Αφότου ο Ναγίμπ Μπουκέλε έγινε πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ το 2019, η χώρα βρισκόταν στο χείλος της χρεοκοπίας. Τα προειδοποιητικά σημάδια είναι γνωστά: υψηλό χρέος, μεγάλες πληρωμές τόκων, μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα, χαμηλά αποθεματικά σε δολάρια, αναιμικές επενδύσεις και χαμηλή ανάπτυξη. Οι διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ για πακέτο διάσωσης βρίσκονταν σε αδιέξοδο, ενώ οι αλλεπάλληλες επιθέσεις του Μπουκέλε στη δικαιοσύνη, στους αντιπάλους του και στα ΜΜΕ δεν εξέπεμπαν ιδιαίτερη αξιοπιστία.
Επειτα καλλιεργήθηκε η εμμονή με τα κρυπτονομίσματα: το 2021 το Ελ Σαλβαδόρ έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο με νόμιμο νόμισμα το bitcoin, μαζί με το δολάριο. Ο πρόεδρος δεσμεύθηκε να αγνοήσει τις παραδοσιακές κεφαλαιαγορές, με στόχο να συγκεντρώσει δισ. μέσω ομολόγων με την τεχνολογία blockchain. Θα αγόραζε bitcoin αξίας 500 εκατ. δολαρίων, θα έχτιζε μια «πόλη bitcoin» στη ζούγκλα και θα ανέπτυσσε υποδομές γεωθερμικής ενέργειας για να τροφοδοτεί την εξόρυξη των κρυπτονομισμάτων. Οι παραδοσιακές αγορές τού γύρισαν την πλάτη και οι τιμές των ομολόγων κατέρρευσαν.
Κι όμως, το Ελ Σαλβαδόρ έλαβε στα τέλη Φεβρουαρίου έγκριση για δάνειο 1,4 δισ. δολαρίων από το ΔΝΤ, το οποίο θα διανεμηθεί σε βάθος 40 μηνών. Προκειμένου να πάρει αυτά τα χρήματα έκανε τις συνηθισμένες υποσχέσεις για δημοσιονομική πειθαρχία. Παράλληλα, όμως, περιορίζει και το πείραμα με τα κρυπτονομίσματα. Σύμφωνα με πρόσφατο νόμο, οι φόροι δεν θα μπορούν να καταβληθούν σε bitcoins και η αποδοχή του νομίσματος από τον ιδιωτικό τομέα θα γίνεται εθελοντικά.
Μέχρι να επιτευχθεί η συμφωνία με το ΔΝΤ, το Ελ Σαλβαδόρ επέδειξε αξιοσημείωτη αφοσίωση για την αποπληρωμή των χρεών του. Τα ομόλογα έχουν επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα. Το δημοσιονομικό έλλειμμα από 10% το 2020 επανήλθε μεταξύ 2% και 3%. Ο περιορισμός της φοροδιαφυγής, οι ισχυρές εισροές εμβασμάτων και η οικονομική ανάκαμψη τόνωσαν τα κρατικά έσοδα, ενώ η σταδιακή μείωση των ενεργειακών επιδοτήσεων και των προγραμμάτων της πανδημίας περιόρισε τις δαπάνες.
Το δάνειο του ΔΝΤ μειώνει το ρίσκο μιας κρίσης χρέους, ιδίως εάν επιβεβαιωθούν οι ελπίδες και «ξεκλειδώσει» επιπλέον 2,1 δισ. δολάρια από άλλους διεθνείς οργανισμούς. Παρά τη μείωση του ελλείμματος, σημειώνει ο Economist, η χώρα πιθανώς να μην άντεχε πολύ παραπάνω. Με υψηλό χρέος και χαμηλή ανάπτυξη, η άντληση χρημάτων με απόδοση 12% δεν είναι βιώσιμη. Μια χρεοκοπία θα ήταν ιδιαίτερα ζημιογόνος για το Ελ Σαλβαδόρ, καθώς δεν έχει δανειστή έκτακτης ανάγκης ώστε να αποκλείσει μια τραπεζική κατάρρευση ή συστημικό κίνδυνο. Οι καταθέσεις των τραπεζών στηρίζονται εν μέρει σε κρατικό χρέος, επομένως μια χρεοκοπία μπορεί να προκαλέσει τραπεζική κρίση ή ακόμη και αποδολαριοποίηση.
Σε ό,τι αφορά το bitcoin, η απομάκρυνσή του μπορεί να είναι περισσότερο ευχή παρά κατάρα. Ο Μπουκέλε είχε προωθήσει το κρυπτονόμισμα ως τρόπο παροχής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών στα δύο τρίτα των ενηλίκων που δεν έχουν τραπεζικούς λογαριασμούς και για να μειωθεί το κόστος των εμβασμάτων, που ανέρχονται σχεδόν σε ένα τέταρτο του ΑΕΠ. Ωστόσο, τα βασικά εμπόδια είναι το μέγεθος της οικονομίας και ο ψηφιακός αναλφαβητισμός. Τα εμβάσματα είναι ακριβά, διότι οι κάτοικοι του Ελ Σαλβαδόρ στέλνουν και παραλαμβάνουν μετρητά, μια ακριβή δραστηριότητα που ακριβαίνει περαιτέρω λόγω της εγκληματικότητας. Η κυβέρνηση έσπευσε επίσης να αποσύρει το ψηφιακό πορτοφόλι Chivo, καθώς υπήρχαν προβλήματα και πλαστοπροσωπίες.
Το ΔΝΤ απέφευγε να δανείσει στο Ελ Σαλβαδόρ όσο το bitcoin ήταν επίσημο νόμισμα. Οι διακυμάνσεις δημιουργούσαν κινδύνους στη χρηματοοικονομική και τη δημοσιονομική σταθερότητα.
Τα κρυπτονομίσματα έφεραν στο Ελ Σαλβαδόρ περισσότερα προβλήματα παρά οφέλη. Εξάλλου, όπως φάνηκε και από τα πρόσφατα στοιχεία, το ψηφιακό νόμισμα δεν έπεισε ποτέ τον κόσμο, ενώ η πολιτική προώθησης και υιοθέτησής του κόστισε συνολικά 375 εκατ. δολάρια. Επίσης, καθυστερώντας την επίτευξη της συμφωνίας με το ΔΝΤ, το πείραμα με τα κρυπτονομίσματα διατήρησε το premium κινδύνου του Ελ Σαλβαδόρ σε υψηλά επίπεδα.
