Η ομολογουμένως εντυπωσιακή ανατροπή που έχει καταγραφεί την τελευταία διετία ανάμεσα στις πενιχρές οικονομικές επιδόσεις του άλλοτε κυρίαρχου ευρωπαϊκού Βορρά και την αισθητή ανάκαμψη των υπερχρεωμένων οικονομιών του ευρωπαϊκού Νότου, ή γενικότερα της λεγόμενης «περιφέρειας» της Ευρωζώνης, έχει ενσπείρει ενθουσιασμό σε αρκετούς οικονομολόγους. Ανάμεσά τους και η Κομισιόν, που προεξοφλεί πως η ανάπτυξη θα συνεχιστεί στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και ειδικότερα για το τρέχον έτος εκτιμά πως η Ελλάδα και η Ισπανία θα σημειώσουν ανάπτυξη 2,3%, η Πορτογαλία 1,9% και η Ιταλία 1%.
Δεν είναι, όμως, λίγοι όσοι παραμένουν επιφυλακτικοί και εκφράζουν φόβους πως πρόκειται για μια προσωρινή φάση που δεν θα έχει συνέχεια. Οπως αναφέρει σχετικό δημοσίευμα των Financial Times, οι απαισιόδοξοι για τις οικονομίες της περιφέρειας επισημαίνουν πως οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, και ιδιαιτέρως η Ελλάδα και η Ιταλία, παραμένουν υπερχρεωμένες, έχουν αδύναμες αγορές εργασίας, ενώ λειτουργούν ως τροχοπέδη στην ανάπτυξή τους η αντιπαραγωγική γραφειοκρατία και η γήρανση του εργατικού δυναμικού τους. Επισημαίνουν ιδιαιτέρως πως σε μεγάλο βαθμό η ανάκαμψή τους οφείλεται στα κεφάλαια από το Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία, που στο σύνολό τους αντιπροσωπεύουν μόλις το 28% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης, αναμένεται να εισπράξουν συνολικά το 78% των κεφαλαίων του προγράμματος. Πρωτίστως, όμως, διαπιστώνουν παθογένειες και ανασταλτικούς παράγοντες στην ανάπτυξη πολλών εξ αυτών.
Ελλάδα
Σε ό,τι αφορά ειδικότερα την Ελλάδα, μολονότι σημειώνει ανάπτυξη επί χρόνια, η οικονομία της παραμένει κατά 20% μικρότερη από τα υψηλά επίπεδα στα οποία βρισκόταν το 2008, μισθοί και συντάξεις βρίσκονται σαφώς κάτω από τα προ κρίσης επίπεδα, με τον μέσο μισθό να είναι 22% χαμηλότερος από αυτόν που θα αντιστοιχούσε στο πραγματικό κόστος ζωής στην Αθήνα. Οι Ελληνες σε ένα απογοητευτικά υψηλό ποσοστό (67%) δηλώνουν «φτωχοί», και οικονομικοί αναλυτές προειδοποιούν πως αναδύεται μια νέα τάξη «φτωχών εργαζομένων», οι οποίοι μολονότι εργάζονται σε θέσεις πλήρους απασχόλησης δεν καταφέρνουν να τα βγάζουν πέρα με τον μισθό τους και ιδιαιτέρως στην Αθήνα όπου έχει εκτοξευθεί το κόστος διαβίωσης. Και στο μεταξύ η ανάπτυξη είναι τόσο μεγάλη ώστε οι επιχειρήσεις αναζητούν απεγνωσμένα εργάτες και υπαλλήλους, όπως, άλλωστε, σε όλη την Ευρώπη. Και είναι πολλοί οι Ελληνες που έχουν μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών και αναζητούν καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, αλλά η οικονομία δεν προσφέρει αρκετές.
Τροχοπέδη για την ανάπτυξη της περιφέρειας της Ευρωζώνης η γραφειοκρατία και η γήρανση του εργατικού δυναμικού της.
