Από τον εξαιρετισμό των ΗΠΑ στον εξαιρετισμό της Ευρώπης μέσα σε μόλις πέντε μήνες. To δημοσιονομικό μπαζούκας ύψους 1,8 τρισ. ευρώ περίπου που προτείνεται για τις αμυντικές δαπάνες στην Ευρώπη –με το σχέδιο των 500 δισ. ευρώ της Γερμανίας για τη δημιουργία fund για υποδομές, τα 400-500 δισ. ευρώ για την άμυνα και το ReArm Europe των 800 δισ. ευρώ– ανατρέπει τις ροές κεφαλαίων, με τους επενδυτές να στρέφονται μαζικά στην Ευρώπη και να γυρίζουν την πλάτη στην Αμερική.
Αυτή η δημοσιονομική απάντηση, που χαρακτηρίζεται από πολλούς οικονομολόγους ως το δεύτερο «whatever it takes» της Ευρώπης, δεν έρχεται κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης όπως η ύφεση του 2020 που προκάλεσε η πανδημία ή η κρίση χρέους της Ευρωζώνης στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Οι δημοσιονομικές στρόφιγγες ανοίγουν, σε μεγάλο βαθμό, λόγω μιας μεταβαλλόμενης γεωπολιτικής τάξης, καθώς η αμφιθυμία του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ προς την ήπειρο έχει αποκαλύψει τα τρωτά σημεία ασφάλειας της Ευρώπης, όπως παρατηρεί και το Reuters.
Ο (πιθανός) νέος καγκελάριος της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς πρότεινε το μεγαλύτερο πακέτο δαπανών από την επανένωση της χώρας το 1990. Σύμφωνα με αναλυτές, οι δαπάνες για την άμυνα και τις υποδομές θα μπορούσαν να ανέλθουν σε 900 δισ. ευρώ έως και 1 τρισ. ευρώ σε βάθος δεκαετίας, ή κοντά στο 20% του ΑΕΠ, και το Βερολίνο πρόκειται επίσης να χαλαρώσει τον δημοσιονομικό κανόνα του «φρένου χρέους» που εμπόδιζε εδώ και καιρό τις κρατικές δαπάνες.
Ειδικότερα, για την άμυνα, το γερμανικό σχέδιο εξαιρεί δαπάνες άνω του 1% του ΑΕΠ από τους τρέχοντες περιορισμούς δανεισμού της Γερμανίας, επιτρέποντας τη διάθεση περίπου 40-50 δισ. ευρώ ετησίως την επόμενη δεκαετία, όπως εκτιμά η Societe Generale. Ομοίως, το fund υποδομών θα επιτρέψει επενδύσεις έως και 500 δισ. ευρώ τα επόμενα 10 χρόνια ή περίπου 50 δισ. ευρώ ετησίως. Το σχέδιο επιτρέπει επίσης να δοθεί μεγαλύτερη δύναμη δαπανών στα γερμανικά κρατίδια, αντιστοιχίζοντας τους κανόνες περί ελλείμματός τους με αυτούς της κεντρικής κυβέρνησης. Η τεκτονική αυτή αλλαγή στη δημοσιονομική πολιτική της Γερμανίας, μια χώρα η οποία στο παρελθόν ήταν ο μεγαλύτερος υπέρμαχος της λιτότητας και τώρα θα γίνει ο… big spender της Ευρώπης, βάζει και πάλι το Βερολίνο σε θέση οδηγού στην Ευρωζώνη, καθώς εκτιμάται ότι αυτή η δημοσιονομική στροφή θα αποτελέσει game changer για την οικονομία της περιοχής, η οποία έχει μείνει σημαντικά πίσω σε σχέση με άλλες διεθνείς δυνάμεις, και όχι μόνο. «Μην υποτιμάτε την ικανότητα της Γερμανίας να αλλάζει», τόνισε χαρακτηριστικά η Deutsche Bank, επισημαίνοντας πως το σχέδιο του Βερολίνου επαναπροσδιορίζει τις προοπτικές της Ευρώπης. «Το “Κάντε την Ευρώπη Μεγάλη Ξανά” πιθανότατα θα αποτελέσει το νέο “Κάντε την Αμερική Μεγάλη Ξανά”», όπως σημειώνει.
«Η Γερμανία, εδώ και καιρό το παιδί της δημοσιονομικής πειθαρχίας, ανοίγει το πορτοφόλι, και ο αντίκτυπος μπορεί να είναι τεράστιος», σχολιάζει η Saxo Bank. Με αφορμή το νέο σχέδιο, η Goldman Sachs αναθεώρησε τις προβλέψεις της για την ανάπτυξη της Γερμανίας, αναμένοντας τώρα ότι το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 0,2% στο 0,2% το 2025 από μηδενική ανάπτυξη πριν, κατά 0,5% και στο 1,5% το 2026 και κατά 0,6% και στο 2% το 2027.
