Υποσχέθηκε στους Αμερικανούς μια νέα εποχή ευημερίας και ανάπτυξης, αλλά και στις αμερικανικές επιχειρήσεις περαιτέρω αύξηση της κερδοφορίας τους χάρη στις φοροαπαλλαγές και στην απορρύθμιση και όπως ήταν λογικό η Wall Street τον υποδέχθηκε με συνεχή άνοδο του S&P 500 από την ανακοίνωση της εκλογικής του νίκης. Και τώρα, μόλις δύο μήνες από την αρχή της θητείας του, είναι εκείνος που τόσο απροκάλυπτα προϊδεάζει τους Αμερικανούς για τις επώδυνες παρενέργειες της πολιτικής του, την «κάποια ενόχληση» αλλά και όχι μόνο, καθώς αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να διολισθήσει σε ύφεση η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Και είναι μόνον αυτός, ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ από όλη την κυβέρνησή του που αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο, όταν την ίδια στιγμή τα στελέχη του προσπαθούν να ανασκευάσουν κάπως τις δηλώσεις του και μιλούν απλώς για περίοδο «αποτοξίνωσης» της οικονομίας.
Στους δύο μήνες της δεύτερης θητείας του, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ήδη κατορθώσει να προκαλέσει μαζικές απολύσεις και όχι μόνο στον δημόσιο τομέα, να αυξήσει την ανεργία και να μειώσει τις προσλήψεις, να οδηγήσει τη Wall Street σε αλλεπάλληλα επεισόδια πτώσης, να προκαλέσει πανικό και σύγχυση στους επικεφαλής των αμερικανικών επιχειρήσεων, έστω και αν οι περισσότεροι τον εκφράζουν μόνο παρασκηνιακά, και να πείσει τραπεζικούς κολοσσούς και οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης πως η υπερδύναμη οδεύει ολοταχώς προς την ύφεση και η αιτία θα είναι ο ίδιος. Για την ακρίβεια, αιτία είναι οι πολιτικές του και προπαντός οι παλινωδίες του, όπως η επιβολή δασμών, η ανάκλησή τους εντός ωρών και στη συνέχεια η καταιγίδα απειλών προς πάσα κατεύθυνση. Εν ολίγοις, ένα κοκτέιλ ανησυχητικών και απρόβλεπτων κινήσεων που καλλιεργεί παρατεταμένο αίσθημα αβεβαιότητας, υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη επιχειρήσεων, επενδυτών και καταναλωτών και λειτουργώντας, προσώρας τουλάχιστον, εναντίον της οικονομίας της υπερδύναμης. Γιατί, όπως έχουν επισημάνει πολλοί οικονομικοί αναλυτές, επιχειρήσεις και επενδυτές είχαν θεωρήσει πως οι δασμοί και οι επιθετικές κινήσεις του προέδρου αποτελούσαν ένα είδος διαπραγματευτικού εργαλείου, αλλά τώρα ανακαλύπτουν έντρομοι ότι πρόκειται περί του σκληρού πυρήνα της πολιτικής του.
Ενα κοκτέιλ ανησυχητικών και απρόβλεπτων κινήσεων καλλιεργεί παρατεταμένο αίσθημα αβεβαιότητας, υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη επιχειρήσεων, επενδυτών και καταναλωτών.
Και μαζί με όλα αυτά, βέβαια, και η εν λευκώ εντολή του στον βαθύπλουτο επιχειρηματία Ελον Μασκ ως επικεφαλής του, μάλλον ακατανόητου, υπουργείου Αποτελεσματικότητας για μαζικές απολύσεις στον δημόσιο τομέα, που έχουν συμπαρασύρει μεγάλο μέρος του ιδιωτικού τομέα με δραστικές μειώσεις προσωπικού στους τομείς των λιανικών πωλήσεων, της τεχνολογίας, των υπηρεσιών και των βιομηχανιών καταναλωτικών προϊόντων. Οι απολύσεις σε 17 διαφορετικές υπηρεσίες του δημόσιου τομέα έχουν ήδη φτάσει τις 62.242, ενώ σύμφωνα με την εταιρεία Challenger, Gray & Christmas, που καταγράφει εξελίξεις στην αγορά εργασίας, τον Φεβρουάριο κατεγράφη αύξηση των προγραμματισμένων απολύσεων κατά 245% και ήταν η μεγαλύτερη από τον Ιούλιο του 2020 όταν η αμερικανική οικονομία βρισκόταν παγιδευμένη στα πλοκάμια της πανδημίας. Ετσι σήμερα περίπου 7,1 εκατομμύρια Αμερικανοί λαμβάνουν επίδομα ανεργίας όταν ο αντίστοιχος αριθμός πέρυσι τέτοιο καιρό ήταν 6,5 εκατομμύρια ενώ η ανεργία έχει αυξηθεί έπειτα από καιρό από το 4,0% στο 4,1%. Αν κρίνει κανείς από τα έως τώρα στοιχεία, φαίνεται πιθανόν και η δεύτερη θητεία του Τραμπ να λήξει όπως και η πρώτη, δηλαδή με λιγότερους εργαζομένους από όσους εργάζονταν όταν άρχισε. Και οι καταναλωτικές δαπάνες υποχώρησαν τον Ιανουάριο κατά 0,5%, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη μηνιαία πτώση που έχουν σημειώσει από τον Φεβρουάριο του 2021.
