Χρειάστηκαν τέσσερις μήνες μετά την περίφημη έκθεση του πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι για να χαράξει στη βάση των συστάσεών του η Κομισιόν τον «οδικό χάρτη», μια στρατηγική ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας που θα ακολουθήσει την επόμενη πενταετία. Πρόκειται για την πρώτη σημαντική πρωτοβουλία που αναλαμβάνει στις 100 πρώτες ημέρες της θητείας της η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επιδιώκοντας με την επωνυμία «πυξίδα ανταγωνιστικότητας» να δώσει το στίγμα των προθέσεων για τις οικονομικές προτεραιότητες της νέας Κομισιόν.
Βασισμένο στη σχετική έκθεση του Μάριο Ντράγκι, το έγγραφο 22 συνολικά σελίδων στοχεύει στην τόνωση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και της βιομηχανίας με όχημα την απλοποίηση των πολυάριθμων ρυθμιστικών κανόνων, αλλά και αντιμετώπισης της γραφειοκρατίας. Η πρόεδρος της Κομισιόν υποσχέθηκε μάλιστα «σοκ» απλοποίησης των κανόνων –και κυρίως εκείνων που αφορούν το περιβάλλον–, που σύμφωνα με τον επιχειρηματικό τομέα αποτελεί βασικό εμπόδιο στην ανταγωνιστικότητα.
Σε λίγες εβδομάδες, μάλιστα, αναμένεται να παρουσιάσει «πολυνομοσχέδιο» (omnibus package) που θα αντιμετωπίζει τη γραφειοκρατία και θα αποφέρει στις επιχειρήσεις σχεδόν 37 δισ. τον χρόνο έως το 2029. Η Γερμανίδα πολιτικός υποσχέθηκε εξάλλου ότι θα μειώσει τις υποχρεώσεις αναφοράς για όλες τις επιχειρήσεις κατά 25% και θα μειώσει το «κόστος συμμόρφωσης» για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις κατά 35%. Βάσει στοιχείων της Eurostat, το ετήσιο «κόστος συμμόρφωσης» στο πλαίσιο της «ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας» ανέρχεται σε 150 δισ.
Σε λίγες εβδομάδες θα παρουσιαστεί «πολυνομοσχέδιο» που θα αντιμετωπίζει τη γραφειοκρατία και θα αποφέρει στις επιχειρήσεις σχεδόν 37 δισ. τον χρόνο έως το 2029.
Το φιλόδοξο σχέδιο της Φον ντερ Λάιεν, ωστόσο, εγείρει μια σειρά από ερωτήματα, καθώς αρκετοί είναι εκείνοι που εκτιμούν ότι η ατζέντα της «απορρύθμισης» θα προτεραιοποιήσει την καινοτομία και την ανάπτυξη, εις βάρος ωστόσο της σχετικής νομοθεσίας, της Πράσινης Συμφωνίας, που υπήρξε «ορόσημο» για την προηγούμενη Κομισιόν. Ηδη κυκλοφορούν σενάρια στις Βρυξέλλες για παράταση χρήσης ηλεκτρονικών καυσίμων (e-fuels), ώστε να παραμείνουν σε κυκλοφορία αυτοκίνητα με κινητήρες καύσης, καθώς και απλοποίηση του μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (CBAM) κατά απαίτηση κυρίως της Γερμανίας, αλλά και της πολιτικής της «οικογένειας» του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος.
Η Φον ντερ Λάιεν επιμένει πάντως ότι «η Ε.Ε. θα παραμείνει δεσμευμένη έναντι των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας». Η πράσινη μετάβαση της παραδοσιακής βιομηχανίας και η επέκταση νέων, φιλικών προς το κλίμα τεχνολογιών βρίσκονται άλλωστε στο επίκεντρο της «πυξίδας». Παράλληλα, η ενέργεια αποτελεί βασικό σημείο και ιδιαίτερα η μείωση των τιμών της. Για τον σκοπό αυτό, η Κομισιόν αναμένεται να παρουσιάσει στο πλαίσιο της Καθαρής Βιομηχανικής Συμφωνίας, στις 26 Φεβρουαρίου, και το «σχέδιο δράσης για προσιτή ενέργεια». Συνοπτικά, το σχέδιο αφορά –σύμφωνα με πληροφορίες– επενδύσεις σε περισσότερα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και σύνδεσής τους, καθώς και αλλαγή του τρόπου χρέωσης των τελών. Βασικό ερώτημα αφορά το πώς θα χρηματοδοτηθούν αυτές οι κρίσιμες επενδύσεις.