Η Bank of America περιέγραψε τη δημοσιονομική μεταρρύθμιση της Γερμανίας ως «game changer», εκτιμώντας ότι η ανάπτυξη θα μπορούσε να φθάσει στο 1,5% έως 2% ετησίως μέχρι το 2027 – έναντι σχεδόν μηδενικής τροχιάς που προέβλεπε πριν.
Γίνεται ξανά ελκυστική για επενδύσεις η Ευρώπη
Οι κυβερνήσεις σε όλη την Ευρώπη είναι πιθανό να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Γερμανίας, αυξάνοντας τις δαπάνες για την άμυνα και άλλους τομείς, δίνοντας στην περιοχή ακόμη μεγαλύτερη δημοσιονομική ώθηση.
Στα τέλη του 2024, σχεδόν τρεις μόλις μήνες πριν, η συνέχιση του εξαιρετισμού των ΗΠΑ ήταν το κυρίαρχο story και θεωρούνταν το μόνο μέρος να επενδύσει κανείς. Πλέον, η απειλή δασμών και η επιθετικότητα του Τραμπ αναγκάζει την Ευρώπη –και με πρωτοφανή επείγον τρόπο– να ξοδέψει περισσότερα. Το σχέδιο της Κομισιόν για ένα νέο μέσο που θα παρέχει στα κράτη-μέλη δάνεια ύψους έως 150 δισ. ευρώ για χρηματοδότηση της άμυνας και για την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τους δημοσιονομικούς κανόνες, επιτρέποντας στις χώρες της Ε.Ε. να δαπανήσουν έως και 650 δισ. ευρώ χωρίς δημοσιονομικές κυρώσεις, εκτιμάται πως θα βάλει… μπρος τη μηχανή της ανάπτυξης στην περιοχή, ενώ κάνει ξεκάθαρα πιο ελκυστική πλέον την Ευρώπη ως επενδυτικό προορισμό. Την ίδια στιγμή, η προσέγγιση για τις δημόσιες δαπάνες είναι αρκετά διαφορετική στην Ουάσιγκτον, όπου ο Τραμπ έδωσε στον Ελον Μασκ «λευκή κάρτα» για τεράστιες μειώσεις στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό των ΗΠΑ.
Οι επενδυτές είχαν στοιχηματίσει έντονα ότι η ατζέντα του Τραμπ για μείωση των φόρων και χαλάρωση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος θα υποστήριζε τις μετοχές των ΗΠΑ με παρόμοιο τρόπο με την πρώτη του θητεία, ενώ θα έδινε σημαντική ώθηση στο δολάριο. Ωστόσο, από τότε που επέστρεψε στον Λευκό Οίκο στις 20 Ιανουαρίου, οι δασμολογικές πολιτικές του έχουν κλονίσει την αγορά, έχουν επιδεινώσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και των επιχειρήσεων και έχουν εγείρει φόβους ότι η δεύτερη θητεία του μπορεί να μην είναι τόσο φιλική προς την αγορά όσο αναμενόταν. Ο αμερικανικός δείκτης S&P 500 καταγράφει απώλειες 3% από τις αρχές του έτους, τη στιγμή που η ευρωπαϊκή αγορά έχει σημειώσει ράλι κοντά στο 12%.
Ο Τραμπ έχει προειδοποιήσει ότι οι δασμοί μπορεί να φέρουν βραχυπρόθεσμο «πόνο» στις ΗΠΑ, αλλά τελικά θα αναζωογονήσουν τη μεταποίηση και θα τονώσουν την ανάπτυξη. Οι επενδυτές, ωστόσο, ανησυχούν ότι η αποδυνάμωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών θα μπορούσε να ασκήσει υπερβολική πίεση στις μετοχές και να πιέσει την οικονομία. Ηδη, τα πρόσφατα οικονομικά στοιχεία των ΗΠΑ δείχνουν αποδυνάμωση. Ως αποτέλεσμα, οι επενδυτές έχουν στρέψει τα κεφάλαιά τους στην Ευρώπη για να διαφοροποιηθούν μακριά από την αγορά των ΗΠΑ.
Κατά τη Citi, τα σχέδια αμυντικών δαπανών οδηγούν σε επιπλέον 2%-2,5% αύξηση των κερδών ανά μετοχή (EPS) των ευρωπαϊκών εταιρειών ετησίως μέχρι το 2029. Οπως τονίζει η Deutsche Bank, οι οικονομικές εκπλήξεις κινούνται προς τα πάνω στην Ευρώπη, αλλά προς τα κάτω στις ΗΠΑ, ενώ την ίδια στιγμή η αγορά συνειδητοποιεί το γεγονός ότι οι δασμοί είναι αρνητικοί και για τις αμερικανικές εταιρείες.
