Με τη συνδρομή της Κίνας, η Ινδονησία «χτίζει» μεθοδικά εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία ένα καρτέλ παρόμοιο με τον ΟΠΕΚ για το νικέλιο, ένα από τα πιο κρίσιμα μέταλλα της πράσινης μετάβασης, πιέζοντας την παγκόσμια βιομηχανία εξόρυξης.
Το 2014 η Τζακάρτα απαγόρευσε όλες τις εξαγωγές ακατέργαστου νικελίου –του μετάλλου που είναι κρίσιμο για την ενεργειακή μετάβαση– και άλλαξε τα δεδομένα στην αγορά. Η απόφαση εκείνη ενθάρρυνε τις κινεζικές εταιρείες, με επικεφαλής τον κολοσσό χάλυβα Tsingshan, να ξοδέψουν δισεκατομμύρια δολάρια για να δημιουργήσουν εργοστάσια επεξεργασίας στη χώρα των 281 εκατ. κατοίκων.
Το Μπαχοντόπι λόγου χάρη, μια απομακρυσμένη περιοχή στην ανατολική Ινδονησία, που πριν από λίγα χρόνια είχε μόνο τροπικά δάση, φιλοξενεί σήμερα τη μεγαλύτερη τοποθεσία επεξεργασίας νικελίου στον κόσμο: το Indonesia Morowali Industrial Park, που ανήκει στην κινεζική Tsingshan, εκτείνεται σε 40 τετραγωνικά χιλιόμετρα και διαθέτει δεκάδες μεταλλουργεία νικελίου και χαλυβουργεία, όπως επίσης δικό του λιμάνι και αεροδρόμιο.
Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη αλλαγή για μια χώρα που πριν από μία δεκαετία δεν ήταν καν σημαντικός παίκτης στο νικέλιο. Αν και η Ινδονησία είχε τα μεγαλύτερα αποθέματα στον κόσμο –περίπου 55 εκατ. τόνους από το 2024, σύμφωνα με το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ–, το μεγαλύτερο μέρος ήταν νικέλιο χαμηλής ποιότητας. Με τη βοήθεια της κινεζικής τεχνολογίας, τις τεράστιες επενδύσεις από το Πεκίνο και μια δόση προστατευτισμού, η Ινδονησία εδραιώνεται ως το επίκεντρο της παγκόσμιας παραγωγής νικελίου για τα επόμενα χρόνια.
Το νικέλιο είναι από τα πιο σημαντικά μέταλλα για την παραγωγή εξοπλισμού ΑΠΕ, μπαταριών και ηλεκτρονικών προϊόντων.
Πέρυσι αντιπροσώπευε το 61% της παγκόσμιας προσφοράς εξευγενισμένου νικελίου, από μόλις 6% το 2015, σύμφωνα με την αυστραλιανή τράπεζα Macquarie, ενώ το μερίδιο αγοράς της αναμένεται να αυξηθεί στο 74% έως το 2028. Αυτό σημαίνει ότι η Ινδονησία ελέγχει τώρα περισσότερο από την παγκόσμια προσφορά νικελίου από ό,τι ο ΟΠΕΚ σε πετρέλαιο στο αποκορύφωμα του καρτέλ τη δεκαετία του 1970 – το ήμισυ περίπου τότε της παγκόσμιας παραγωγής αργού πετρελαίου.
Και το έχει καταφέρει αυτό ακριβώς τη στιγμή που νέοι πελάτες προσπαθούν απεγνωσμένα να εξασφαλίσουν αξιόπιστες προμήθειες. Από τις αυτοκινητοβιομηχανίες, όπως η Tesla, η Ford και η Volkswagen, που αγωνίζονται για την προμήθεια του μετάλλου για μπαταρίες ιόντων λιθίου, μέχρι τους τεχνολογικούς κολοσσούς που επιζητούν το νικέλιο για smartphones και άλλα ηλεκτρονικά είδη. «Η Ινδονησία είναι για το νικέλιο ό,τι είναι η Μέση Ανατολή για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο ή η δυτική Αυστραλία για τα σιδηρομεταλλεύματα», λέει ο Τζάστιν Γουέρνερ, διευθύνων σύμβουλος της Nickel Industries, μιας εισηγμένης στην Αυστραλία εταιρείας με περιουσιακά στοιχεία εξόρυξης στην Ινδονησία.
Αυτή η δραματική ανάπτυξη έχει προκαλέσει αντιδράσεις. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν κατηγορήσει την Ινδονησία ότι χρησιμοποιεί υπερβολικό προστατευτισμό, ενώ το ινδονησιακό νικέλιο έχει επικριθεί ότι είναι «βρώμικο» λόγω της αποψίλωσης των δασών και της χρήσης εγκαταστάσεων με καύση άνθρακα. Εχει επίσης προκαλέσει δίλημμα στις δυτικές χώρες που προσπαθούν να δημιουργήσουν οποιαδήποτε κρίσιμη αλυσίδα εφοδιασμού ορυκτών χωρίς το Πεκίνο.
Η Ινδονησία εξάλειψε τον ανταγωνισμό από εταιρείες όπως ο αυστραλιανός όμιλος εξόρυξης BHP και αναμόρφωσε δραματικά την παγκόσμια αλυσίδα. Πλημμυρίζοντας την αγορά και μειώνοντας τις τιμές, η σινοϊνδονησιακή συνεργασία έχει καταστήσει πολύ πιο δύσκολο για τους ανταγωνιστές να παράγουν οικονομικά το μέταλλο αλλού στον κόσμο. Η ταχεία επέκτασή της έχει μειώσει τις τιμές του νικελίου κάτω από τις 16.000 δολάρια ανά τόνο.
Το 2022 η Τζακάρτα διατύπωσε την ιδέα ενός καρτέλ, όπως ο ΟΠΕΚ, για το νικέλιο μαζί με άλλες χώρες παραγωγής, αν και το όραμά της δεν πήρε ποτέ σάρκα και οστά. Δεδομένου του de facto μονοπωλίου της, ωστόσο, η Ινδονησία μπορεί να επηρεάσει μόνη της την τιμολόγηση ούτως ή άλλως.
