Ηχηρό καμπανάκι χτύπησε έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τον κίνδυνο καθυστερήσεων και απώλειας πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, καθώς διαπίστωσε συστηματικές ελλείψεις στην παρακολούθηση και παραβίαση χρονοδιαγραμμάτων. Μάλιστα, το Συνέδριο απηύθυνε συστάσεις τόσο στην Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού του Ταμείου Ανάκαμψης όσο και στους φορείς υλοποίησης των ελεγχόμενων υποέργων: 1η Υγειονομική Περιφέρεια Αττικής, Ελληνικό Κτηματολόγιο, υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, και ΔΥΠΑ, υπό την ευθύνη των αντίστοιχων υπουργείων Υγείας, Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης.
Το Συμβούλιο προειδοποίησε ότι ενδεχόμενη συσσώρευση των υλοποιούμενων έργων στο τέλος της περιόδου εφαρμογής περικλείει τον κίνδυνο μη αποδοτικής χρήσης τους και εμφάνισης παρατυπιών. Ηδη, άλλωστε, η υλοποίηση βρίσκεται ένα χρόνο πίσω σε σχέση με το αρχικό χρονοδιάγραμμα που παραθέτει η έκθεση του Ταμείου, αν και στη συνέχεια αυτό αναθεωρήθηκε με βάση τα νέα δεδομένα. Το 4ο αίτημα πληρωμής επιχορηγήσεων υποβλήθηκε τον Ιούνιο του 2024, ενώ το αρχικό χρονοδιάγραμμα προέβλεπε την υποβολή του το 2ο τρίμηνο του 2023. Το 5ο αίτημα θα έπρεπε να υποβληθεί, με βάση το αρχικό χρονοδιάγραμμα, το 4ο τρίμηνο του 2023, προθεσμία που μεταφέρθηκε, μετά την τροποποίηση της σχετικής συμφωνίας με την Κομισιόν, για το 4ο τρίμηνο του 2024. Το αίτημα υποβλήθηκε τελικά στις 20 Δεκεμβρίου 2024, εντός του αναθεωρημένου χρονοδιαγράμματος. Η έκθεση διαπιστώνει 5 βασικά προβλήματα:
1. Ανεπαρκή χρονοδιαγράμματα: Συγκεκριμένα επισημαίνει απουσία υποχρεωτικών ενδιάμεσων χρονοδιαγραμμάτων υλοποίησης έργων, πέρα από τα συμφωνηθέντα ορόσημα με την Ε.Ε., και απουσία διαδικασιών πρόληψης της εμφάνισης κινδύνου καθυστερήσεων. Στο έργο για τις ανακαινίσεις 93 νοσοκομείων με 118 υποέργα υπάρχει ως μοναδικό ορόσημο η ολοκλήρωση των έργων ανακαίνισης σε 80 νοσοκομεία και δεν περιλαμβάνεται χρονοδιάγραμμα με ενδιάμεσες ημερομηνίες ολοκλήρωσης των ενεργειών. Δεν προβλέπονται διαδικασίες ανάλυσης κινδύνων καθυστέρησης, αλλά μόνο αποτύπωσης των ήδη διαπιστωθεισών καθυστερήσεων.
2. Πλημμελή εφαρμογή από τους εμπλεκόμενους φορείς των διαδικασιών παρακολούθησης της ωρίμανσης και της υλοποίησης των έργων, με αποτέλεσμα να μην έχουν καταγραφεί καθυστερήσεις στην επίτευξη οροσήμων. Τα υποχρεωτικά μηνιαία Δελτία Παρακολούθησης της Σύμβασης σε πολλές περιπτώσεις είτε δεν έχουν υποβληθεί είτε καλύπτουν περίοδο πολλών μηνών. Για παράδειγμα, στο έργο της ΔΥΠΑ για αναβάθμιση δεξιοτήτων το ορόσημο κατάρτισης 150.000 επετεύχθη με καθυστέρηση 7 μηνών, δεν τηρήθηκε η υποχρέωση μηνιαίας υποβολής των δελτίων, ούτε συμπληρώθηκε το κεφάλαιο για ενδεχόμενα προβλήματα και επιπλοκές.
