«Κάθε φορά που κάνουμε χρήση της εφαρμογής Uber, κάθε φορά που επιλέγουμε μια ταινία στο Netflix, με κάθε χρήση των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης (AI) κάποια αμερικανική εταιρεία επωφελείται».
Με απτά παραδείγματα, ο υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας Ράντοσλαβ Σικόρσκι επέλεξε να περιγράψει το πόσο ευνοούνται οι ΗΠΑ, ειδικά στον τομέα των υπηρεσιών, από τις εμπορικές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση. «Εχουμε μια τεράστια αμοιβαία επωφελή εταιρική σχέση. Ελπίζω να συνεχιστεί», τόνισε μιλώντας την περασμένη Πέμπτη σε ομάδα ευρωπαϊκών εφημερίδων –ανάμεσά τους και η «Κ»– στις Βρυξέλλες. Δεν μπόρεσε, όμως, να κρύψει την ανησυχία του για το ενδεχόμενο οι απειλές του Ντόναλντ Τραμπ για επιβολή δασμών στην Ευρώπη να γίνουν τελικά πράξη. Για τον ίδιο, πάντως, ο όρος «στρατηγική αυτονομία» της Ε.Ε. –που υπερασπίζεται και προωθεί η Γαλλία– δεν είναι «δόκιμος», καθώς υπονοεί «ανταγωνισμό» με την Ουάσιγκτον. Στόχος, άλλωστε, της τρέχουσας πολωνικής προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι να «ενισχυθεί μια αρμονική σχέση με τις ΗΠΑ».
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται προσώρας και η Κομισιόν, με βασική προτεραιότητα την άμεση «εμπλοκή» σε διαπραγματεύσεις με τη νέα αμερικανική διοίκηση. Αυτό ήταν άλλωστε και το μήνυμα που εξέλαβε από την πλειοψηφία των Ευρωπαίων ηγετών, που βρέθηκαν την περασμένη Δευτέρα στις Βρυξέλλες, προκειμένου να συζητήσουν –για πρώτη φορά μετά την ορκωμοσία Τραμπ– το μέλλον των ευρωατλαντικών σχέσεων και παράλληλα την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας. Παρ’ όλα αυτά, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν –μετά το άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο– διαβεβαίωσε ότι «αν η Ε.Ε. μπει στο στόχαστρο αδίκως ή αυθαίρετα, θα απαντήσει αυστηρά». Διόλου τυχαία, δύο ημέρες μετά, διέρρευσε στους Financial Times ότι εξετάζεται το ενδεχόμενο τα «αντίποινα» να «στοχεύσουν» αμερικανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς.
Η «διαρροή» ήταν επιλεκτική, καθώς σύμφωνα με Ευρωπαίους διπλωμάτες η πρόεδρος έχει αποφύγει συστηματικά να ενημερώσει τα κράτη-μέλη για το πώς σκοπεύει να «απαντήσει» στην πιθανότητα επιβολής δασμών από τις ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι δημοσίως και πλέον συχνά αναφέρει ότι «είμαστε καθ’ όλα έτοιμοι».
Ο λόγος που αποφεύγει να «ανοίξει τα χαρτιά» της στα κράτη-μέλη είναι απλός: «Τρέμει τις διαρροές, που θα οδηγούσαν εκ του ασφαλούς σε κλιμάκωση», αναφέρει στην «Κ» ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή.
Σε κάθε περίπτωση, η Κομισιόν έχει όπλα στη «φαρέτρα» της σε πιθανό νέο εμπορικό «πόλεμο» με την Ουάσιγκτον, αναφέρουν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι.
Ειδικότερα, η Ε.Ε. διαθέτει πλέον το λεγόμενο «εργαλείο κατά του εξαναγκασμού» (anti-coercion instrument), τη θεσμοθετημένη δυνατότητα της Ε.Ε. να αμυνθεί σε κινήσεις εναντίον της και να επιβάλει περιορισμούς στο εμπόριο υπηρεσιών αν κρίνει πως μια τρίτη χώρα χρησιμοποιεί τους δασμούς ως «εργαλείο» για να «εκβιάσει» πολιτικές αλλαγές.
Η Ευρώπη μπορεί να επιβάλει περιορισμούς στο εμπόριο υπηρεσιών αν κρίνει πως μια τρίτη χώρα χρησιμοποιεί τους δασμούς ως «εργαλείο» για να «εκβιάσει» πολιτικές αλλαγές.
Εξάλλου μπορεί να επαναφέρει τους δασμούς οι οποίοι είχαν αποφασιστεί το 2019 ως «αντίποινα» σε εκείνους που είχαν επιβληθεί κατά την πρώτη θητεία Τραμπ στον χάλυβα και στο αλουμίνιο από την Ε.Ε., όπως υπενθύμισε η πρώην επίτροπος Διεθνούς Εμπορίου, Σεσίλια Μάλμστρομ. Οι δασμοί αξίας περίπου 6 δισ. δολαρίων έχουν ανασταλεί από το 2022, αλλά όπως ανέφερε η πρώην επίτροπος μπορούν αυτόματα να εφαρμοστούν από τον Μάρτιο του 2025.