Για την πρόεδρο της Κομισιόν, πάντως, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας σημαίνει «πρωτοποριακή καινοτομία και τεχνολογία». Για πρώτη φορά περιγράφεται μια «στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ)» γύρω από το οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων (Start-up – Scale-up strategy), που επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των εμποδίων για την ανάπτυξη ευρωπαϊκών startups μέσω διευκόλυνσης της πρόσβασης σε χρηματοδότηση και ενίσχυσης της συνεργασίας μεταξύ του ακαδημαϊκού κόσμου και της βιομηχανίας. Στη βάση, μάλιστα, του παγκόσμιας κλάσης δικτύου υπερυπολογιστών EuroHpc στην Ευρώπη, πρόκειται να αναπτυχθούν «μεγάλα εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης» (mega AI factories). Το ερώτημα βέβαια είναι εάν η Ε.Ε. θα έχει τελικά τη δυνατότητα να καλύψει το «κενό» με τις ΗΠΑ και την Κίνα, ιδιαίτερα όταν ο Ντόναλντ Τραμπ πρόκειται να διαθέσει τουλάχιστον 500 δισ. δολάρια σε υποδομές τεχνητής νοημοσύνης. Σύμφωνα, μάλιστα, με την έκθεση Ντράγκι, η Ευρώπη σήμερα προσελκύει μόλις 6% της παγκόσμιας χρηματοδότησης για νεοφυείς εταιρείες ΑΙ, σε σύγκριση με 61% στις ΗΠΑ και 17% αντιστοίχως στην Κίνα.
Αναπάντητο, πάντως, παραμένει από το σχέδιο της Φον ντερ Λάιεν το πώς θα αντιμετωπιστεί το βασικό πρόβλημα της Ευρώπης, η προσέλκυση δηλαδή ιδιωτικών επενδύσεων, ιδιαίτερα εν μέσω μιας συγκυρίας που Γερμανία και Γαλλία βρίσκονται σχεδόν σε δημοσιονομικό εκτροχιασμό, ενώ η Ε.Ε. απειλείται με εμπορικούς «πολέμους» από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Ωστόσο, το έγγραφο της «πυξίδας ανταγωνιστικότητας» αναφέρει ότι κρίσιμο ρόλο θα παίξει βασικά η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων που θα διευκολύνει τη χρηματοδότηση καινοτόμων επιχειρήσεων –μέσω του επενδυτικού προγράμματος TechEU–, καθώς επίσης και ένα νέο Ταμείο Ανταγωνιστικότητας, στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (MFF) για τη στήριξη σημαντικών πρότζεκτ. Στο έγγραφο υπάρχει παράλληλα εισήγηση για την Ενωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (που θα αντικαταστήσει τον όρο της Ενωσης Κεφαλαιαγορών) προκειμένου να «ξεκλειδώσει» η απαραίτητη ιδιωτική χρηματοδότηση.
Φιλόδοξη ατζέντα, αναπάντητα αρκετά ερωτήματα
Καλές προθέσεις, αλλά χρειάζεται αρκετή δουλειά: αυτή είναι η πρώτη «διάγνωση» των αναλυτών κορυφαίων δεξαμενών σκέψης στις Βρυξέλλες για την περίφημη «πυξίδα ανταγωνιστικότητας» της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, που θα καθοδηγήσει τις οικονομικές προτεραιότητες της Κομισιόν την επόμενη πενταετία. Είχαν προηγηθεί, άλλωστε, οι εκθέσεις του πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι και του πρώην πρωθυπουργού της Ιταλίας Ενρίκο Λέτα, που ουσιαστικά περιέγραφαν το μέγεθος των οικονομικών αδυναμιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και κυρίως τους τρόπους αντιμετώπισής τους. Ωστόσο, αρκετές από τις συστάσεις τους η νέα Κομισιόν επέλεξε να τις αφήσει «εκτός» των μέτρων που αναμένεται να προωθήσει την περίοδο 2025-2029.
Αναπάντητο παραμένει από το σχέδιο της Φον ντερ Λάιεν το πώς θα αντιμετωπιστεί το βασικό πρόβλημα της Ευρώπης, η προσέλκυση δηλαδή ιδιωτικών επενδύσεων.