3. Υποστελέχωση των φορέων υλοποίησης, με αποτέλεσμα την προσφυγή σε συμβάσεις με ιδιώτες αναδόχους (τεχνικούς συμβούλους), χωρίς όμως εντέλει να έχει αποτραπεί η πλημμελής εφαρμογή των διαδικασιών παρακολούθησης των έργων εντός του πληροφοριακού συστήματος. Για παράδειγμα, στο έργο «Πανεπιστήμια Αριστείας» οι αναφορές των τεχνικών συμβούλων αποτυπώνουν απλώς την πρόοδο της καταχώρισης των δελτίων, χωρίς να αναφέρονται τυχόν καθυστερήσεις, παρότι υπήρχαν.
Η υλοποίησή τους βρίσκεται ένα χρόνο πίσω σε σχέση με το αρχικό χρονοδιάγραμμα.
4. Περιορισμένη διασυνδεσιμότητα των πληροφοριακών συστημάτων του Ταμείου με άλλα πληροφοριακά συστήματα, με συνέπεια την αδυναμία εντοπισμού, πρόληψης και αντιμετώπισης των καθυστερήσεων. Σε πολλές περιπτώσεις οι φορείς χρησιμοποιούν παράλληλα δικά τους πληροφοριακά συστήματα ή έχουν δημιουργήσει ξεχωριστό πληροφοριακό σύστημα διαχείρισης των έργων, τα οποία χειρίζονται άλλοι φορείς, εκτός του Συστήματος Διαχείρισης Ελέγχων του Ταμείου Ανάκαμψης. Εκτός Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Ταμείου Ανάκαμψης βρίσκονται ενδεικτικά το ΤΑΙΠΕΔ και το Ελληνικό Κτηματολόγιο.
5. Καθυστερήσεις στην ωρίμανση και υλοποίηση έργων: Ως διορθωτικό μέτρο επελέγη από τους εμπλεκόμενους φορείς η τροποποίηση των οικείων αποφάσεων ένταξης των έργων, χωρίς όμως να καταγραφούν στις αποφάσεις αυτές οι αιτίες των καθυστερήσεων και τα μέτρα αντιμετώπισής τους. Στο πρόγραμμα επανακατάρτισης των εργαζομένων άλλαξε η ημερομηνία ολοκλήρωσής του 2 φορές, με το επιχείρημα ότι διαπιστώθηκε δυσκολία εξεύρεσης εκπαιδευτών, αδειοδοτημένων κέντρων κ.τ.λ., χωρίς όμως να περιλαμβάνεται συγκεκριμένο πλάνο επίλυσης των αιτιών καθυστερήσεων.
Οι φορείς απάντησαν αποδεχόμενοι ορισμένες παρατηρήσεις και συστάσεις του Συμβουλίου και απορρίπτοντας άλλες.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο επισημαίνει ότι «θα παρακολουθήσει μεταγενέστερα τη συμμόρφωση των ελεγχόμενων υπηρεσιών και φορέων στις συστάσεις της έκθεσης ελέγχου, προκειμένου να διαπιστώσει την ανάληψη σχετικών ενεργειών». Ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρης Παπαστεργίου διαπίστωσε ότι «η έκθεση αποτυπώνει με ακρίβεια την υφιστάμενη κατάσταση». Ο διοικητής της ΕΥΣΤΑ Ορέστης Καβαλάκης επισήμανε ότι η Ελλάδα κατατάσσεται (τον Νοέμβριο) στην 5η θέση σε ό,τι αφορά την απορρόφηση των πόρων του Ταμείου (σ.σ. ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας Νίκος Παπαθανάσης μίλησε, ένα μήνα μετά, για την 6η θέση) και δεν αποδέχθηκε τις 3 από τις 4 συστάσεις του Συνεδρίου.
