Χαρακτηριστικά μιας δύσκολα διαχειρίσιμης κατάστασης αποκτά για την Ελλάδα το συνεχιζόμενο ράλι της τιμής του φυσικού αερίου, ζήτημα που απασχολεί συνολικά την Ευρώπη, η οποία για ακόμη μία φορά τρέχει πίσω από τα γεγονότα αναζητώντας θωράκιση σε μέτρα αμφίβολης αποτελεσματικότητας, όπως η επιβολή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου. Το πρόβλημα για την ελληνική οικονομία είναι η υψηλή συμμετοχή του φυσικού αερίου στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής και ο αντίκτυπος εξ αυτού του λόγου στις τιμές ηλεκτρικού ρεύματος που καλούνται να πληρώσουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε μια περίοδο παρατεταμένης ακρίβειας και έντονων πληθωριστικών πιέσεων.
Η συμμετοχή του αερίου στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής στη χώρα μας έφθασε στο 52% τον Ιανουάριο φέτος από 36% πέρυσι.
Η νέα εκτόξευση σήμερα της χονδρεμπορικής τιμής ρεύματος στα 204,82 ευρώ/μεγαβατώρα μετά από μια ημερήσια αύξηση 12,5%, τη δεύτερη υψηλότερη τιμή (μαζί με τις διασυνδεδεμένες αγορές Βουλγαρίας και Ρουμανίας) στην Ευρώπη μετά την Ουγγαρία και τη Σλοβακία (205 ευρώ/μεγαβατώρα), είναι αποτέλεσμα κατά κύριο λόγο της υψηλής συμμετοχής του φυσικού αερίου στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής, η οποία φθάνει σήμερα στο 56,3% καθώς η άπνοια και η συννεφιά περιόρισαν τη συμμετοχή των ΑΠΕ στα χαμηλά του 20,7%, ενώ σε ποσοστό 9,8% συμμετείχε και ο ακριβός, λόγω κόστους ρύπων, λιγνίτης. Η αύξηση της συμμετοχής του φυσικού αερίου στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής στο 52% τον Ιανουάριο φέτος από το 36% τον Ιανουάριο του 2024 (16%) και η παράλληλη μείωση της συμμετοχής των ΑΠΕ στο 38% από 48% (10%) είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση της μέσης χονδρεμπορικής τιμής ρεύματος κατά 45% τον Ιανουάριο φέτος έναντι του Ιανουαρίου 2024.
Η κατάσταση που διαμορφώνεται στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου με την ταχεία μείωση των αποθεμάτων λόγω υψηλής ζήτησης για θέρμανση και το έλλειμμα που προκάλεσε το τέλος των ροών ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας έχουν θορυβήσει και τις αρμόδιες ελληνικές αρχές, καθώς αν δεν υπάρξει κάποια αναστροφή, η συγκράτηση των τιμών για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις θα εξελιχθεί σε μια δύσκολη άσκηση.
Το σενάριο για πλαφόν
Η Ε.Ε. από την πλευρά της σε μια προσπάθεια να μειώσει το κόστος εξετάζει το ενδεχόμενο ενός προσωρινού πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου, σχέδιο που ήδη έχει προκαλέσει την έντονη αντίδραση των βιομηχανιών του κλάδου που προειδοποιούν πως το μέτρο μπορεί να υπονομεύσει τη σταθερότητα της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας αλλά και την ασφάλεια της Γηραιάς Ηπείρου σε ό,τι αφορά την επαρκή προσφορά.
Την ιδέα του πλαφόν στην τιμή του αερίου έχει προτείνει από το περασμένο έτος ο πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι στην έκθεσή του για την ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε. και τις δυνατότητες αναβάθμισής της. Την έχουν, άλλωστε, υποστηρίξει ορισμένοι αξιωματούχοι ως μέτρο για την αντιμετώπιση περιόδων κρίσης, αλλά έχουν προτιμήσει την ανωνυμία λόγω της ευαισθησίας του θέματος και επειδή τα περισσότερα κράτη-μέλη εναντιώνονται στην πρόταση. Η πρόταση θα συζητηθεί εντός των ημερών στο πλαίσιο της επικείμενης συζήτησης για τη «συμφωνία καθαρής βιομηχανίας» και για τις πολιτικές με τις οποίες μπορεί η Ε.Ε. να θωρακίσει τις βαριές βιομηχανίες της έναντι σειράς απειλών, όπως, για παράδειγμα, οι δασμοί από την κυβέρνηση Τραμπ. Στο μεταξύ, όμως, με επιστολή τους προς την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εκφράζουν τις αντιρρήσεις τους 11 βιομηχανικές ενώσεις, στις οποίες ανήκουν παραγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου, διαπραγματευτές συμβολαίων ενέργειας, οίκοι εκκαθάρισης και χρηματιστήρια ενέργειας.
Οπως χαρακτηριστικά τονίζουν οι εν λόγω βιομηχανίες, «το πλαφόν στην τιμή του αερίου δεν θα μειώσει την τιμή της ενέργειας στην παγκόσμια αγορά, αλλά ενδέχεται να οδηγήσει σε αστάθεια των τιμών στην Ευρώπη». Συντάχθηκε μαζί τους άλλωστε και η Eurelectric, η ένωση βιομηχανιών ηλεκτρικής ενέργειας της Ε.Ε. που κάλεσε την Κομισιόν «να αποφύγει τα κακοσχεδιασμένα βραχυπρόθεσμα μέτρα» που πρότεινε προ ολίγων μηνών στην έκθεσή του ο Μάριο Ντράγκι.
Σύμφωνα μάλιστα με τον Κριστιάν Ρούμπι, γενικό γραμματέα της Eurelectric, «από όσες ιδέες κυκλοφόρησαν σχετικά με τον στόχο της Κομισιόν να διασφαλίσει προσιτή ενέργεια, η επιβολή πλαφόν στις τιμές του αερίου είναι μάλλον η χειρότερη». Δεν είναι, πάντως, πρωτοφανής η ιδέα, ούτε η πρώτη φορά που η Ε.Ε. επιχειρεί κάτι τέτοιο. Στη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης η Ε.Ε. επέβαλε ανώτατο όριο στις τιμές, που θα ενεργοποιείτο αυτομάτως μόλις οι τιμές του αερίου υπερέβαιναν τα 180 ευρώ ανά μεγαβατώρα και παρέμεναν σε αυτό το επίπεδο επί τρεις εργάσιμες ημέρες ή εάν υπερέβαιναν κατά τουλάχιστον 35 ευρώ ανά μεγαβατώρα τις τιμές της παγκόσμιας αγοράς. Εως τώρα δεν χρειάστηκε, πάντως, να ενεργοποιηθεί και η ισχύς του έληξε στο τέλος του περασμένου μήνα. Υπήρξαν όμως και οι περιπτώσεις της Ισπανίας και της Πορτογαλίας που έχουν επιβάλει προσωρινό πλαφόν στην τιμή του αερίου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, έχοντας, όμως, διασφαλίσει εξαίρεση από τους κανόνες της Ε.Ε. για την αγορά ενέργειας.
