλσκι, γενικός διευθυντής του οίκου και υπεύθυνος για τις κρατικές αξιολογήσεις, ο οποίος πρόσφατα ανέλαβε επικεφαλής αναλυτής για την Ελλάδα, τα πραγματικά αποτελέσματα των μέτρων θα εξαρτηθούν από τις λεπτομέρειες της εφαρμογής της πολιτικής καθώς και από το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον.
Ο κ. Σουάλσκι επισημαίνει στην «Κ» ότι όσον αφορά την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, είναι κάτι στο οποίο σίγουρα πρέπει να επικεντρωθεί η ελληνική κυβέρνηση. «Η στόχευση της παραοικονομίας μπορεί να ξεκλειδώσει σημαντικά πρόσθετα δημόσια έσοδα, χωρίς να αυξήσει τους φόρους στους φορολογούμενους που συμμορφώνονται. Η επιτυχία αυτού του μέτρου εξαρτάται από την ισχυρή επιβολή, την επαρκή διοικητική ικανότητα και το δυνητικά υψηλότερο αρχικό κόστος για την κυβέρνηση», όπως τονίζει.
Παράλληλα, προσθέτει ότι η συνεχιζόμενη στροφή της Ευρώπης προς τη δηλωμένη εργασία –που ωθήθηκε εν μέρει από την πανδημία και τη λήψη κρατικής υποστήριξης τότε, ένα μάθημα που έμαθαν πολλοί εργαζόμενοι και υποστηρίζεται από την αυξημένη ψηφιοποίηση– ενισχύει επίσης αυτές τις προσπάθειες.
Οσον αφορά τις μειώσεις φόρων και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, ο αναλυτής εξηγεί ότι πρέπει να είναι καλά στοχευμένες, καθώς τέτοιες πολιτικές υποστηρίζουν ομάδες μεσαίου και χαμηλότερου εισοδήματος και τονώνουν δυνητικά την εγχώρια ζήτηση. Στο μέτωπο των προσαρμογών-αλλαγών που σχεδιάζονται στη φορολογική κλίμακα, ο κ. Σουάλσκι υπογραμμίζει ότι «η προσεκτική βαθμονόμηση αυτών των αλλαγών, ώστε να μη μειώνουν σημαντικά τα συνολικά έσοδα, είναι το κλειδί για τη διατήρηση της δημοσιονομικής σταθερότητας».
Ο κύριος κίνδυνος γενικότερα είναι ότι εάν τα προβλεπόμενα κέρδη εσόδων από τη μείωση της φοροδιαφυγής δεν υλοποιηθούν, αυτές οι περικοπές και τα μέτρα ελάφρυνσης ενδέχεται να ανοίξουν ένα δημοσιονομικό κενό, προειδοποιεί ο αναλυτής.
Συνολικά, όπως σχολιάζει, «τα μέτρα που σχεδιάζει μπορούν να τονώσουν την οικονομική δραστηριότητα, και δεν φαίνεται να δημιουργούν κάποια δημοσιονομική αβεβαιότητα, ωστόσο η διασφάλιση της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης είναι απαραίτητη και απαιτεί συνεπείς διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο και βελτιώσεις στο επιχειρηματικό περιβάλλον (π.χ. αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης)».
Παράλληλα, εξαιρετικά σημαντικό κατά τον ίδιο είναι η μείωση του ελληνικού χρέους σε απόλυτες τιμές. Και εξαρτάται, όπως σημειώνει, από τη διατήρηση πλεονασμάτων και την ισχυρή αύξηση του ΑΕΠ. «Η διασφάλιση ότι η ανάπτυξη ξεπερνάει το κόστος δανεισμού είναι κρίσιμης σημασίας», επισημαίνει, προσθέτοντας οι πρόσφατες ανακοινώσεις για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών στην Ευρώπη θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε παρατεταμένο υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης σε ολόκληρη την περιοχή. «Πάντως, εάν η μείωση του χρέους διατηρηθεί με την πάροδο του χρόνου χωρίς να υπονομευθούν οι στόχοι ανάπτυξης, αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει θετικά τις αξιολογήσεις της Ελλάδας», επισημαίνει ο αναλυτής της Scope.
Η επιλογή της ΤτΕ
«Θα προτιμούσαμε να μειωθούν φόροι που βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα. Οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Η κυβέρνηση βέβαια θέλει να μειώσει τους φόρους της μεσαίας τάξης και το θεωρεί αναπτυξιακή επιλογή αυτή. Δεν διαφωνούμε. Αρκεί να μην είναι ΦΠΑ», δήλωσε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας.
3,5%
του ΑΕΠ διαμορφώθηκε το πρωτογενές πλεόνασμα το 2024, όπως είχε προαναγγείλει ο κ. Κωστής Χατζηδάκης.
Κοινωνική πολιτική
«Αν δεν υπάρξουν ανατροπές διεθνώς, θα γίνει πιο έντονη η κοινωνική πολιτική, με σαφέστερο δείγμα τη μείωση των άμεσων φόρων. Ωστόσο δεν θα πάρουμε στον λαιμό μας τους Ελληνες με απερίσκεπτες πολιτικές. Είμαι σίγουρος πως και ο κ. Πιερρακάκης ανήκει σε αυτή τη σχολή σκέψης», είπε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κ. Χατζηδάκης.
2,3%
ρυθμό ανάπτυξης προβλέπει η Τράπεζα της Ελλάδος φέτος μετά την τελευταία αναθεώρηση της εκτίμησης της.
Θετική η DBRS
«Βλέπουμε θετικά τις πρόσφατες βελτιώσεις στη φορολογική συμμόρφωση», σημειώνει στην «Κ» η Σπυριδούλα Τζίμα, αντιπρόεδρος του τμήματος κρατικών αξιολογήσεων του οίκου DBRS. «Αυτό πιθανότατα θα στηρίξει την ισχυρή αύξηση των φορολογικών εσόδων, δημιουργώντας κάποιο περιθώριο για πρόσθετες φορολογικές περικοπές».
