Μπορεί το «στοίχημα» της επενδυτικής βαθμίδας να κερδήθηκε, ωστόσο η πλήρης επιστροφή της Ελλάδας στην κανονικότητα και στην κατηγορία αξιολόγησης «Α» που είχε πριν από περίπου 15 χρόνια, κάτι που έχουν καταφέρει άλλες χώρες του Νότου όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία, ενώ πρόσφατα το «κατέκτησε» και η Κύπρος, είναι ένας δρόμος αρκετά μακρύς και δύσκολος – απέχει 7-8 χρόνια ακόμη και αναμένεται από το 2031 και μετά. Αυτό αποδείχθηκε εν μέρει φέτος όπου οι οίκοι αξιολόγησης ήταν αρκετά φειδωλοί στις κινήσεις τους, προχωρώντας σε αλλαγές μόνο των προοπτικών της Ελλάδας, με μοναδική εξαίρεση την Scope Ratings η οποία ανέβασε τη βαθμολογία της χώρας ένα σκαλοπάτι πάνω από το investment grade. Σύμφωνα με αναλυτές και το 2025 οι οίκοι αξιολόγησης δεν αναμένεται να είναι ιδιαίτερα… γενναιόδωροι. Οπως διαμηνύουν, το πιο ρεαλιστικό σενάριο είναι η αναβάθμιση σε επενδυτική βαθμίδα την οποία «χρωστάει» η Moody’s, ενώ είναι δύσκολο –αν και όχι απίθανο– κάποιος άλλος οίκος να ακολουθήσει τη Scope. Οι οίκοι έχουν άλλωστε υπογραμμίσει ότι εντός της επενδυτικής βαθμίδας ο ορίζοντας «παρακολούθησης» μιας χώρας για αναβάθμιση είναι μεγαλύτερος, προς τους 24 μήνες και όχι στους 12-18.
Οι πέντε μεγάλοι οίκοι δημοσίευσαν το ημερολόγιο των αξιολογήσεών τους για το 2025 και όπως φαίνεται επιλέγουν να δώσουν χρόνο στις όποιες αποφάσεις τους, περιμένοντας ίσως και τα πρώτα δείγματα πολιτικής Τραμπ, καθώς θα ξεκινήσουν να «κοιτούν» την Ελλάδα από τον Μάρτιο και μετά. Η DBRS (τρέχουσα αξιολόγηση ΒΒΒ low με θετικές προοπτικές) έχει προγραμματίσει να αξιολογήσει την Ελλάδα στις 7 Μαρτίου και στις 5 Σεπτεμβρίου, η Moody’s (Ba1, θετικές προοπτικές) στις 14 Μαρτίου και στις 19 Σεπτεμβρίου, η S&P (ΒΒΒ-, θετικές προοπτικές) στις 18 Απριλίου και στις 17 Οκτωβρίου, η Fitch (ΒΒΒ-, σταθερές προοπτικές) στις 16 Μαΐου και στις 14 Νοεμβρίου, ενώ η Scope Ratings (ΒΒΒ, σταθερές προοπτικές) θα ανακοινώσει τις ετυμηγορίες της στις 30 Μαΐου και στις 7 Νοεμβρίου.
Οι οίκοι έχουν στραμμένα τα ραντάρ τους σε τρία μέτωπα τα οποία, όπως έχουν καταστήσει σαφές, παρακολουθούν στενά. Αυτά είναι ο δείκτης χρέους και η συνέχιση της τροχιάς μείωσής του, οι περαιτέρω βελτιώσεις στον τραπεζικό κλάδο, ο οποίος μόλις πρόσφατα άλλαξε σελίδα και η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν ανάπτυξη και επενδύσεις.
Ειδικότερα, ο Στέφεν Ντουκ, επικεφαλής αναλυτής της Moody’s, έχει ξεκαθαρίσει πως μία νέα αναβάθμιση θα μπορούσε να προκύψει υπό ένα σενάριο συνεχιζόμενων βελτιώσεων στους δείκτες χρηματοοικονομικής ευρωστίας του τραπεζικού συστήματος, συνοδευόμενες από ενδείξεις ταχύτερης εξάλειψης των NPEs που έχουν περάσει στους servicers. Επίσης, η συνεχιζόμενη υπεραπόδοση των δημοσιονομικών στόχων που οδηγούν σε ταχύτερη μείωση της επιβάρυνσης του δημόσιου χρέους, θα υποστήριζε μια θετική δράση αξιολόγησης, ενώ τα όποια σημάδια επιτάχυνσης της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων θα ήταν θετικά πιστωτικά.
