Οι ισχυροί άνεμοι, η ξηρασία και η υπερθέρμανση του πλανήτη συνέβαλαν στην επιδείνωση των πυρκαγιών του Λος Αντζελες, που λογίζονται από τις σοβαρότερες στην Ιστορία. Το 2025 ξεκίνησε κι ενώ οι οικονομικές προβλέψεις ανανεώνονται, η παγκόσμια λογιστική μας για το κλίμα παραμένει παγιδευμένη σε έναν κύκλο διογκούμενων ελλειμμάτων και απλήρωτων χρεών.
Ο κουρνιαχτός από την τελευταία διάσκεψη για το κλίμα COP29 στο Αζερμπαϊτζάν κατακάθισε, αφήνοντας πίσω του σωρεία ανεκπλήρωτων υποσχέσεων. Ο Γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο Λούλα ντα Σίλβα της Βραζιλίας –ο διορισμένος οικοδεσπότης του COP30– επέλεξαν την απουσία σε μια διάσκεψη με στόχο να φέρει επανάσταση στη χρηματοδότηση του κλίματος.
Αυτή η ενορχηστρωμένη υποχώρηση από τις ευθύνες έρχεται σε μια κρίσιμη καμπή. Ενώ οι προβλέψεις υποδηλώνουν ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες χρειάζονται 2,4 τρισ. δολάρια ετησίως σε επενδύσεις καθαρής ενέργειας μέχρι το 2030, η υπόσχεση του παγκόσμιου βορρά να συνεισφέρει 100 δισ. δολάρια ετησίως –που επιτεύχθηκε τελικά το 2022– εμφανίζεται ως μια χειρονομία ενάντια στις αυξανόμενες κλιματικές καταστροφές.
Ο τυφώνας «Ντόριαν» κατέστρεψε τις Μπαχάμες το 2019 και προκάλεσε ζημιές 3,4 δισ. δολαρίων –ένα απίστευτο 25% του ΑΕΠ της χώρας–, αποδεικνύοντας πώς ένα μεμονωμένο κλιματικό γεγονός μπορεί να διαλύσει εντελώς τις οικονομίες σε ευάλωτες περιοχές. Η ανεπάρκεια των τρεχουσών οικονομικών δεσμεύσεων γίνεται οφθαλμοφανής, ειδικά σε σύγκριση με τις παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες, οι οποίες ανήλθαν σε 2,1 τρισ. δολάρια το 2021. Η γνωστή αφήγηση του παγκόσμιου βορρά εναντίον του νότου κρύβει μια ευρύτερη πραγματικότητα. Η ιστορική ευθύνη παραμένει σαφής.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιπροσωπεύουν το υψηλότερο ποσοστό σωρευτικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από το 1850, το πρώτο έτος των διαθέσιμων δεδομένων. Ωστόσο, η τρέχουσα κρίση απαιτεί να προχωρήσουμε πέρα από αυτό το διπολικό πλαίσιο. Η πρωτοβουλία του νέου Δρόμου του Μεταξιού, για παράδειγμα, έχει φτάσει το 1 τρισ. δολάρια σε συνολικές δεσμεύσεις για τις αναπτυσσόμενες χώρες τα πρώτα δέκα χρόνια, εκ των οποίων τα 634 δισ. δολάρια σε κατασκευαστικές συμβάσεις και τα 419 δισ. δολάρια σε μη οικονομικές επενδύσεις, συχνά χρηματοδοτώντας έργα έντασης διοξειδίου του άνθρακα, που περιπλέκουν την παραδοσιακή αφήγηση της ευθύνης.
Ο επίμονος χαρακτηρισμός της χρηματοδότησης για το κλίμα ως επένδυση και όχι ως φιλανθρωπία από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες επικυρώνεται από τα σκληρά οικονομικά δεδομένα. Οι προβλέψεις του Ινστιτούτου Αντασφάλισης της Swiss Re δείχνουν ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να μειώσει το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά 11%-14% μέχρι το 2050, εάν οι θερμοκρασίες αυξηθούν 2 °C-2,6 °C σε σύγκριση με έναν κόσμο χωρίς κλιματική αλλαγή, υπογραμμίζοντας το σημαντικό οικονομικό κόστος της ανεπαρκούς δράσης.
Η απροθυμία του παγκόσμιου Βορρά να χρηματοδοτήσει επαρκώς τις πρωτοβουλίες για το κλίμα δεν είναι απλώς ηθική αποτυχία, αλλά οικονομική αυτοκαταστροφή. Τέλος, η αντίληψη ότι η χρηματοδότηση για το κλίμα αντιπροσωπεύει βοήθεια και όχι επένδυση αγνοεί επίσης το ιστορικό προηγούμενο: η μεταφορά 13,3 δισ. δολαρίων από το Σχέδιο Μάρσαλ για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης (που ισοδυναμεί με 148 δισ. δολάρια σήμερα) δεν ήταν φιλανθρωπία, αλλά συνεισφορά στην παγκόσμια σταθερότητα.
Το ερώτημα δεν είναι αν έχουμε την πολυτέλεια να δράσουμε. Το ερώτημα είναι αν έχουμε την πολυτέλεια να συνεχίζουμε αυτή την παρωδία ανεπαρκούς χρηματοδότησης όσο ο παράδεισος καίγεται γύρω μας.
* Ο κ. Κάμο Σέντε είναι διδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Ρόμπερτ Γκόρντον στο Αμπερντίν. Το άρθρο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Φρίντριχ Εμπερτ.