Σήμερα, περίπου 7,1 εκατ. Αμερικανοί λαμβάνουν επίδομα ανεργίας, όταν ο αντίστοιχος αριθμός πέρυσι τέτοιο καιρό ήταν 6,5 εκατ., και οι καταναλωτικές δαπάνες υποχώρησαν τον Ιανουάριο κατά 0,5%.
Στο μεταξύ, ο δείκτης S&P 500 όχι απλώς έχει διαγράψει όσα κέρδη είχε καταγράψει από τον Νοέμβριο και τη νίκη του Τραμπ, αλλά βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδά του από τον Σεπτέμβριο αντανακλώντας εμφανώς την ανησυχία της αγοράς για το μέλλον. Εξάλλου, στη διάρκεια του περασμένου μήνα ο S&P 500 είχε συνολικές απώλειες 7,5% και ο δείκτης εταιρειών υψηλής τεχνολογίας Nasdaq στο ίδιο χρονικό διάστημα είχε συνολικές απώλειες 10,2%. Κωφεύοντας στα μηνύματα της Wall Street, ο απρόβλεπτος πρόεδρος εμμένει αμετακίνητος στις επιλογές του προβληματίζοντας ακόμη περισσότερο όσους παρατηρούν τη διαφορά από την πρώτη θητεία του. Τότε ο Τραμπ παρακολουθούσε προσεκτικά κάθε εξέλιξη στην αμερικανική αγορά και ήταν έτοιμος να επανορθώσει για να αποτρέψει τη σημαντική πτώση. Κωφεύει εξίσου και στις προειδοποιήσεις των επιχειρηματιών, κάποιοι εκ των οποίων κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις επιπτώσεις των δασμών στην οικονομία και στις θέσεις εργασίας. Γιατί οι επιχειρήσεις βλέπουν τους μελλοντικούς δασμούς να εκτοξεύουν το κόστος των εισαγωγών και οι οικονομολόγοι προεξοφλούν νέα επιτάχυνση του πληθωρισμού, ενώ η JP Morgan δίνει πλέον 40% πιθανότητες για ύφεση στις ΗΠΑ και η Moody’s Analytics ομοίως πιθανότητες 35%.
Δυσοίωνες εκτιμήσεις από οίκους και αναλυτές
«Είναι ο συντομότερος μήνας του μέλιτος που έχουμε δει ποτέ, δεδομένου ότι είναι κάπου 50 ημέρες στη θέση του», σχολίασε προ ημερών η Ελίζαμπεθ Πανκότι, γενική διευθύντρια και υπεύθυνη πολιτικής του οικονομικού ινστιτούτου Groundwork Collective. Η ίδια έσπευσε να θυμίσει πως ο Ντόναλντ Τραμπ «κληρονόμησε μια οικονομία που, τουλάχιστον από τυπικής απόψεως, ήταν σταθερή και ισχυρή και έχει ήδη αρχίσει να επιδεινώνεται». Και την ίδια στιγμή ο Μαρκ Ζαντί, επικεφαλής των οικονομολόγων της Moody’s Analytics, επισήμανε τα δυσοίωνα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν προ ημερών για την αμερικανική αγορά εργασίας, εικάζοντας πως ενδέχεται να είναι τα καλύτερα που θα δούμε για αρκετό καιρό δεδομένων των απολύσεων και του φόβου που εμπνέουν οι δασμοί. Χαρακτήρισε επιπλέον την εικόνα που παρουσιάζει σήμερα η αμερικανική οικονομία σαν «την ηρεμία πριν από την καταιγίδα, προτού δούμε τα αποτελέσματα του εμπορικού πολέμου και των άλλων πολιτικών του Τραμπ στην αγορά εργασίας».
