Εντυπη έκδοση. Τα πρώτα δείγματα γραφής του Ντόναλντ Τραμπ… ενισχύουν τη λάμψη του χρυσού, καθώς οι απειλές του νέου Αμερικανού προέδρου για επιβολή δασμών και το γενικότερο κλίμα αβεβαιότητας εκτόξευσαν τις τιμές του σε πρωτοφανή επίπεδα. Το πολύτιμο μέταλλο σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο τις τελευταίες εβδομάδες, με αποτέλεσμα να γίνει το εμπόρευμα με τις καλύτερες επιδόσεις, ξεπερνώντας περιουσιακά στοιχεία όπως τα ομόλογα και το bitcoin. Ο χρυσός έφτασε στο ιστορικό υψηλό των 2.942,70 δολαρίων ανά ουγγιά αυτή την εβδομάδα, καταγράφοντας αύξηση 7% μετά την ορκωμοσία της 20ής Ιανουαρίου. Αυτό το επαπειλούμενο χάος σε όλο τον κόσμο έχει εκτοξεύσει τη ζήτηση των επενδυτών για χρυσό ως ασφαλές καταφύγιο.
Είναι όμως τα πράγματα έτσι όπως δείχνουν; Σε μια άκρως διαφωτιστική αναδρομή 4.000 ετών, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Φιλ Τινλάιν αποδομεί το «Αγγιγμα του Μίδα» και επισημαίνει ότι ο χρυσός είναι καταφύγιο, μπορεί όμως κάλλιστα να αποδειχθεί και παγίδα. Στον μύθο και στη λογοτεχνία, άλλωστε, η συσσώρευσή του τιμωρείται σταθερά, με ενίοτε βάναυσους, πλην όμως διδακτικούς τρόπους, γράφει στους Financial Times.
Σε έναν από τους μύθους του Αισώπου, λόγου χάριν, ένας φιλάργυρος πούλησε την περιουσία του και μετέτρεψε όλα του τα χρήματα σε έναν βώλο χρυσού. Οταν του τον έκλεψαν έκλαιγε και οδυρόταν, ένας γείτονας ωστόσο που κατάλαβε τι είχε γίνει του είπε να βάλει στην κρυψώνα μια πέτρα, γιατί και ο χρυσός που είχε, δεν του χρησίμευε σε τίποτα. Στο ποίημά του «The Hoard», το 1923, ο Τζ. Tόλκιν δείχνει πώς μια κρύπτη χρυσού περνάει από νάνο σε δράκο και κατόπιν σε πολεμιστή. Ο καθένας σκοτώνει τον προηγούμενο ιδιοκτήτη, για να διαπιστώσει ότι το έπαθλο του «κατατρώει» τη ζωή. Αυτό που κάνει τον Εμπενίζερ Σκρουτζ του Ντίκενς να ξεχωρίζει είναι ότι αναγκάζεται να αντιμετωπίσει το κόστος του οικονομικού του κέρδους και μπορεί να επιλέξει να αλλάξει πριν να είναι πολύ αργά.
Σε όλες τις παραπάνω ιστορίες, ο χρυσός οδηγεί σε μια ηθική δοκιμασία. Ολες επιμένουν πως αν προσπαθήσεις να απομακρύνεις τον κίνδυνο από τη ζωή σου, αφαιρείς ό,τι της δίνει αξία: ακόμη και τις σχέσεις με άλλους θνητούς που θα μπορούσαν να σε είχαν «πλουτίσει». Η αποθησαύριση, δείχνουν, δεν είναι απλώς προσοχή, είναι η προσοχή που πηγάζει από την έλλειψη ενσυναίσθησης. Για τις κεντρικές τράπεζες, η αγορά χρυσού μπορεί να έχει στρατηγική λογική, αλλά οι παραπάνω ιστορίες υπενθυμίζουν ότι η αποθήκευση χρυσού αποπνέει έναν συγκεκριμένο τρόπο θέασης του κόσμου, και μαζί του ένα συγκεκριμένο είδος πολιτικής.
