Πίσω από τους δασμούς Τραμπ βρίσκεται η άβολη διαπίστωση ότι η Κίνα έχει γίνει ιδιαίτερα ανταγωνιστική με αναβαθμισμένα προϊόντα χαμηλού κόστους. Ωστόσο, ο εμπορικός πόλεμος αποτελεί για το Πεκίνο δευτερεύον ζήτημα μπροστά στην απειλή μιας γεωπολιτικής σύγκρουσης με τις ΗΠΑ.
Είναι η άποψη που παραθέτει στην «Κ» ο ιδρυτής του Κέντρου Διακυβέρνησης για την Κίνα και τον Κόσμο – CGCW, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, Τσενγκ Λι, ο οποίος επικαλείται μάλιστα κινεζικό ρητό που κατά τη γνώμη του συνάδει με την επικρατούσα αντίληψη στο Πεκίνο: «Πρόβλημα που λύνεις με χρήμα, δεν είναι πρόβλημα». Ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Brookings αλλά και στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων – CFR, ο Λι αναφέρει ότι για την Κίνα η ομιλία Βανς στο Μόναχο ισοπέδωσε το αφήγημα γύρω από το δίπολο «απολυταρχία εναντίον δημοκρατίας».
Σχολιάζει δε ότι παρά τις διαφορές των δύο πλευρών η Ευρώπη έχει ανάγκη το εμπόριο με την Κίνα, η οποία προσεγγίζει τη συγκυρία ως ευκαιρία για στενότερη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ο Κινέζος ακαδημαϊκός θα μιλήσει στο 10ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών που θα διεξαχθεί στην πόλη των Δελφών από τις 9 έως τις 12 Απριλίου.
– Ο εμπορικός πόλεμος είναι ήδη σε εξέλιξη, υπό την έννοια ότι το Πεκίνο ήδη απάντησε με αντίποινα στους δασμούς Τραμπ. Ποια είναι η εκτίμηση στην Κίνα; Θα υπάρξει συνέχεια στην αντιπαράθεση;
– Καταρχάς, η Κίνα είναι μέχρι στιγμής αντιμέτωπη με έναν επιπλέον δασμό 10%, όταν οι ΗΠΑ εξετάζουν να επιβάλουν δασμό 25% σε χώρες όπως ο Καναδάς και το Μεξικό. Προφανώς το Πεκίνο έχει ενστάσεις και απάντησε με αντίποινα, όμως αυτή η επιβάρυνση του 10% δεν είναι αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο πρόβλημα στις σινοαμερικανικές σχέσεις. Θα πρέπει βέβαια να δούμε τι άλλο ενδεχομένως θα ακολουθήσει (σ.σ. εκτιμήσεις για κυρώσεις και περιορισμούς στις εξαγωγές κρίσιμων πρώτων υλών προς την Κίνα). Ομως πρόκειται για δευτερεύοντα θέματα μπροστά στα ζητήματα υψηλής πολιτικής, όπως είναι η υπόθεση της Ταϊβάν. Υπάρχει ένα κινεζικό ρητό που λέει ότι «πρόβλημα το οποίο μπορείς να λύσεις με χρήμα, δεν είναι πρόβλημα». Νομίζω ότι αντικατοπτρίζει την περίπτωση. Πάντως, ο εμπορικός πόλεμος μπορεί ακόμη να αποφευχθεί. Αν ο Ντόναλντ Τραμπ αποφασίσει να επισκεφθεί την Κίνα μέσα στις επόμενες 100 μέρες (σ.σ. θεωρείται ορόσημο για τις μεγάλες αποφάσεις στη δεύτερη θητεία Τραμπ), η Κίνα προτίθεται να συζητήσει τα θέματα μαζί του.
