Μέχρι και πριν από μερικά χρόνια, οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες κυριαρχούσαν διεθνώς. Τώρα, αντιμετωπίζουν προβλήματα σε όλα τα μέτωπα. Κατ’ αρχάς, λόγω των αυστηρότερων κανόνων για τις εκπομπές ρύπων στην Ε.Ε. υποχρεώνονται να πουλήσουν περισσότερα ηλεκτρικά οχήματα, τα οποία είναι λιγότερο κερδοφόρα. Δεύτερον, στην Κίνα, εξαιτίας της αύξησης του τοπικού ανταγωνισμού, τελειώνει η «χρυσή εποχή» των γερμανικών μαρκών. Και τέλος, μία ακόμα απειλή έρχεται από τις ΗΠΑ, όπου ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ προειδοποιεί για δασμούς στις εισαγωγές.
Η αναστάτωση έχει ήδη οδηγήσει σε χιλιάδες απολύσεις και ενδέχεται να προκαλέσει περαιτέρω ζημιά στην ευρωπαϊκή οικονομία, η οποία εμφανίζει βραδύτερο ρυθμό ανάπτυξης από τις ΗΠΑ. Ο κλάδος των αυτοκινήτων συνεισφέρει περίπου 7% του ΑΕΠ στην Ε.Ε., πολύ περισσότερο από τις ΗΠΑ.
Η Volkswagen, εταιρεία-σύμβολο για τον ευρωπαϊκό κλάδο των αυτοκινήτων, κατέγραψε κέρδη-ρεκόρ το 2023, αλλά η μετοχή της κινείται κοντά σε χαμηλά 14 ετών και για πρώτη φορά στην ιστορία της συζητάει το κλείσιμο εργοστασίων της στη Γερμανία. «Τρικυμία» πέρασε και η Stellantis, η δεύτερη μεγαλύτερη αυτοκινητοβιομηχανία της Ευρώπης, με τον Κάρλος Ταβάρες να παραιτείται αιφνιδιαστικά από CEO στις αρχές Δεκεμβρίου εν μέσω εντάσεων με προμηθευτές και πολιτικούς. Επίσης, ο ευρωπαϊκός βραχίονας της Ford ανακοίνωσε 4.000 απολύσεις. Τέλος, μεγάλοι προμηθευτές του κλάδου, όπως η Bosch και η ZF Friedrichshafen, ανακοίνωσαν χιλιάδες περικοπές θέσεων.
Με ώθηση από το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο, οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες δρομολόγησαν στροφή προς τα ηλεκτρικά οχήματα. Αφότου όμως πέρασε το πρώτο κύμα ενθουσιασμού, οι καταναλωτές δεν ανταποκρίθηκαν όπως αναμενόταν, καθώς αποθαρρύνθηκαν από τις υψηλές τιμές και το ανεπαρκές δίκτυο φόρτισης. Στη Γερμανία, οι επιδοτήσεις καταργήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2023, επιβαρύνοντας έτσι τη μεγαλύτερη αγορά ηλεκτροκίνησης στην Ευρώπη.
Από το 2025, οι εταιρείες θα πρέπει να πωλούν πολύ περισσότερα ηλεκτρικά ή υβριδικά, ώστε να συμμορφωθούν με τα νέα όρια για τις εκπομπές ρύπων, ή θα πρέπει να πληρώνουν πρόστιμα. Αν δεν χαλαρώσουν οι κανόνες, η VW έχει προειδοποιήσει εσωτερικά ότι ενδέχεται να πληρώσει έως 1,5 δισ. ευρώ, σύμφωνα με πηγή που επικαλείται η Wall Street Journal.
Ακόμη όμως και χωρίς τη στροφή στην ηλεκτροκίνηση, η ευρωπαϊκή βιομηχανία θα δυσκολευόταν. Οι πωλήσεις στην περιοχή είναι κατά σχεδόν 20% λιγότερες από τα επίπεδα προ πανδημίας, μετά το κύμα της ακρίβειας, που απομάκρυνε τα φτωχότερα νοικοκυριά από την αγορά νέων αυτοκινήτων. Τα συνολικά κέρδη των VW, Mercedes-Benz και BMW αναμένεται να συρρικνωθούν κατά το ένα τρίτο και οι αναλυτές προβλέπουν μόνο ήπια ανάκαμψη το 2025.
Χιλιάδες περικοπές θέσεων εργασίας και κλείσιμο μονάδων έχουν ανακοινώσει μεγάλες εταιρείες της Ευρώπης.
Μία ακόμη μεγάλη πρόκληση είναι η αύξηση του ανταγωνισμού στην Ευρώπη από κινεζικά ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τα οποία είναι συχνά φθηνότερα. Παρότι οι επιπλέον δασμοί της Ε.Ε. επιβράδυναν τα επεκτατικά σχέδια κινεζικών εταιρειών στην ήπειρο, το συνολικό καθεστώς πολιτικής τις ευνοεί να κατασκευάσουν νέα εργοστάσια στο μπλοκ.
Οι εξαγωγές, που αποτελούσαν ανέκαθεν ισχυρό σημείο των ευρωπαϊκών αυτοκινητοβιομηχανιών πολυτελείας, δεν αρκούν για να καλύψουν το κενό στην αγορά. Η S&P Global υπολογίζει ότι οι εξαγωγές οχημάτων από την Ευρώπη θα διαμορφωθούν στα 2,7 εκατ. το 2024, 16% χαμηλότερα σε σύγκριση με το 2019.
Τέλος, ο Τραμπ έχει απειλήσει για δασμούς που δεν αφορούν απλώς τις αποστολές από την Ευρώπη, καθώς η VW, η Audi, η Mercedes-Benz και η BMW κατασκευάζουν επίσης προϊόντα στο Μεξικό, όπου επίσης πρόκειται να επιβληθούν δασμοί.
Η κατάσταση της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας είναι άκρως αντίθετη σε σύγκριση με μερικά χρόνια νωρίτερα. Ο κλάδος ήταν ο μεγάλος «νικητής» της κατάργησης των εμπορικών φραγμών τη δεκαετία του 1990 και του 2000. Μετά την κρίση του 2008, η Ευρώπη ήταν παγκόσμια κυρίαρχος στην παραγωγή αυτοκινήτων και στην τεχνογνωσία.
Το 2024, το μερίδιό της αναμένεται να πέσει στο 19%, πολύ μακριά από το 33% της Κίνας και όχι πολύ υψηλότερα από τη Βόρεια Αμερική, σύμφωνα με τις προβλέψεις της S&P Global.
Στο μεταξύ, στην τεχνογνωσία κυριαρχούν πλέον οι ΗΠΑ και όλο και περισσότερο η Κίνα. Ενώ πριν από μερικά χρόνια οι κινεζικές εταιρείες συνήθιζαν να πληρώνουν τη VW για τις καινοτομίες στις μηχανές, τώρα πληρώνουν startups σε ΗΠΑ και Κίνα για την τεχνογνωσία στα ηλεκτρικά οχήματα.