Ενα από τα μέτρα που δεν απέκλεισε ο Ντράγκι, όπως η πιθανότητα έκδοσης κοινού χρέους, παρέμειναν εκτός της «φαρέτρας» της Κομισιόν, ενδεχομένως λόγω (και) των ισχυρών αντιδράσεων που προκαλεί και μόνο η ιδέα στην πατρίδα της Φον ντερ Λάιεν, Γερμανία. «Πρόκειται για φιλόδοξη στρατηγική, από την οποία όμως εκλείπει το όραμα για αύξηση του κοινού δανεισμού και των δαπανών της Ε.Ε. Αυτό θα είναι απαραίτητο για την επίτευξη των φιλόδοξων επενδυτικών στόχων της σε υποδομές, καθώς και για την προώθηση κάθε είδους επιτυχημένης βιομηχανικής στρατηγικής», επισημαίνει στην «Κ» ο Φαργκ Φόκμαν, αναλυτής οικονομικής πολιτικής της Ε.Ε. στο European Policy Centre, στις Βρυξέλλες.
Αξιοπρεπές ξεκίνημα, αλλά με αναπάντητα αρκετά ερωτήματα, είναι η πρώτη «ανάγνωση» του Βruegel. «Η πλατφόρμα πολιτικής που προτείνει η Κομισιόν… δεν ανταποκρίνεται ακριβώς σε συνεκτική στρατηγική. Κρίσιμα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα», σχολιάζουν στη σχετική έκθεσή τους οι αναλυτές Ζερομίν Ζετλεμέγερ και Χέδερ Γκράμπε. «Δεν απαντώνται ερωτήματα όπως το πώς να στραφούμε προς την πράσινη ενέργεια χωρίς να αποτρέψουμε κατάρρευση των ενεργειακών βιομηχανιών της Ευρώπης ή πώς να συνδυάσουμε την οικονομική ασφάλεια με την εξωτερική πολιτική και πώς να μειώσουμε τη γραφειοκρατία χωρίς να δημιουργήσουμε περιβαλλοντικούς και οικονομικούς κινδύνους», επισημαίνουν. «Εκλείπει εξάλλου μια συγκεκριμένη περίπτωση επαρκούς χρηματοδότησης πέραν του επαναπροσδιορισμού υφιστάμενων κονδυλίων», τονίζουν.
Η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο και η συνεχιζόμενη ανέλιξη της Κίνας έχουν ήδη περιπλέξει αρκετά ζητήματα, εάν δεν έχουν δημιουργήσει άλλα. Για τον λόγο αυτό, «το εάν η ατζέντα της Κομισιόν απογειωθεί, δίνοντας στην Ευρώπη μια ευκαιρία να ανταγωνιστεί μακροπρόθεσμα τις ΗΠΑ και την Κίνα ως μια παγκόσμια οικονομική δύναμη, θα εξαρτηθεί κυρίως από την ικανότητα της Φον ντερ Λάιεν να φέρει αποτελέσματα, αλλά και να έχει τη στήριξη από τα 27 κράτη-μέλη. Αυτό αποτελεί τεράστια πρόκληση και η επιτυχία δεν είναι καθόλου σίγουρη», σχολιάζει στην «Κ» ο Φεντερίκο Σάντι, ανώτερος αναλυτής του EurasiaGroup.
Φιλόδοξη παρέμβαση
Η «πυξίδα ανταγωνιστικότητας» της Ε.Ε. αναδείχθηκε ύστερα από συνεχιζόμενα γεωπολιτικά σοκ, σημειώνει ο Φεντερίκο Σάντι, ανώτερος αναλυτής της EurasiaGroup, και προσθέτει: Η «παρέμβαση» της Φον ντερ Λάιεν αποτελεί την πιο φιλόδοξη «πίεση» από την κρίση στην Ευρωζώνη για βαθύτερη οικονομική ολοκλήρωση.
150 δισ.
ευρώ είναι το ετήσιο διοικητικό «κόστος συμμόρφωσης» στην Ε.Ε. Η μείωση κατά 25% για επιχειρήσεις αντιστοιχεί σε 37,5 δισ.
Δύσκολος στόχος
«Χρειάζεται αναδιαμόρφωση των κεφαλαιαγορών στην Ε.Ε., ώστε να είναι σε θέση να ανταγωνιστούν ιδιαίτερα τις αμερικανικές. Δύσκολος στόχος για τη Φον ντερ Λάιεν να υλοποιηθεί άμεσα», λέει ο Φαργκ Φόκμαν, αναλυτής του European Policy Centre.
6%
της παγκόσμιας χρηματοδότησης για startups ΑΙ προσελκύει η Ε.Ε., σε σύγκριση με 61% στις ΗΠΑ και 17% στην Κίνα.
Αλλαγή νομοθεσίας
«Η πολυαναμενόμενη “πυξίδα ανταγωνιστικότητας” δεν αφορά απλούστευση της πρόσφατα εγκριθείσας νομοθεσίας για την Πράσινη Συμφωνία, αλλά κατάργησή της, σημειώνει ο Αλμπέρτο Αλεμάνο, καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο HEC, στο Παρίσι.