– Η διοίκηση Τραμπ υποστηρίζει ότι αυτό που στην πραγματικότητα επιδιώκει είναι το δίκαιο εμπόριο και πως δεν κάνει κάτι παραπάνω από το να θέτει στην Κίνα τα εμπόδια που η Κίνα θέτει στις ΗΠΑ. Τι λέτε;
– Ο Τραμπ είχε πάντα εμμονή με τους δασμούς και το εμπορικό ισοζύγιο. Το ενδιαφέρον είναι ότι πλέον, όταν μιλάει κάποιος για προστατευτισμό δεν αναφέρεται στην Κίνα αλλά στις ΗΠΑ. Είναι αλήθεια ότι παλαιότερα η Κίνα χρησιμοποίησε την κυβερνητική παρέμβαση στη βιομηχανική πολιτική για να προστατεύσει τις κινεζικές επιχειρήσεις. Σήμερα όμως, ακόμη και στον τομέα της ηλεκτροκίνησης, δεν είναι καθόλου σαφές ότι το πλεονέκτημα της Κίνας βασίζεται στις κρατικές επιδοτήσεις και όχι στις ιδιαίτερα χαμηλές τιμές των προϊόντων της. Μπορεί να είναι έγκυρες ορισμένες από τις επικρίσεις σχετικά με την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα της Κίνας. Αλλά το βασικό στοιχείο είναι ότι η κινεζική οικονομία έγινε πολύ πιο ανταγωνιστική. Το γεγονός αυτό ασκεί πράγματι τρομερές πιέσεις σε άλλες χώρες. Ομως σχετίζεται με ένα συνδυασμό πολλών παραγόντων. Επικρατεί τελικά η εντύπωση ότι το δίκαιο εμπόριο για το οποίο μιλάει ο Ντόναλντ Τραμπ έχει και τον χαρακτήρα μιας δικαιολογίας για προστατευτισμό.
Πλέον, όταν κάποιος μιλάει για προστατευτισμό, δεν αναφέρεται στην Κίνα αλλά στις ΗΠΑ.
– Πάντως, συνολικά οι δυτικές χώρες θεωρούν ότι το κινεζικό κράτος επιδοτεί και μεθοδεύει μαζικά τις κινεζικές εξαγωγές στον υπόλοιπο κόσμο, δημιουργώντας συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού. Καταλαβαίνω ότι δεν υιοθετείτε τον συγκεκριμένο προβληματισμό;
– Πρόκειται για ένα αφήγημα που έχει κυριαρχήσει γύρω από την Κίνα και το οποίο θεωρώ ότι δεν είναι απολύτως έγκυρο. Μπορεί να το έκανε στην αρχή, εκμεταλλευόμενη την κρατική παρέμβαση ως εργαλείο βιομηχανικής πολιτικής. Ομως στην πορεία κατάφερε να γίνει ιδιαίτερα ανταγωνιστική σε διάφορους τομείς. Και, στο τέλος της ημέρας, η Κίνα επωφελείται από το διεθνές σύστημα και την είσοδο στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, ακολουθεί τις αρχές του διεθνούς εμπορίου. Οι χαμηλές τιμές της Κίνας, ακόμη και στα τεχνολογικά προϊόντα, ασκούν πράγματι τρομερές πιέσεις τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη, και αυτό είναι κάτι που θα πρέπει όντως να απασχολήσει περισσότερο το Πεκίνο. Δεν υποστηρίζω ότι η Κίνα κάνει τα πάντα σωστά. Ομως δεν είναι η Κίνα υπαίτια για όλα τα προβλήματα. Θα πρέπει όλες οι πλευρές να δουλέψουν μαζί, σε πνεύμα συνεργασίας. Στην πραγματικότητα, η Κίνα είναι σήμερα από τις λίγες χώρες που συνεχίζουν να πιστεύουν ότι η παγκοσμιοποίηση, το ελεύθερο εμπόριο, είναι καλό πράγμα.