«Οι Ευρωπαίοι παραμένουν ακόμη στο σκοτάδι για τις προθέσεις του Τραμπ», αναφέρει στην «Κ» η Αλίθια Γκαρθία – Χερέρο, από το Bruegel. Σε κάθε περίπτωση εκτιμά ότι οι «απειλές» του πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη, καθώς μπορεί ο Καναδάς και το Μεξικό να κατάφεραν προσωρινή αναστολή των δασμών, όμως δεν συνέβη το ίδιο με την Κίνα.
Βασικός στόχος, πάντως, της Κομισιόν είναι να αποφύγει τους δασμούς. Γι’ αυτόν τον λόγο προτάσσει την άμεση εμπλοκή σε διαπραγματεύσεις, όπως έχει αναφέρει επανειλημμένως η πρόεδρός της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με πληροφορίες των FT, πρόκειται μάλιστα να προτείνει μειωμένους δασμούς στις εισαγωγές αμερικανικών αυτοκινήτων στην Ε.Ε. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, προτίθεται να μειώσει τον φόρο 10% των εισαγωγών, ώστε να φθάσει στο 2,5% που χρεώνουν αντίστοιχα οι ΗΠΑ.
Διαπραγματευτικό «όπλο» για την αποφυγή εμπορικού πολέμου αποτελεί εξάλλου και η γνωστή πρόταση της Φον ντερ Λάιεν περί εξαγοράς περισσότερου αμερικανικού LNG, που θα αντικαταστήσει το ρωσικό.
Από την ορκωμοσία του Τραμπ και μετά, δύο βασικά ερωτήματα προκύπτουν για την Ε.Ε.: πότε θα προχωρήσει με τις «απειλές» του περί δασμών και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις;
Κρίσιμη ημερομηνία φαίνεται ότι είναι η 1η Απριλίου, καθώς ο Τραμπ έχει ζητήσει έως τότε από τα αρμόδια υπουργεία τα ακριβή στοιχεία για το εμπορικό έλλειμμα μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ.
Την περασμένη Κυριακή ο Τραμπ επανέλαβε ότι το εμπορικό έλλειμμα μεταξύ ΗΠΑ – Ε.Ε. φθάνει τα 350 δισ. δολάρια. Σύμφωνα με την Κομισιόν, ωστόσο, το εμπορικό έλλειμμα ήταν μόλις 150 δισ. ευρώ το 2023: οι ΗΠΑ εισήγαγαν αγαθά αξίας 502,3 δισ. ευρώ από την Ε.Ε. και εξήγαγαν 346,5 δισ. Αντιθέτως, στις υπηρεσίες οι ΗΠΑ είχαν εμπορικό πλεόνασμα 104 δισ. ευρώ, με εξαγωγές συνολικού ύψους 396,4 δισ. ευρώ και εισαγωγές 292,4 δισ.
«Αυτό σημαίνει ότι το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ σε σχέση με την Ε.Ε. ανήλθε σε 51,8 δισ. ευρώ, έξι έως επτά φορές μικρότερο από ό,τι ισχυρίζεται ο Τραμπ», εξηγεί η Γκαρθία – Χερέρο. Επομένως, το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με την Ε.Ε. είναι περίπου επτά φορές μικρότερο από ό,τι εκείνο με την Κίνα.
Οι πιθανές επιπτώσεις στο ευρωπαϊκό ΑΕΠ
Σύμφωνα με την Deutsche Bank, δασμοί αξίας 10% στις εισαγωγές από την Ε.Ε πιθανότατα θα μείωναν το ΑΕΠ της κατά περίπου 0,5%-0,9%. Δεδομένου ότι αναμένεται ανάπτυξη μόλις 1% φέτος, ίσως το «μπλοκ» φτάσει τα όρια ύφεσης.
Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ αντιπροσώπευαν μόλις το ένα πέμπτο των συνολικών εξαγωγών της Ε.Ε. το 2023, σύμφωνα με την Κομισιόν. Σε αντίθεση με τον Καναδά και το Μεξικό, οι εξαγωγές των οποίων προς τις ΗΠΑ είναι τριπλάσιες (τρία τέταρτα και τέσσερα πέμπτα αντίστοιχα), η Ε.Ε. δεν θα επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό. Η πλειονότητα, άλλωστε, των προϊόντων που εξάγει η Ε.Ε. προς τις ΗΠΑ είναι κυρίως πολυτελή γερμανικά αυτοκίνητα και ακριβά φάρμακα, που αφορούν υψηλά εισοδήματα. Επομένως, η ζήτηση στις ΗΠΑ δεν θα επηρεαστεί σημαντικά από πιθανές μεταβολές τιμών.
Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελούν οι εν δυνάμει επιπτώσεις της εμπορικής «πολιτικής» του Τραμπ έναντι του δολαρίου, η τιμή του οποίου εκτοξεύθηκε με την ανακοίνωση των δασμών. Ωστόσο, ενισχύοντας το δολάριο, οι δασμοί ενδεχομένως να μειώσουν την ανταγωνιστικότητα των αμερικανικών εξαγωγών, κάτι που ίσως ευνοήσει την Ε.Ε., εκτιμούν αναλυτές.
Το «εργαλείο κατά του εξαναγκασμού» (anti-coercion instrument) που διέρρευσε στους FT ως «μπαζούκα» της Κομισιόν αποτελεί κανονισμό του 2023 με «στόχο» τότε την Κίνα, λόγω «μπλοκαρίσματος» σε εισαγωγές και εξαγωγές από τη Λιθουανία ως «αντίποινα» για το άνοιγμα διπλωματικού γραφείου της Ταϊβάν. Παράρτημα του κανονισμού περιλαμβάνει λίστα κυρώσεων, όπως: επιβολή τελωνειακών δασμών, απαγορεύσεις εισαγωγών/εξαγωγών αγαθών, περιορισμοί σε υπηρεσίες, ξένες άμεσες επενδύσεις κ.ά. Για να εγκριθούν απαιτείται ειδική πλειοψηφία από τα κράτη-μέλη εξηγεί ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή. Επομένως, «βέτο τύπου Ορμπαν» δεν έχουν τύχη, ενώ μπορούν να υιοθετηθούν εντός οκτώ εβδομάδων.
Μια προσέγγιση με την Κίνα θα ήταν λύση; «Ριψοκίνδυνη» χαρακτηρίζει μια τέτοια κίνηση η Γκαρθία – Χερέρο, δεδομένου ότι η Κίνα αποτελεί «οικονομικό αντίπαλο» και της Ε.Ε. και των ΗΠΑ, ενώ θεωρεί ότι μια τέτοια προσέγγιση ίσως «εκτροχιάσει» πιθανή επαναδιαπραγμάτευση με τον Τραμπ. Εξάλλου, η Κίνα ήδη «βλάπτει τα οικονομικά συμφέροντα του μπλοκ».
Η Ε.Ε. εμφανίζεται, πάντως, έτοιμη για «συμμαχία» με τον Καναδά. Την Τετάρτη, η Φον ντερ Λάιεν και ο Αντόνιο Κόστα αναμένεται να υποδεχθούν τον Καναδό πρωθυπουργό Τριντό, που αμέσως μετά την ανακοίνωση των αμερικανικών δασμών έσπευσε να επικοινωνήσει με τις Βρυξέλλες.
Ανησυχία
O υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, Ράντοσλαβ Σικόρσκι, δεν κρύβει την ανησυχία του για το ενδεχόμενο οι απειλές για επιβολή δασμών στην Ευρώπη να γίνουν πράξη. Για τον ίδιο, πάντως, ο όρος «στρατηγική αυτονομία» της Ε.Ε. –που υπερασπίζεται η Γαλλία– δεν είναι «δόκιμος», καθώς υπονοεί «ανταγωνισμό» με την Ουάσιγκτον.
0,5-0,9%
θα μείωνε πιθανότατα το ΑΕΠ της Ε.Ε. η επιβολή δασμών 10% από τις ΗΠΑ σε ευρωπαϊκά αγαθά.
Τα αντίποινα του 2019
Η Ευρωπαϊκή Ενωση μπορεί να επαναφέρει τους δασμούς που είχαν αποφασιστεί το 2019 ως «αντίποινα» σε εκείνους που είχαν επιβληθεί κατά την πρώτη θητεία Τραμπ στον χάλυβα και στο αλουμίνιο, υπενθύμισε η πρώην επίτροπος Διεθνούς Εμπορίου, Σεσίλια Μάλμστρομ.
502,3
δισ. ευρώ υπολογί-ζεται η αξία των αγαθών που εισήγαγαν το 2023 οι ΗΠΑ από την Ε.Ε., ενώ εξήγαγαν προϊόντα αξίας 346,5 δισ.
Σοβαρή απειλή
Η Αλίθια Γκαρθία Χερέρο, οικονομολόγος του Ινστιτούτου Bruegel, εκτιμά ότι οι «απειλές» του Ντόναλντ Τραμπ πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη από την Ευρώπη, καθώς μπορεί ο Καναδάς και το Μεξικό να κατάφεραν προσωρινή αναστολή των δασμών από τις ΗΠΑ, όμως δεν συνέβη το ίδιο με την Κίνα.
