Κατασκευαστική εταιρεία στις ΗΠΑ που έφτιαχνε δικές της αλουμινένιες σκάλες για τις εργασίες της, τώρα θα αγοράζει έτοιμες σκάλες από το Βιετνάμ. Ενα μόνο παράδειγμα των παράπλευρων συνεπειών που θα έχουν οι δασμοί Τραμπ, όπως τις περιγράφει στην «Κ» ο Ερικ Μπάινχοκερ, καθηγητής Δημόσιας Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Ζούμε σε μια εποχή όπου καταναλώνουμε σύνθετα προϊόντα που αποτελούνται από διαφορετικά κομμάτια. Είτε αυτό σημαίνει ένα αυτοκίνητο, είτε ένα iphone. Ακόμη και ορισμένα αγροτικά προϊόντα έχουν σήμερα εισροές από διαφορετικές χώρες για την παραγωγή τους», τονίζει ο Μπάινχοκερ, ο οποίος είναι επίσης ιδρυτής και εκτελεστικός διευθυντής στο Ινστιτούτο Νέας Οικονομικής Σκέψης. Ως εκ τούτου, προβλέπει ότι οι δασμοί θα καταστήσουν τα προϊόντα πιο ακριβά και λιγότερο διαθέσιμα. «Και οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα πρέπει να φροντίζουν τους εργαζόμενους και τους καταναλωτές τους. Ομως θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι τα εθνικά αυτά συμφέροντα εξυπηρετούνται καλύτερα σε ένα συνεργατικό παγκόσμιο περιβάλλον», υπογραμμίζει σχολιάζοντας τις αιτιάσεις κατά της παγκοσμιοποίησης. Αναλύοντας το επιχείρημα Τραμπ για τη θωράκιση της εγχώριας απασχόλησης, σημειώνει ότι συνολικά οι θέσεις εργασίας θα αυξηθούν αν υπάρχει ένα μοντέλο που θα προωθεί την ανάπτυξη και θα προσφέρει ένα ελκυστικό μέλλον. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, «οι ΗΠΑ κινδυνεύουν τώρα από ένα σπιράλ στο οποίο η αβεβαιότητα και το χάος θα μετριάζουν τις επενδύσεις και την κατανάλωση, κίνδυνο τον οποίο αντανακλούν και οι αγορές».
– Θα πρέπει να δουλέψουμε πλέον με το σενάριο ότι οι δασμοί είναι κάτι παραπάνω από ένα μέσο διαπραγμάτευσης για τον Ντόναλντ Τραμπ; Ή είναι ακόμη νωρίς για να κρίνουμε;
– Θα έλεγα ότι εξαρτάται από τη μέρα και την ώρα που διατυπώνει κάποιος την ερώτηση. Αμφιβάλλω ότι γνωρίζουν την απάντηση ακόμη και οι στενότεροι σύμβουλοι του Αμερικανού προέδρου, ίσως και ο ίδιος. Πάντως, η αλήθεια είναι ότι πολλοί από τους διαπραγματευτικούς στόχους του μοιάζουν αδύναμοι. Για παράδειγμα, ο αποτελεσματικότερος έλεγχος της διακίνησης φαιντανύλης από τον Καναδά δεν δείχνει να είναι ισχυρό επιχείρημα. Σε κάθε περίπτωση, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι τουλάχιστον ορισμένοι από αυτούς τους δασμούς θα παραμείνουν σε κάποιο σχήμα και διάρκεια που θα επηρεάσουν το διεθνές σύστημα συναλλαγών.
– Τι σημαίνει στην πράξη ο εμπορικός πόλεμος τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για την Ευρώπη; Αφενός για τις βιομηχανίες τους, αφετέρου για τους καταναλωτές τους.
– Στην πραγματικότητα, έχουμε να κάνουμε με φόρους στο εμπόριο, οι οποίοι αυξάνουν τα κόστη για όλους. Ομως αυτό που δεν έχει γίνει επαρκώς κατανοητό είναι ότι για να φτιάξεις οτιδήποτε στη σύγχρονη οικονομία θα πρέπει να διασχίσεις τα σύνορα. Αν κοιτάξουμε γύρω μας στο σπίτι μας θα διαπιστώσουμε ότι σχεδόν κανένα από τα πράγματα που χρησιμοποιούμε σε καθημερινή βάση κατασκευάζεται σε μία μόνο χώρα. Σχεδόν όλα τα προϊόντα αποτελούνται από διαφορετικά εξαρτήματα, από πρώτες ύλες που προέρχονται από διαφορετικές χώρες ανά τον κόσμο. Δεν ζούμε σε μια εποχή όπου μία χώρα παράγει τυρί και η άλλη κρασί, και ο δασμός απλώς αυξάνει το κόστος της συναλλαγής. Ζούμε σε μια εποχή όπου καταναλώνουμε σύνθετα προϊόντα που αποτελούνται από διαφορετικά κομμάτια. Είτε αυτό σημαίνει ένα αυτοκίνητο, είτε ένα iphone. Ακόμη και ορισμένα αγροτικά προϊόντα έχουν σήμερα εισροές από διαφορετικές χώρες για την παραγωγή τους. Πρόκειται για μια πτυχή του εμπορικού πολέμου η οποία έχει υποτιμηθεί. Ομως θα δυσκολέψει σχεδόν τα πάντα. Οι τομείς με τα πιο περίπλοκα προϊόντα είναι οι τομείς που θα επηρεαστούν περισσότερο. Ομως όλοι σχεδόν θα επηρεαστούν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Το βασικό λάθος που κάνει ο Τραμπ και η ομάδα των συμβούλων του είναι ότι προσεγγίζουν τις ΗΠΑ σαν μια μεμονωμένη οικονομία. Αποτυγχάνουν να δουν ότι η αμερικανική οικονομία είναι πλήρως ενσωματωμένη με πολλές άλλες οικονομίες σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα, ένα μέρος της αυτοκινητοβιομηχανίας έχει δραστηριότητα στην Αμερική, ένα μέρος στον Καναδά, ένα άλλο στην Ευρώπη και ένα άλλο στην Κίνα. Δεν μπορείς να αποκόψεις αυτούς τους τομείς με βάση τα εθνικά σύνορα.