– Στο μεταξύ, είναι σε πλήρη εξέλιξη η κόντρα Ουάσιγκτον – Πεκίνου μετά την απόφαση για απαγόρευση της λειτουργίας του TikTok στις ΗΠΑ. Μεσολάβησε μάλιστα και η κινεζική εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης, η οποία προκάλεσε θόρυβο κυρίως με το χαμηλό κόστος της. Ποιες είναι οι σκέψεις σας για αυτά τα θέματα;
– Το TikTok αποτελεί ένα πολύ σημαντικό ζήτημα ανάμεσα στις δύο κυβερνήσεις, το οποίο καταδεικνύει ακριβώς την τεχνολογική εξέλιξη της Κίνας. Θα ακολουθήσει μια δύσκολη μάχη, σε μια υπόθεση η οποία δεν θα εξαρτηθεί από τον Τραμπ, ο οποίος φαίνεται να είναι πιο ευέλικτος απ’ ό,τι είναι το Κογκρέσο. Το βασικό ζήτημα έχει να κάνει με την τοποθεσία στην οποία θα τηρεί τα δεδομένα η ByteDance (σ.σ. μητρική εταιρεία του TikTok), παράμετρος η οποία εγείρει ανησυχίες ασφαλείας και στις δύο πλευρές. Και, πράγματι, η εμφάνιση της DeepSeek (σ.σ. κινεζική εφαρμογή AI) άλλαξε τα δεδομένα. Μέχρι εκείνο το σημείο το αφήγημα ήταν πως οι ΗΠΑ είχαν πλεονέκτημα τουλάχιστον μιας δεκαετίας μπροστά. Εχουμε ένα διαφορετικό παιχνίδι τώρα.
– Οι ΗΠΑ έχουν ανοίξει μέτωπο τόσο με την Κίνα όσο και με την Ευρώπη. Τι σημαίνει αυτό για τις σχέσεις της Κίνας με την Ευρώπη; Ανοίγει παράθυρο στενότερης συνεργασίας των δύο πλευρών ή μιλάμε απλώς για έναν απολύτως κατακερματισμένο κόσμο δεδομένου ότι και η Ευρώπη έχει τις διαφορές της με την Κίνα;
– Οι διαφορές της Ευρώπης με την Κίνα είναι κατά βάση εμπορικές. Η διοίκηση Μπάιντεν είχε εδραιώσει το δίπολο «απολυταρχία εναντίον δημοκρατίας», ανάγοντας την Κίνα σε απειλή για τον δυτικό κόσμο. Ομως με αυτό που συνέβη στο Μόναχο (σ.σ. ομιλία του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς), ήμουν μάλιστα παρών, η συγκεκριμένη ερμηνεία της πραγματικότητας κατέρρευσε. Εχουμε πλέον κάτι καινούργιο. Η ηγεσία στην Κίνα θεωρεί σίγουρα ότι ζούμε σε έναν πολυμερή κόσμο. Μόνο η Ευρώπη μπορεί να απαντήσει αν το πιστεύει πλέον και η ίδια. Το βέβαιο είναι ότι ο κόσμος αλλάζει ραγδαία και, συγκεκριμένα, η αλλαγή στάσης των ΗΠΑ στον πόλεμο της Ουκρανίας με τη Ρωσία θα έχει προφανή αντίκτυπο και στην Ευρώπη. Παρεμπιπτόντως, αισθάνομαι ότι στην Ευρώπη υπάρχει μια παρεξήγηση σχετικά με τη στάση της Κίνας στο συγκεκριμένο θέμα. Το Πεκίνο θέλει σίγουρα να σταθεί στο πλευρό της Ρωσίας. Ταυτόχρονα, όμως, έχει πολύ καλές σχέσεις με την Ουκρανία, από την πρώτη μέρα. Η Κίνα πιστεύει ότι ο πόλεμος δεν λειτουργεί προς το συμφέρον της. Και επιθυμεί να παίξει ρόλο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το ουκρανικό. Οχι όμως τον βασικό ρόλο, ο οποίος ανήκει στη Ρωσία, στην Ουκρανία, στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Για να επιστρέψω στον πυρήνα του ερωτήματος, η Ευρώπη έχει μεν εμπορικές διαφορές με την Κίνα, αλλά αντιμετωπίζει και μεγάλες οικονομικές προκλήσεις, που σημαίνει ότι χρειάζεται το εμπόριο με την Κίνα. Υπ’ αυτή την έννοια, η Κίνα βλέπει στη συγκυρία μια ευκαιρία για στενότερη συνεργασία με την Ευρώπη.
