Η αύξηση των αμυντικών δαπανών αποτελεί τη νέα μεγάλη πρόκληση για την Ευρώπη, όπως επισημαίνει ο οίκος αξιολόγησης S&P, καθώς σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του, μπορεί να φτάσει έως και στα 838 δισ. ευρώ ετησίως, ασκώντας πιέσεις στα δημοσιονομικά των χωρών της περιοχής καθώς και στην πιστοληπτική τους αξιολόγηση. Ο οίκος «τρέχει» τρία σενάρια αύξησης, καταλήγοντας πως η Ελλάδα και η Δανία θα έχουν τον μικρότερο αρνητικό δημοσιονομικό αντίκτυπο, ενώ η πλειονότητα των χωρών θα βρεθεί αντιμέτωπη με εκτόξευση των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού.
Πιο αναλυτικά, όπως σημειώνει ο οίκος, παρά τον διπλασιασμό σχεδόν των αμυντικών δαπανών τους από το 2014, τα ευρωπαϊκά κράτη κατά μέσον όρο εξακολουθούν να δαπανούν κάτω από τις κατευθυντήριες γραμμές του ΝΑΤΟ για 2% του ΑΕΠ, σε μέσο όρο, ενώ οι ΗΠΑ χρηματοδοτούν σχεδόν τα δύο τρίτα του στρατιωτικού προϋπολογισμού του ΝΑΤΟ. Σε εθνικό επίπεδο, οι δημοσιονομικοί περιορισμοί μειώνουν την ικανότητα των ευρωπαϊκών κρατών να ενισχύσουν τις στρατιωτικές δαπάνες. Κατά συνέπεια, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις διερευνούν επιλογές κοινής χρηματοδότησης για την άμυνα, όπως ομόλογα που υποστηρίζονται από την Ε.Ε. ή άλλες υπερεθνικές εκδόσεις.
Τα κράτη πρώτης γραμμής, όπως η Πολωνία και οι βαλτικές χώρες, καθώς και η Ελλάδα, δαπανούν πάνω από το 3,0% του ΑΕΠ για την άμυνα. Η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Τουρκία, αντιθέτως, δαπανούν περίπου το 1,5% του ΑΕΠ, ενώ το Βέλγιο, η Σλοβενία και η Ισπανία δαπανούν ακόμη λιγότερα. Η εγγύτητα στη Ρωσία φαίνεται να είναι ο βασικός «μοχλός» – όσο πιο δυτικά, τόσο χαμηλότερη είναι η μέση δαπάνη, αναφέρει ο οίκος. Η S&P «έτρεξε» τρία σενάρια για να υπολογίσει τον αντίκτυπο στα δημοσιονομικά των χωρών από την αύξηση των προϋπολογισμών για την άμυνα από το σημερινό 1,9% του ΑΕΠ. Το πρώτο σενάριο υποθέτει ότι η αύξηση θα κινηθεί στο 2,7% του ΑΕΠ (που είναι ο σημερινός μέσος όρος στο ΝΑΤΟ), το δεύτερο σενάριο τοποθετεί την αύξηση στο 3,3% του ΑΕΠ (που είναι το τρέχον επίπεδο στις ΗΠΑ) και το τρίτο σενάριο υποθέτει αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ (όπως προτείνει ο Τραμπ).
Σύμφωνα με αυτά τα σενάρια, η S&P υπολογίζει ότι η Ε.Ε. στο σύνολό της θα πρέπει να αυξάνει τις αμυντικές δαπάνες κατά 231 δισ. ευρώ (σενάριο 1) έως και 838 δισ. ευρώ (σενάριο 3) ετησίως – πολύ περισσότερο από ό,τι μπορούν να χρηματοδοτήσουν μεμονωμένα κράτη χωρίς να αντισταθμίσουν τέτοιες δαπάνες με άλλες μειώσεις δαπανών ή να πιέσουν την πιστοληπτική τους ικανότητα.
Τι δείχνει μελέτη της S&P – Ρουμανία, Γαλλία, Σλοβακία, Βέλγιο και Ουγγαρία θα έχουν τα μεγαλύ- τερα προβλήματα.
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, πρότεινε την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τους κανόνες για το έλλειμμα και μένει να φανεί πώς ακριβώς –και εάν– θα διαμορφωθεί αυτή η ρήτρα διαφυγής. Οπως τονίζει η S&P, ελλείψει αλλαγών στους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε., τα περισσότερα κράτη-μέλη θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τους προϋπολογισμούς τους για να απορροφήσουν αυτό το επίπεδο αύξησης των αμυντικών δαπανών.
Οπως μάλιστα δείχνουν οι υπολογισμοί του οίκου, μόνον η Ελλάδα και η Δανία από το σύνολο της Ε.Ε. δεν θα υπερβούν το όριο του 3% του ΑΕΠ όσον αφορά το έλλειμμα του προϋπολογισμού, υπό οποιοδήποτε από τα τρία σενάρια. Υπό το τρίτο και πιο «ακριβό» σενάριο, όλες οι υπόλοιπες χώρες –ακόμη και η Γερμανία– θα υπερβούν το όριο. Στο δεύτερο σενάριο, η πλειονότητα των χωρών παραβαίνει τους κανόνες, οριακά γλιτώνουν η Γερμανία και η Λιθουανία και σε απόσταση «ασφαλείας» βρίσκονται μόνον οι Ολλανδία, Σουηδία και Πορτογαλία.
Οσον αφορά την Ελλάδα ειδικότερα, της οποίας οι δαπάνες για την άμυνα διαμορφώνονται στο 3,1% του ΑΕΠ, η S&P εκτιμά πως στο πρώτο σενάριο, όπου οι δαπάνες θα τεθούν στο 2,7% του ΑΕΠ, το έλλειμμα του ισοζυγίου της γενικής κυβέρνησης θα υποχωρήσει στο 0,4% από 0,8% που αναμένεται φέτος, στο δεύτερο σενάριο (αύξηση δαπανών στο 3,3% του ΑΕΠ) το έλλειμμα θα αυξηθεί στο 1% και στο τρίτο σενάριο (δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ) θα εκτοξευθεί στο 2,7% του ΑΕΠ.
Ωστόσο, η χώρα μας, μετά τη Δανία, θα έχει τις μικρότερες σοβαρές δημοσιονομικές επιπτώσεις σε όρους ελλείμματος, σε σχέση με όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, αφού έχει το μικρότερο έλλειμμα γενικής κυβέρνησης. Σημειώνεται ότι η Δανία καταγράφει πλεόνασμα και δαπανά 2,4% του ΑΕΠ της στην άμυνα. Η Πορτογαλία, αν και επίσης καταγράφει πλεόνασμα, δαπανά μόνο το 1,5% του ΑΕΠ της στην άμυνα, έτσι η αύξηση θα έχει σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο, οδηγώντας τη να καταγράψει έλλειμμα και στα τρία σενάρια (και μεγαλύτερα από της Ελλάδας).
Τον μεγαλύτερο αρνητικό αντίκτυπο σε όρους ελλείμματος ως προς ΑΕΠ θα έχουν η Ρουμανία (έλλειμμα 7,2% στο πρώτο σενάριο, 7,8% στο δεύτερο και 9,5% στο τρίτο), η Γαλλία (έλλειμμα 6,6%, 7,2% και 8,9% στα τρία σενάρια, αντίστοιχα), η Σλοβακία (έλλειμμα 5,34%, 6% και 7,7%), το Βέλγιο (5,1%, 5,4% και 7,4%) και η Ουγγαρία (3,4%, 5,7% και 7,4%).