– Κατά μία έννοια λοιπόν η Ουάσιγκτον επιχειρεί να υψώσει τείχη σε σύνορα που στην πράξη δεν υπάρχουν, μιλώντας πάντα για το εμπόριο. Από την άλλη, ο πρόεδρος Τραμπ μιλάει για την ανάγκη αμοιβαιότητας στις εμπορικές σχέσεις των ΗΠΑ. Στο πλαίσιο αυτό, μιλάει για περιπτώσεις στις οποίες τα αμερικανικά προϊόντα αντιμετωπίζουν υψηλότερους δασμούς από αυτούς που μέχρι σήμερα εφαρμόζουν οι ΗΠΑ στις αντίστοιχες χώρες. Ποιες είναι οι σκέψεις σας εδώ;
– Αν μια χώρα θεωρεί ότι αδικείται, μπορεί να αντιδράσει σύμφωνα με το πλαίσιο του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος. Μάλιστα η κυβέρνηση Μπάιντεν είχε εργαστεί πάνω σε αυτήν τη βάση. Ομως η ιδέα οριζόντιας εκτόξευσης δασμών, σε ολόκληρες οικονομίες και ολόκληρους κλάδους, προκαλεί χάος και κόστη, καθιστώντας δυσδιάκριτα τα όποια οφέλη.
Το βασικό λάθος που κάνει ο Τραμπ και η ομάδα των συμβούλων του είναι ότι προσεγγίζουν τις ΗΠΑ σαν μια μεμονωμένη οικονομία. Αποτυγχάνουν να δουν ότι η αμερικανική οικονομία είναι πλήρως ενσωματωμένη με πολλές άλλες οικονομίες σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα, ένα μέρος της αυτοκινητοβιομηχανίας έχει δραστηριότητα στην Αμερική, ένα μέρος στον Καναδά, ένα άλλο στην Ευρώπη και ένα άλλο στην Κίνα. Δεν μπορείς να αποκόψεις αυτούς τους τομείς με βάση τα εθνικά σύνορα.
– Αναφορικά με το επιχείρημα ότι η αύξηση των δασμών από τις ΗΠΑ θα αυξήσει τις τιμές των προϊόντων στις ΗΠΑ, η αμερικανική κυβέρνηση σχολιάζει ότι το κόστος θα είναι βραχυπρόθεσμο και πως αντιθέτως θα αυξηθούν οι θέσεις εργασίας στη χώρα. Ποια είναι η γνώμη σας;
– Μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να τονωθούν κάποιες βιομηχανίες. Ομως συνολικά οι θέσεις εργασίας θα αυξηθούν αν υπάρχει ένα μοντέλο που θα προωθεί την ανάπτυξη και θα προσφέρει ένα ελκυστικό μέλλον. Μιλούσα με ένα στέλεχος σε μια κατασκευαστική εταιρεία. Μου εξήγησε ότι μέχρι σήμερα έκαναν εισαγωγή φτηνού αλουμινίου από άλλες χώρες για να φτιάχνουν σκάλες τις οποίες χρησιμοποιούσαν για τις εργασίες στις κατασκευές. Με τους νέους δασμούς στο αλουμίνιο, δεν έχει πια νόημα το μοντέλο τους. Θα τους συμφέρει τώρα να αγοράζουν τις σκάλες από το Βιετνάμ ή από άλλες χώρες. Εκεί που έφτιαχναν σκάλες, τώρα θα εισάγουν σκάλες. Το αλουμίνιο θα πηγαίνει πλέον σε περιοχές με χαμηλότερους δασμούς. Είναι οι ακούσιες συνέπειες των συγκεκριμένων επιλογών, οι οποίες θα καταστήσουν τα πράγματα πιο ακριβά και λιγότερο διαθέσιμα. Στο τέλος της ημέρας, αυτή η εμπορική πολιτική θα βλάψει την ανταγωνιστικότητα της αμερικανικής βιομηχανίας.
