Ο Νικολά Βερόν είναι από τους πιο έμπειρους παρατηρητές της ευρωπαϊκής οικονομίας – με μια οπτική που περιλαμβάνει και την αλληλεξάρτησή της με την αμερικανική. Εκ των συνιδρυτών του Ινστιτούτου Bruegel στις Βρυξέλλες, είναι επίσης senior fellow του Peterson Institute on International Economics στην Ουάσιγκτον. Ηταν στην αμερικανική πρωτεύουσα όταν η «Κ» επικοινώνησε μαζί του για να μάθει τις σκέψεις του για την οικονομική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ και τις διεθνείς συνέπειές της.
«Οι διαρκείς ανακοινώσεις δασμών, που στη συνέχεια αναθεωρούνται, μετά αντικαθίστανται από άλλες αποφάσεις κ.ο.κ., πλήττουν σε πολλά επίπεδα την παγκόσμια οικονομία», λέει ο Βερόν. Πέρα από το κόστος των δασμών και το πώς αυτό επιμερίζεται, σημειώνει, η διαρκώς μεταβαλλόμενη αυτή πολιτική «δημιουργεί αβεβαιότητα και απώλεια εμπιστοσύνης».
«Για την αμερικανική κυβέρνηση, όπως φαίνεται, αυτά είναι χαρακτηριστικά της πολιτικής της, όχι σφάλματα [σ.σ. “features, not bugs” στο πρωτότυπο]», εξηγεί. «Μοιάζουν να θεωρούν ότι η αβεβαιότητα είναι πηγή μόχλευσης. Αλλά από μια επιχειρηματική και οικονομική σκοπιά, η αβεβαιότητα είναι επιζήμια για τις επενδύσεις, επιζήμια για την κατανάλωση και επιζήμια για την οικονομική ανάπτυξη».
Ο Τραμπ κληρονόμησε μια σθεναρή οικονομία. Κι όμως, την περασμένη Κυριακή απέφυγε να αποκλείσει το ενδεχόμενο ύφεσης το 2025.
«Αυτό που συνέβη τις προηγούμενες ημέρες είναι ότι οι αγορές συνειδητοποίησαν πως αυτή η κυβέρνηση, είτε ιδεολογικά ορμώμενη είτε με άλλα κίνητρα, είναι αποφασισμένη να εφαρμόσει την πολιτική της, ακόμα κι αν αυτό κάνει ζημιά στην αμερικανική οικονομία», σχολιάζει ο Βερόν. «Και αναπροσαρμόζουν τις προσδοκίες τους βάσει αυτής της συνειδητοποίησης, που προέκυψε ουσιαστικά το περασμένο Σαββατοκύριακο».
Οι διαρκείς ανακοινώσεις δασμών, που στη συνέχεια αναθεωρούνται, μετά αντικαθίστανται από άλλες αποφάσεις κ.ο.κ., πλήττουν σε πολλά επίπεδα την παγκόσμια οικονομία.
Δεν θα δράσει ως φρένο ούτε η αναζωπύρωση του πληθωρισμού που θα προκαλέσει ο εμπορικός πόλεμος, και που ήταν από τις βασικές αιτίες επανεκλογής του Τραμπ; «Δεν θα προσπαθήσω να προβλέψω τη μελλοντική συμπεριφορά του προέδρου και της κυβέρνησής του. Πρέπει να δούμε ποια θα είναι η αντίδραση της αμερικανικής κοινής γνώμης και –το ακόμα πιο κρίσιμο ερώτημα– ποια θα είναι η ανταπόκριση της κυβέρνησης σε αυτήν την αντίδραση. Είναι πολλά τα πιθανά σενάρια».
Μιλήσαμε την ημέρα που τέθηκαν σε εφαρμογή οι αμερικανικοί δασμοί στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου και που οι Βρυξέλλες ανακοίνωσαν τα αντίποινα που θα επιβάλουν. Πώς κρίνει την ευρωπαϊκή απάντηση;
«Η Ε.Ε. στέλνει ένα σήμα πυγμής και αποφασιστικότητας. Δείχνει ότι δεν θα τηρήσει παθητική στάση απέναντι σε μια επίθεση που θεωρεί αναίτια και αχρείαστη. Είναι μια απόλυτα δικαιολογημένη στάση δεδομένων των συνθηκών».
Πόσο οικονομικά ευάλωτη είναι η ευρωπαϊκή οικονομία σε έναν παρατεταμένο εμπορικό πόλεμο και με τη νέα ανάγκη για μεγάλη αύξηση των αμυντικών δαπανών;
«Σίγουρα, το περιβάλλον δεν είναι το καλύτερο δυνατόν για την ευρωπαϊκή οικονομία. Αλλά η Ε.Ε. έχει πολλούς τρόπους να διαχειριστεί την κατάσταση – θέτοντας τις κατάλληλες προτεραιότητες. Η πιο σύνθετη πρόκληση αυτή τη στιγμή αφορά το στρατιωτικό σκέλος, όπου υπάρχει η επιταγή να γίνουν κάποια πράγματα για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι σημαντικό η κοινή γνώμη να κατανοήσει ότι δεν ζούμε σε φυσιολογικούς καιρούς. Από πολλές απόψεις, αυτή είναι η ερώτηση-κλειδί: Θα δεχθούν οι ψηφοφόροι ότι πρέπει να ληφθούν έκτακτα μέτρα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο; Δεν είμαι ειδικός στην ανάλυση της κοινής γνώμης, αλλά η αίσθησή μου είναι ότι υπάρχει μια στέρεη βάση υποστήριξης για την περαιτέρω ενοποίηση σε θέματα ασφαλείας και στα άλλα μέτρα που θα διασφαλίσουν την ειρήνη για τους Ευρωπαίους».
Υπάρχει όμως ο δημοσιονομικός χώρος για τις αναγκαίες δαπάνες; «Αυτό είναι, φυσικά, μέρος της συζήτησης. Είχαμε την πρώτη ανακοίνωση του σχεδίου Re-Arm Europe, αλλά και τη στροφή 180 μοιρών της Γερμανίας (σχετικά με το φρένο χρέους), που είναι εντυπωσιακή και που μεταμορφώνει το τοπίο για την Ευρώπη συνολικά. Είμαστε ακόμα στην αρχή της πορείας αυτής, αλλά υπάρχει διαύγεια νομίζω στο μυαλό πολλών συμμετεχόντων στη διαμόρφωση της νέας πολιτικής ότι απαιτούνται μόνιμοι μηχανισμοί που θα προσδώσουν την απαιτούμενη κλίμακα και αξιοπιστία στο εγχείρημα. Πρόκειται για μια πολιτικά φορτισμένη συζήτηση, καθώς αφορά, μεταξύ άλλων, τον δανεισμό από την Ε.Ε. και πού αυτός θα στηρίζεται – μόνο σε ad hoc εγγυήσεις των κρατών-μελών ή και σε ενίσχυση των ίδιων πόρων της Ενωσης; Αυτή η συζήτηση δεν είναι καινούργια. Οταν έγινε η διαπραγμάτευση για το Next Generation EU το καλοκαίρι του 2020, είχε αποφασιστεί ως επόμενο βήμα η αναθεώρηση των ίδιων πόρων. Αυτή η αναθεώρηση τελικά δεν συνέβη. Και στις νέες συνθήκες αυτή η συζήτηση θα επανέλθει στο προσκήνιο».