Στην Κίνα θεωρούν ότι η δυτική δημοκρατία βρίσκεται σήμερα σε ένα χάος
– Πώς θα περιγράφατε την πολιτική κατάσταση και κυρίως τη μεταρρυθμιστική διάθεση που επικρατεί σήμερα στην Κίνα;
– Η Κίνα παραμένει χώρα του ενός κόμματος. Διατηρεί όμως τη σταθερότητα. Στην πραγματικότητα, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας επιβιώνει όχι επειδή αρνείται γενικώς την αλλαγή, αλλά επειδή αγκαλιάζει την αλλαγή στη δική του διαδρομή. Στην Κίνα θεωρούν αντιθέτως ότι η δυτική δημοκρατία βρίσκεται σήμερα σε ένα χάος. Φυσικά, η πολιτική σταθερότητα στην Κίνα έρχεται μέσω του αυταρχικού ελέγχου. Ασφαλώς και υπάρχουν τομείς βελτίωσης, όπως οι ατομικές ελευθερίες. Ομως την ίδια ώρα είναι μια χώρα που ενισχύει την ισότητα σε όρους ευημερίας, έχοντας βγάλει από τη φτώχεια 800 εκατ. ανθρώπους τα τελευταία 40 χρόνια.
– Πόσο ανησυχείτε στην Κίνα για μια σύγκρουση με τις ΗΠΑ, με αφορμή την Ταϊβάν;
– Η Ταϊβάν βρίσκεται στον πυρήνα των κινεζικών συμφερόντων. Η Κίνα δεν θα συμβιβαστεί σε αυτό το θέμα. Ομως, την ίδια στιγμή, επιθυμεί ένα πιο ειρηνικό μέσο από το στρατιωτικό για να επιλύσει το ζήτημα της Ταϊβάν. Δεν θα πει ποτέ ότι δεν θα χρησιμοποιήσει σε καμία περίπτωση στρατιωτική βία. Αν το κάνει αυτό, τότε η Ταϊβάν θα προχωρήσει πολύ γρήγορα προς την ανεξαρτησία. Θεωρώ πως ούτε η Κίνα ούτε οι ΗΠΑ θέλουν έναν πόλεμο για τα στενά της Ταϊβάν. Θα ήταν μοιραίο, διότι μιλάμε για τις δύο υπερδυνάμεις. Σε αυτήν την περίπτωση, δεν θα έχουμε έναν πόλεμο πληρεξουσίων, όπως στην Ουκρανία. Γι’ αυτό και στην τελευταία επίσκεψη στις ΗΠΑ, ο Σι Τζινπίνγκ μίλησε με τον Τζο Μπάιντεν για τη διατήρηση του ανθρώπινου ελέγχου στα πυρηνικά όπλα στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Αντιλαμβάνονται και οι δύο πλευρές τους κινδύνους. Τώρα, δεν γνωρίζουμε την πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ στην Ταϊβάν. Πολλοί σκέφτονται ότι η εγκατάλειψη του Ζελένσκι από τις ΗΠΑ μπορεί να εφαρμοστεί και στην περίπτωση της Ταϊβάν. Ομως ακόμη δεν γνωρίζουμε. Το Πεκίνο πάντως δεν θέλει να κάνει καμία αντίστοιχη σύγκριση, καθώς θεωρεί ότι η Ουκρανία είναι κυρίαρχο κράτος και πως η Ταϊβάν είναι μέρος της Κίνας. Αυτή είναι η προσέγγιση της κινεζικής κυβέρνησης.