Στην ενιαία στάση η ισχύς της Ευρώπης
– Πώς θα έχει η Ευρώπη τις λιγότερες δυνατές απώλειες σε αυτόν τον εμπορικό πόλεμο;
– Πριν απ’ όλα, θα πρέπει να παρουσιάσει μία ενιαία, ενοποιημένη στάση η οποία θα αποτυπώνει την ισχύ της. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα λειτουργήσει ως η αγορά των 400 εκατ. ανθρώπων, γεγονός που θα της προσδώσει αληθινή δύναμη στις διαπραγματεύσεις. Επειτα, θα πρέπει να ενθαρρύνει το εμπόριο με τον υπόλοιπο κόσμο. Οι ΗΠΑ είναι μεγάλη αγορά, είναι όμως μόνο ένα μέρος του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος. Η βελτίωση των σχέσεων με άλλους εμπορικούς εταίρους θα ασκήσει πίεση στην κυβέρνηση Τραμπ. Στο τέλος της ημέρας, το καλύτερο εργαλείο για την Ευρώπη είναι να συνειδητοποιήσει την ισχύ της. Επιπλέον, η Ε.Ε. θα πρέπει να ξεδιαλύνει τις σχέσεις με τη Βρετανία, λύνοντας κάποια θέματα που προέκυψαν με το Brexit.
– Τι σηματοδοτούν οι τελευταίες εξελίξεις για την προοπτική της διαδικασίας που γνωρίζουμε ως παγκοσμιοποίηση;
– Στην πραγματικότητα, έχουμε μια σύγκρουση δύο αντίρροπων δυνάμεων. Ενα μεγάλο μέρος της παγκοσμιοποίησης οφείλεται στην τεχνολογία, η οποία προσφέρει το είδος της πολυπλοκότητας των προϊόντων και των υπηρεσιών που καταναλώνουμε. Ενας από τους μεγάλους κινητήρες ανάπτυξης είναι η ικανότητά μας να εξειδικευόμαστε σε διαφορετικούς τύπους γνώσεων, προϊόντων και υπηρεσιών και στη συνέχεια να τους συγκεντρώνουμε σε αυτές τις πολύπλοκες αλυσίδες εφοδιασμού για να παράγουμε πιο σύνθετα και πιο πολύτιμα πράγματα. Γι’ αυτό και οι πιο περίπλοκες βιομηχανίες, από τα αεροσκάφη μέχρι τους ημιαγωγούς και τα smartphones, τείνουν να είναι οι πιο παγκόσμιες. Την ώρα όμως που η τεχνολογική πρόοδος μας ωθεί σε αυτό το παγκοσμιοποιημένο σύστημα, η πολιτική πιέζει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Κάποια στιγμή θα γίνει σαφές ότι αν μας ενδιαφέρει να έχουμε όλο και καλύτερα προϊόντα και υπηρεσίες, αν μας ενδιαφέρει να ευημερήσουμε, τότε θα πρέπει αυτό να αναγνωριστεί και στην πολιτική μας. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα το ανοιχτό σύστημα συναλλαγών με τον τρόπο που το αντιλαμβανόμασταν τη δεκαετία του 1990 και τη δεκαετία του 2000. Οι χώρες εξακολουθούν να έχουν συμφέροντα. Και οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα πρέπει να φροντίζουν τους εργαζόμενους και τους καταναλωτές τους. Ομως θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι τα εθνικά αυτά συμφέροντα εξυπηρετούνται καλύτερα σε ένα συνεργατικό παγκόσμιο περιβάλλον.
Την ώρα που η τεχνολογική πρόοδος μας ωθεί σε παγκοσμιοποιημένο σύστημα, η πολιτική πιέζει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Κάποια στιγμή θα γίνει σαφές ότι αν μας ενδιαφέρει να έχουμε όλο και καλύτερα προϊόντα και υπηρεσίες, αν μας ενδιαφέρει να ευημερήσουμε, τότε θα πρέπει αυτό να αναγνωριστεί και στην πολιτική μας. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα το ανοιχτό σύστημα συναλλαγών με τον τρόπο που το αντιλαμβανόμασταν τη δεκαετία του 1990 και τη δεκαετία του 2000.
– Κάποια εκτίμηση για τον αντίκτυπο του εμπορικού πολέμου στην παγκόσμια ανάπτυξη;
– Θα είναι σίγουρα αρνητικός. Προς το παρόν, κυριαρχεί η αβεβαιότητα, η οποία είναι από μόνη της σε θέση να προκαλέσει ζημιά στην οικονομία. Οι ΗΠΑ κινδυνεύουν τώρα από ένα σπιράλ στο οποίο η αβεβαιότητα και το χάος θα μετριάζουν τις επενδύσεις και την κατανάλωση. Δεν μπορούμε να ξέρουμε επακριβώς την πορεία που θα ακολουθήσουν το ΑΕΠ και οι τιμές, όμως έχουν αυξηθεί τα ρίσκα για πληθωρισμό και ύφεση. Και βλέπουμε ότι οι αγορές αντανακλούν αυτούς τους κινδύνους.
