Οι επικεφαλής των μεγάλων εταιρειών υψηλής τεχνολογίας θα μπορούσαν να καθησυχαστούν, συγκρίνοντας την τεχνητή νοημοσύνη με ένα κομμάτι γαιάνθρακα (κάρβουνου). Οι σημαντικές καινοτομίες, που πέτυχε η κινεζική DeepSeek σε σχέση με το κόστος, έχουν αναταράξει τις αγορές οι οποίες στοιχηματίζουν στην εκτίναξη των δαπανών σε ημιαγωγούς και διακομιστές, που τροφοδοτούν τις έξυπνες συσκευές πυριτίου. Αναλυτές και στελέχη, όπως ο διευθύνων σύμβουλος της Microsoft Σάτια Ναντέλα, επισημαίνουν ότι αυτό δεν θα έπρεπε να λογίζεται ως πρόβλημα, επικαλούμενοι τις επισημάνσεις ενός οικονομολόγου του 19ου αιώνα, του Γουίλιαμ Στάνλεϊ Τζέβονς. Σύμφωνα με αυτόν, οι αποδοτικότεροι κινητήρες με την καύση γαιάνθρακα οδήγησαν σε υψηλότερη ζήτηση των καυσίμων.
Η εξέταση ορισμένων άλλων, πιο πρόσφατων υποθέσεων δείχνει γιατί αυτή η δυναμική δεν εγγυάται επιτυχία στους σημερινούς εδραιωμένους ομίλους τεχνητής νοημοσύνης. Ο Τζέβονς σε σύγγραμμά του το 1865 με τίτλο «Το ζήτημα του γαιάνθρακα» εξέθεσε το φαινομενικά παράδοξο. Ενόσω βελτιώνονταν οι ατμομηχανές, είχαν ανάγκη λιγότερων καυσίμων για την εκτέλεση έργων, όπως η μεταφορά τρένων. Ωστόσο, η ζήτηση γαιάνθρακα στο Ηνωμένο Βασίλειο συνέχισε να αυξάνεται.
Οι σιδηροδρομικοί όμιλοι κατανάλωναν λιγότερο από το εν λόγω καύσιμο ανά ταξίδι με τρένο. Τα κέρδη τους αυξάνονταν και είχαν κίνητρο να λειτουργούν περισσότερες ατμομηχανές. Η τάση είναι ανθεκτική. Μπορεί οι βιομηχανικές διαδικασίες να καθίστανται ολοένα και αποδοτικότερες, αλλά ακόμη και το 2024, δηλαδή 159 χρόνια μετά τη συγγραφή του βιβλίου, ο κόσμος κατανάλωσε ποσότητες-ρεκόρ από το ίδιο υλικό, ήτοι 8,8 δισ. τόνους.
Οπως και η ενέργεια, έτσι και η ευφυΐα είναι απαραίτητη εισροή για την οικονομική δραστηριότητα. Τα προϊόντα υψηλού περιθωρίου κέρδους από το φάρμακο μέχρι το λογισμικό, για να μην αναφέρουμε την καθημερινή λειτουργία οποιασδήποτε μεγάλης εταιρείας, απαιτούν πνευματική προσπάθεια για τα πάντα, από τον οργανωτικό συντονισμό τους μέχρι την έρευνα αιχμής. Ακόμη και μια πανάκριβη τεχνητή νοημοσύνη, που μπορεί να εκτελέσει μέρος αυτής της δουλειάς, θα βρει θιασώτες στους κλάδους εκείνους όπου η παραγωγή της είναι αρκετά πολύτιμη. Ετσι, όταν η κινεζική DeepSeek ισχυρίστηκε ότι μπορούσε να εκπαιδεύσει και να θέσει σε εφαρμογή γλωσσικά μοντέλα αιχμής με ένα κλάσμα του κόστους εν συγκρίσει με το αντίστοιχο των δυτικών προϊόντων, δεν μπορούμε να πούμε ότι αρκετοί προτίμησαν χωρίς δεύτερη σκέψη το «κάρβουνο».
Σίγουρα οι επενδυτές αρχικά πανικοβλήθηκαν, αποσπώντας σχεδόν 600 δισ. δολάρια μέσα σε μία ημέρα από την αξία της Nvidia, της κυρίαρχης δύναμης στην κατασκευή ημιαγωγών που χρησιμοποιούνται στην τεχνητή νοημοσύνη. Εντούτοις, ο Ναντέλα της Microsoft με ανάρτησή στα κοινωνικά δίκτυα δήλωσε ότι «το παράδοξο του Τζέβονς ξαναχτυπά», προσθέτοντας ότι η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας θα εκτινάξει τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.
Ωστόσο, ο παλαιός οικονομολόγος δεν μπορεί να βοηθήσει εάν η ζήτηση δεν υπάρχει ή οι υποθέσεις στις οποίες βασίζονται οι επενδύσεις είναι εσφαλμένες, όπως λ.χ. η υδραυλική ρωγμάτωση, η οποία περιλαμβάνει την έγχυση νερού, άμμου και χημικών ουσιών σε σχιστολιθικούς σχηματισμούς για τη δημιουργία ρωγμών και την προσέγγιση προηγουμένως απρόσιτων κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου.
Η τεχνολογική πρόοδος μείωνε σταθερά το κόστος, οδηγώντας σε μαζική αύξηση της παραγωγής. Οι ΗΠΑ είναι πλέον ο μεγαλύτερος παραγωγός αργού παγκοσμίως και σχεδόν τα δύο τρίτα προέρχονται από ρωγμάτωση. Ωστόσο, η ζήτηση δεν αυξήθηκε σχεδόν αντίστοιχα. Οι εταιρείες που ανέλαβαν τη μόχλευση για να χρηματοδοτήσουν την ιλιγγιώδη επέκταση δεν μπόρεσαν να συμβαδίσουν και ακολούθησαν μαζικές χρεοκοπίες. Αυτό όμως μπορεί να μην επαναληφθεί στην περίπτωση της τεχνητής νοημοσύνης.