Η βικτωριανή ορθοδοξία επέμενε, όπως ο Σκρουτζ, η στερλίνα να καθορίζεται από την αξία του χρυσού, απομακρύνοντας την επιθυμία για εκτύπωση υπερβολικού νομίσματος. Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ο χρυσός κανόνας (gold standard) είχε ανασταλεί για τη χρηματοδότηση στρατιωτικών δαπανών, αυτό επιβεβαιώθηκε έντονα. Η Βρετανία επέστρεψε στον χρυσό το 1925. Ο φόβος ήταν ότι χωρίς αυτόν, η λίρα θα μπορούσε να πέσει κατακόρυφα, εκτινάσσοντας τον πληθωρισμό στα ύψη.
Ο χρυσός έχει γίνει το εμπόρευμα με τις καλύτερες επιδόσεις, ξεπερνώντας περιουσιακά στοιχεία όπως τα ομόλογα και το bitcoin.
Στη συνέχεια, όμως, ήρθε ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, ο οποίος είχε αντιταχθεί στην επιστροφή στον χρυσό. Ο δρόμος προς την ανάκαμψη, υποστήριξε, ήταν η μείωση των επιτοκίων και η τόνωση της οικονομίας. Αξιζε, θεωρούσε, να αναλάβουμε κινδύνους για να πείσουμε τους αποταμιευτές να επενδύσουν ή να ξοδέψουν, δημιουργώντας έτσι θέσεις εργασίας και σώζοντας τους ανέργους. Τελικά, τον Σεπτέμβριο του 1931, η λίρα εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον κανόνα του χρυσού – και τα επιτόκια μειώθηκαν, ενισχύοντας την οικονομία.
Ορισμένοι Αμερικανοί, βέβαια, δεν ξεπέρασαν ποτέ το τέλος του χρυσού κανόνα: Φοβήθηκαν ότι κινδύνευε να καταστήσει το εθνικό τους νόμισμα άχρηστο. Αυτό έχει οδηγήσει σε θεωρίες συνωμοσίας, με αποκορύφωση ότι επρόκειτο για σχέδιο με στόχο να οδηγήσουν τις ΗΠΑ σε χρεοκοπία.
Πιο πρόσφατα, οι φόβοι μιας επερχόμενης κατάρρευσης ώθησαν έναν ολοένα μεγαλύτερο αριθμό Αμερικανών να προετοιμαστούν για το χειρότερο – περισσότερα από 20 εκατομμύρια από αυτούς, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Εκτάκτου Ανάγκης. Πέρυσι, το CNBC ανέφερε ότι οι ράβδοι χρυσού ήταν «ένα ολοένα και πιο δημοφιλές βασικό προϊόν» στους λεγόμενους «preppers», τους συνωμοσιολόγους που ετοιμάζονται για την «ημέρα της κρίσης».
Από το 2023, η Costco έχει ξεκινήσει ένα επιτυχημένο εμπόριο σε ράβδους χρυσού μιας ουγγιάς. Ακόμη και ο διευθύνων σύμβουλος της OpenAI, Σαμ Aλτμαν, ο οποίος αναμφίβολα δεν ψωνίζει στην Costco, είναι «prepper». Αναλυτές λένε ότι αυτή η στροφή προς τον χρυσό οδηγήθηκε από τη νοσταλγία για ένα πιο απλό, πιο ασφαλές, πιο αυταρχικό παρελθόν. Τι είναι, τελικά, το «Make America Great Again» παρά μια λαχτάρα για μια χρυσή εποχή;
Η σωτηρία μέσω του αποθησαυρισμού, όμως, έχει τα όριά της. Οπως μπορεί να συμβουλεύσει ο Σκρουτζ, μια πιο γενναιόδωρη προσέγγιση απέναντι στους συνανθρώπους μας μπορεί να αποδειχθεί πιο αποτελεσματική. Ακόμη και αν η κατάρρευση δεν συμβεί ποτέ.