Ισπανία
Την ίδια στιγμή, η Ισπανία ξεχωρίζει ανάμεσα στις χώρες της προ 15ετίας κρίσης χρέους, καθώς έχει σημειώσει τη μεγαλύτερη ανάπτυξη. Το 2025 το ΑΕΠ της αυξήθηκε κατά 3,1% και η κεντρική τράπεζά της προβλέπει για φέτος ανάπτυξη 2,5%. Η χώρα της Ιβηρικής έχει επιτύχει αυτούς τους ρυθμούς ανάπτυξης μερικώς χάρη στις εκτεταμένες επενδύσεις της σε καθαρή ενέργεια, αιολική και φωτοβολταϊκά, που προσείλκυσε άμεσες ξένες επενδύσεις ύψους 33 δισ. δολ. το 2024. Εχει από τις χαμηλότερες τιμές ηλεκτρικού ρεύματος ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. και τον περασμένο Μάιο η Amazon Web Services ανακοίνωσε ότι θα επενδύσει στην Ισπανία σχεδόν 16 δισ. ευρώ για να επεκτείνει τα κέντρα δεδομένων της. Μεγάλες προσδοκίες έχουν δημιουργήσει τα σχέδια της Ισπανίας για ανάπτυξη υδρογόνου, όπως, για παράδειγμα, η μονάδα της εταιρείας Moeve που ήδη ενισχύει την οικονομία καθώς η εταιρεία προσλαμβάνει σχεδιαστές, μηχανολόγους, και κατασκευαστικές. Μιλώντας στους Financial Times ο Χόρχε Παραντέλα, σύμβουλος της κυβέρνησης για θέματα βιομηχανίας, προέβλεψε πως η επένδυση της Moeve θα δημιουργήσει περισσότερες από 10.000 θέσεις εργασίας. Για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, όμως, πρέπει να υπάρχει και το αναγκαίο προσωπικό, αλλά η Ισπανία αντιμετωπίζει σοβαρότατες ελλείψεις εργατικού δυναμικού και εργατικών χεριών με συγκεκριμένη εξειδίκευση. Μέσα στην τελευταία τριετία η Μαδρίτη αναγκάστηκε να «εισαγάγει» 700.000 μετανάστες και ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ παραδέχθηκε τον Οκτώβριο ότι «η Ισπανία έχει 150.000 κενές θέσεις εργασίας και υπάρχει ανάγκη για εργατικά χέρια».
Ιταλία
Στην Ιταλία, μεγάλη ώθηση στον κατασκευαστικό κλάδο έδωσε το πρόγραμμα βελτίωσης των κατοικιών, ανακαίνισης και ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων με γενναίες επιδοτήσεις. Χαρακτηρίστηκε «το σχέδιο με τα φοβερά μπόνους» καθώς προσέφερε στους ιδιοκτήτες των κατοικιών έκπτωση φόρου ισοδύναμη έως και με το 110% της αξίας των εργασιών που έκαναν στο σπίτι τους. Το πρόγραμμα λειτούργησε πράγματι ευεργετικά για τον κλάδο των κατασκευαστικών, αλλά κόστισε στο ιταλικό δημόσιο 220 δισ. ευρώ, ενώ οι επικριτές του επιμένουν πως διευκόλυνε την απάτη, έφερε τα δημόσια οικονομικά στα όριά τους και οδήγησε σε υπερβολικές δαπάνες. Σύμφωνα μάλιστα με τον Λορέντζο Κοντόνιο, πρώην στέλεχος του ιταλικού υπουργείου Οικονομικών, στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος «η Ιταλία δαπάνησε ένα τεράστιο ποσό χρημάτων και ο ευεργετικός αντίκτυπος στην ανάπτυξη ήταν σχετικά μικρός», ενώ το αποτέλεσμα ήταν να εκτοπισθούν «πολλά άλλα έργα που θα έπρεπε να γίνουν».
Επιπλέον, υπάρχει πάντα ο φόβος πως η κρίση της γερμανικής βιομηχανίας θα συμπαρασύρει τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Η βιομηχανική καρδιά του ιταλικού Βορρά, για παράδειγμα, είναι γεμάτη με βιομηχανίες που προμηθεύουν τις γερμανικές εταιρείες με εξαρτήματα. Οπως τονίζει ο Φρανσέσκο Τζιαβάτζι, πρώην σύμβουλος του Μάριο Ντράγκι, «η Ιταλία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη ζήτηση της Γερμανίας και ειδικότερα της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας».