Η Fitch και ο επικεφαλής αναλυτής της Φεντερίκο Μπαρίγκα επικεντρώνονται στα δημόσια οικονομικά και στην περαιτέρω σημαντική μείωση του χρέους της γενικής κυβέρνησης/ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα με ώθηση από τα παρατεταμένα πρωτογενή πλεονάσματα. Παράλληλα, η βελτίωση του μεσοπρόθεσμου αναπτυξιακού δυναμικού και των επιδόσεων, για παράδειγμα, λόγω υψηλότερων επενδύσεων ή και εφαρμογής διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, είναι παράγοντες που επίσης θα μπορούσαν να οδηγήσουν ένα σκαλοπάτι υψηλότερα την αξιολόγηση της Ελλάδας.
Οι επενδυτές παρακολουθούν κυρίως τρία μέτωπα. Τη μείωση του χρέους, την ενίσχυση των τραπεζών και τις μεταρρυθμίσεις.
O Σάμιουελ Τίλερεϊ, επικεφαλής αναλυτής της S&P για την Ελλάδα, έχει εξηγήσει ότι οι θετικές προοπτικές που έδωσε ο οίκος πρόσφατα στην αξιολόγηση της Ελλάδας αντανακλούν την προσδοκία ότι στους επόμενους 24 μήνες θα συνεχιστεί η μείωση του χρέους, ενώ η αύξηση του ΑΕΠ θα εξακολουθεί να υπεραποδίδει των περισσότερων χωρών της Ευρωζώνης. Για να αναβαθμίσει εκ νέου την αξιολόγησή της, η S&P θέλει να δει περαιτέρω μείωση του δείκτη χρέους, κάτι που θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα, της πλήρους αξιοποίησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και της διατήρησης ισχυρών πρωτογενών πλεονασμάτων.
Κατά την DBRS, η «βαθμολογία» της Ελλάδας θα μπορούσε να αναβαθμιστεί εάν: 1) σημειωθεί περαιτέρω βελτίωση της κατάστασης του τραπεζικού συστήματος, 2) συνεχιστούν οι υγιείς δημοσιονομικές επιδόσεις, υποστηριζόμενες από διατηρούμενα πρωτογενή πλεονάσματα και σημαντική μείωση του δείκτη χρέους, και 3) συνεχιστεί η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων.
Οι οίκοι ήταν αρκετά φειδωλοί φέτος. Μόνο η Scope ανέβασε τη βαθμολογία της χώρας ένα σκαλοπάτι πάνω από το investment grade.
Σύμφωνα με τον Ντένις Σεν, επικεφαλής αναλυτή της Scope, τα σενάρια τα οποία μεμονωμένα ή σε συνδυασμό θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αναβάθμιση της Ελλάδας, είναι τα εξής:
• Η ανάπτυξη και η δημοσιονομική εξυγίανση έχουν ως αποτέλεσμα ισχυρές και διαρκείς μειώσεις του δείκτη χρέους, ενώ παράλληλα ελέγχεται η αποδυνάμωση της δομής του δημόσιου χρέους.
• Οι διαρθρωτικές-οικονομικές και εξωτερικές ανισορροπίες μειώνονται, αυξάνοντας περαιτέρω το μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό και ενισχύοντας τη μακροοικονομική βιωσιμότητα.
Δημογραφικό, παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα
Στους παράγοντες που περιορίζουν τη βαθμολογία της Ελλάδας και στις βασικές προκλήσεις για το 2025 αλλά και τα επόμενα έτη, οι οίκοι αξιολόγησης τοποθετούν το δημογραφικό, την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα.
Ειδικότερα, κατά την Scope Ratings η αξιολόγηση της Ελλάδας αντιμετωπίζει αρκετούς περιορισμούς και αυτοί σχετίζονται με το υψηλό δημόσιο χρέος και τη σταδιακή αποδυνάμωση της ισχυρής δομής του λόγω του ότι η χώρα εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τις αγορές για χρηματοδότηση και επιταχύνει την αποπληρωμή των δανείων διάσωσης, καθώς και τις σημαντικές διαρθρωτικές αδυναμίες, όπως το δημογραφικό και το υψηλό έλλειμμα στον λογαριασμό τρεχουσών συναλλαγών. Επιπλέον, το χαμηλό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών σε σύγκριση με την τελική κατανάλωση αποτελεί κοινωνικό περιορισμό, τη στιγμή που η συγκριτική επικράτηση των θέσεων εργασίας χαμηλού εισοδήματος και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων επιβαρύνει την παραγωγικότητα και τη φορολογική βάση.