Η αύξηση των δαπανών και από άλλες χώρες μετά τη Γερμανία θεωρείται πιθανή και θα ενισχύσει σημαντικά την ανάπτυξη.
Εκτός από τις ευρωπαϊκές μετοχές, μεγάλος ωφελημένος από την ενίσχυση της οικονομίας λόγω των αμυντικών δαπανών είναι και το ευρώ. Το κοινό νόμισμα άγγιξε υψηλό σχεδόν πέντε μηνών την Παρασκευή και βρέθηκε στο 1,08 έναντι του δολαρίου, σημειώνοντας την καλύτερη εβδομάδα του από το 2020 με κέρδη πάνω από 4%, οδηγώντας τους διεθνείς οίκους να… ξαναγράψουν τις προβλέψεις τους.
Ενίσχυση του ευρώ
Τα hedge funds πλέον ποντάρουν ότι το ευρώ θα μπορούσε να φτάσει ακόμη και τα 1,20 δολάρια σε έξι μήνες, ενώ προηγουμένως στοιχημάτιζαν στην αποδυνάμωσή του κάτω από τα 0,95 δολάρια.
Τράπεζες όπως η Goldman Sachs και η Mitsubishi UFJ έχουν εγκαταλείψει τις προβλέψεις ότι ένα ευρώ θα αγοράσει ένα δολάριο φέτος, οι οποίες είχαν τροφοδοτηθεί από τις προσδοκίες ότι οι ΗΠΑ θα πλήξουν την Ευρώπη με εμπορικούς δασμούς και ότι το χάσμα επιτοκίων μεταξύ των δύο θα διευρυνόταν.
Η Deutsche Bank ανέφερε ότι είναι πλέον «θετική» για το ευρώ, ενώ ήταν «αρνητική» μόλις πριν από περίπου μία εβδομάδα. «Πλέον ανησυχούμε έντονα σχετικά με την απώλεια του στάτους του δολαρίου ως ασφαλές καταφύγιο. Οι απόψεις μας βέβαια θα εξαρτηθούν από την πορεία της πολιτικής των ΗΠΑ τους επόμενους μήνες, ωστόσο προς το παρόν ανοίγουμε long θέσεις στην ισοτιμία ευρώ – δολαρίου με στόχο το 1,10», όπως σημείωσε.
«Οι δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις που αλλάζουν το παιχνίδι στη Γερμανία και την Ε.Ε. μάς κάνουν να αναθεωρήσουμε τις ήδη αισιόδοξες προβλέψεις μας για το ευρώ, προβλέποντας πλέον πως φέτος θα φτάσει το 1,15 έναντι του δολαρίου (από 1,10 πριν) και το 2026 θα κινηθεί στο 1,20», σημείωσε η Bank of America.
Θετική κίνηση, εκτιμά το Ινστιτούτο του Κιέλου
Και ενώ το άνοιγμα της στρόφιγγας των δαπανών συνήθως αντιμετωπίζεται επιφυλακτικά έως και πολύ αρνητικά από τους επενδυτές, όπως συνέβη στην περίπτωση της δημοσιονομικής πολιτικής του Ηνωμένου Βασιλείου υπό την πρωθυπουργό Λιζ Τρας το 2022, η αντίδραση των αγορών στο σχέδιο της Γερμανίας έδειξε πως οι επενδυτές ερμηνεύουν τα δημοσιονομικά μέτρα ως τονωτικά για την οικονομία και όχι ως δημοσιονομικό κίνδυνο, όπως επισημαίνεται σε ανάλυση του Ινστιτούτου του Κιέλου: «Η πιο απότομη καμπύλη αποδόσεων στα ομόλογα, οι αυξανόμενες τιμές των μετοχών, η ανατίμηση του ευρώ και οι σταθερές τιμές των CDS υποδηλώνουν ότι οι αγορές βλέπουν ότι το γερμανικό δημοσιονομικό πακέτο είναι προσανατολισμένο στην ανάπτυξη», σημειώνουν οι συγγραφείς της ανάλυσης και οικονομολόγοι Φίλιππος Πετρουλάκης και Φαρζάντ Σαϊντί.
Οπως προσθέτουν, η χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων και οι μαζικές επενδύσεις σε υποδομές και άμυνα θα μπορούσαν όχι μόνο να ενισχύσουν τις οικονομικές επιδόσεις της Γερμανίας, αλλά και να συμβάλουν στον μετριασμό των γεωπολιτικών κινδύνων στην Ευρώπη. «Μια στοχευμένη δημοσιονομική επέκταση μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα σταθεροποιητικά αποτελέσματα, ιδιαίτερα όταν τα κεφάλαια κατευθύνονται προς οικονομικά παραγωγικές περιοχές», τονίζουν χαρακτηριστικά.