Δεν είναι οι μόνοι τόσο απαισιόδοξοι. Η γενική εντύπωση μεταξύ οικονομολόγων είναι ότι οι πολιτικές του Τραμπ θα επιφέρουν δεινά στην αμερικανική οικονομία. Οι δασμοί προκαλούν σύγχυση στις επιχειρήσεις, που προσπαθώντας να μη συγκρουστούν με τον πρόεδρο ζητούν τουλάχιστον να είναι κάπως προβλέψιμη και σταθερή η πολιτική του. Οι μαζικές απολύσεις προκαλούν ανασφάλεια και μειώνουν ήδη τις καταναλωτικές δαπάνες, ενώ πλήττουν τα πλέον ευάλωτα στρώματα, που είναι περισσότερο εκτεθειμένα στις αυξήσεις των τιμών. Το σχέδιο των μαζικών απελάσεων πλήττει καίριους κλάδους της βιομηχανίας, μεταξύ των οποίων ο αγροτικός τομέας, οι κατασκευαστικές, αλλά και ο κλάδος των υπηρεσιών υγείας που δεν βρίσκουν προσωπικό για να στελεχωθούν. Και καθώς γίνεται όλο και περισσότερος λόγος για επικείμενη ύφεση, την ατμόσφαιρα αποτύπωσαν πριν από λίγες ημέρες κάποιες αναρτήσεις χρηστών του Χ, πρώην Τwitter, που εξέφραζαν νοσταλγία για τον άλλοτε υπουργό Οικονομικών του Τραμπ, Στιβ Μνούτσιν. «Ελα πίσω, Στιβ Μνούτσιν», έγραφαν κάποιοι και πολλοί οικονομολόγοι έσπευσαν να σχολιάσουν πως όντως ο πρώην υπουργός Οικονομικών ήταν ο άνθρωπος που προστάτευε τον Τραμπ από μια ύφεση, διατηρούσε την ηρεμία, καθησύχαζε αγορές και καταναλωτές για τα ύψη του χρέους και γενικώς έπειθε τους πάντες ότι όλα θα πάνε καλά.
Μια τέτοια προσωπικότητα λείπει από τη δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, που, όπως όλα δείχνουν, δεν επηρεάζεται ιδιαιτέρως από κανέναν, δεν διαπραγματεύεται και δεν υποχωρεί, ούτε προτίθεται να αλλάξει στάση ακόμη και αν η αμερικανική οικονομία διολισθήσει σε ύφεση συνεπεία των πολιτικών του.
Δυσαρέσκεια
Αναφερόμενος στις απόψεις που εξέφρασαν κεκλεισμένων των θυρών οι επικεφαλής μεγάλων αμερικανικών επιχειρήσεων όταν στην αρχή της εβδομάδας συναντήθηκαν στο Γέιλ, ο καθηγητής του πανεπιστημίου Τζέφρι Σόνενφελντ αποκάλυψε πως «επικρατούσε γενικευμένη απέχθεια κατά της οικονομικής πολιτικής του Τραμπ».
245%
αυξήθηκαν οι προγραμματισμένες απολύσεις τον Φεβρουάριο και ήταν η μεγαλύτερη αύξηση που έχει καταγραφεί από τον Ιούλιοτου 2020.
Πλήρης αναδιάρθρωση
Ο Μπράιαν Γκάρντνερ, διευθυντικό στέλεχος της Stifel, σχολίασε ότι οι επιχειρήσεις και οι επενδυτές είχαν νομίσει πως οι δασμοί θα ήταν διαπραγματευτικό εργαλείο. Ομως, «αυτό που δείχνουν τόσο ο πρόεδρος όσο και το επιτελείο του είναι μια πλήρης αναδιάρθρωση της αμερικανικής οικονομίας, και αυτό προκαλεί τέτοια αναταραχή στις αγορές».
9,3%
μειώθηκαν τον Φεβρουάριο οι πωλήσεις ειδών πολυτελείας στις ΗΠΑ.
«Καμπανάκι» Goldman Sachs
Αναλυτές της Goldman Sachs εξέφρασαν την εκτίμηση πως ο Λευκός Οίκος «έχει ακόμη τη δυνατότητα να αποσύρει τα μέτρα που έχει εξαγγείλει, αν ο κίνδυνος αρχίσει να φαίνεται μεγαλύτερος». Προσέθεσαν, όμως, ότι αν τα στοιχεία δείχνουν να επιδεινώνονται αισθητά, τότε θα είναι μεγαλύτερος ο κίνδυνος της ύφεσης στις ΗΠΑ».