Η Moody’s παρατηρεί πως η Ελλάδα έχει δυνατότητες διαφοροποίησης και ανάπτυξης του μεταποιητικού τομέα και των εξαγωγών υψηλής τεχνολογίας, αλλά η πρόοδος θα πάρει χρόνο και αναμένει συγκριτικά μεγάλα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της τάξης του 4%-5% του ΑΕΠ για τα επόμενα πέντε χρόνια, καθώς η ανάκαμψη των επενδύσεων θα οδηγήσει σε ισχυρή αύξηση των εισαγωγών αγαθών και το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών θα βελτιωθεί μόνο σταδιακά.
Σύμφωνα με τον οίκο, μακροπρόθεσμες προκλήσεις προκύπτουν από τα δυσμενή δημογραφικά στοιχεία, τα οποία θα αντισταθμιστούν μόνο εν μέρει από τον αναμενόμενο θετικό αντίκτυπο των επενδύσεων του RRF και των μεταρρυθμίσεων για την αύξηση της παραγωγικότητας.
Μία από τις βασικές αδυναμίες που παρατηρεί και η S&P για την Ελλάδα είναι η εξωτερική ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και το υψηλό ακόμη έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. «Η Ελλάδα θα πρέπει να επικεντρωθεί στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς της εάν θέλει να καλύψει το χάσμα το οποίο σήμερα εκθέτει τη χώρα σε σημαντικές ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης», τονίζει ο οίκος. Η δημοσιονομική και μακροοικονομική προσαρμογή έχει επιταχυνθεί τα τελευταία χρόνια, με βάση τη βελτίωση των θεμελιωδών μεγεθών και την αξιοπιστία των ασκούμενων πολιτικών, σημειώνει από την πλευρά της η Fitch, τονίζοντας ότι αυτά τα πλεονεκτήματα ωστόσο «επισκιάζονται» από πιστωτικές αδυναμίες, κυρίως την κληρονομιά της κρίσης δημόσιου χρέους, τη σημαντική απώλεια οικονομικής παραγωγής, το χαμηλό ποσοστό επενδύσεων και τις επίμονες ανισορροπίες στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
Γιάννης Στουρνάρας
Η προσήλωση στις μεταρρυθμίσεις που θα διασφαλίσουν ένα βιώσιμο παραγωγικό υπόδειγμα και η προσέλκυση επενδύσεων, σε συνδυασμό με τη διαφύλαξη της δημοσιονομικής αξιοπιστίας και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, θα συμβάλουν σε περαιτέρω αναβαθμίσεις, διεμήνυσε ο διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας.
3-5
δισ. ευρώεκτιμάται η πρόσθετη ζήτηση για τα ελληνικά ομόλογα εάν η Moody’s δώσει στην Ελλάδα την επενδυτική βαθμίδα το 2025.
Φιλίππο Ταντέι
Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια μοναδική θέση την επόμενη διετία: μπορεί να επωφεληθεί από την έκτακτη στήριξη των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Η ευρωπαϊκή στήριξη και η πολιτική σταθερότητα διαμορφώνουν το τοπίο για να κερδίσει η Ελλάδα νέα αναβάθμιση, σημείωσε ο Φιλίππο Ταντέι, εκτελεστικός διευθυντής στην Goldman Sachs.
7-8
χρόνια περίπου θα χρειαστούν ώστε η αξιολόγηση της Ελλάδας να επιστρέψει στην κατηγορία «Α», κάτι που ήδη έχουν καταφέρει η Πορτογαλία και η Ισπανία.
Σάμιουελ Τίλερεϊ
Θα μπορούσαμε να αναβαθμίσουμε εκ νέου την αξιολόγηση της Ελλάδας εάν ο δείκτης καθαρού χρέους προς ΑΕΠ μειωθεί περαιτέρω, κάτι που θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα, σημειώνει ο Σάμιουελ Τίλερεϊ, επικεφαλής αναλυτής της S&P για την Ελλάδα.
