Εφαρμόζουμε υψηλότερο συντελεστή κρατήσεων –ακόμη και 8 ποσοστιαίες μονάδες– συγκριτικά με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ στο μέσο εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες, δεν προσαρμόζουμε εδώ και μια 5ετία τη φορολογική κλίμακα με βάση τον πληθωρισμό και ενεργοποιούμε από πολύ χαμηλό επίπεδο εισοδήματος τον ανώτατο συντελεστή φορολόγησης. Είναι οι τρεις βασικοί λόγοι για τους οποίους το ελληνικό σύστημα υπολογισμού του φόρου εισοδήματος εμφανίζεται ιδιαίτερα… αποκρουστικό για τα μεσαία και υψηλότερα εισοδήματα, λειτουργώντας ως εμπόδιο τόσο για τον επαναπατρισμό στελεχών όσο και για την αύξηση της φορολογητέας ύλης. Είναι πλέον κοινό μυστικό ότι όσοι εργοδότες θέλουν να προσφέρουν καλύτερα πακέτα αμοιβών καταφεύγουν σε άλλες λύσεις –όπως οι παροχές σε είδος που είναι και αφορολόγητες–, ακριβώς για να αποφύγουν την πολύ μεγάλη φορολογική επιβάρυνση.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας 5ετίας έχουν γίνει τέσσερις κινήσεις στην κατεύθυνση εξορθολογισμού του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων: η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες, η κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης, η μείωση των υψηλότερων συντελεστών της κλίμακας κατά μία ποσοστιαία μονάδα (σε συνδυασμό με τη θέσπιση χαμηλού εισαγωγικού συντελεστή 9%) και η αύξηση της έκπτωσης φόρου για γονείς με παιδιά. Από την άλλη, όμως, η κλίμακα έχει παραμείνει αμετάβλητη από το 2020, οπότε και αναπροσαρμόστηκε για τελευταία φορά, με αποτέλεσμα κάθε αύξηση ονομαστικού εισοδήματος να οδηγεί σε ταχύτερη αύξηση του φόρου και, κατά συνέπεια, σε ροκάνισμα του διαθέσιμου εισοδήματος. Από το 2020 μέχρι το τέλος του 2023 οι ακαθάριστες αποδοχές έχουν αυξηθεί κατά 14% (σ.σ. ο μέσος μισθός αναμένεται να κλείσει στα 1.300 ευρώ στο τέλος του έτους, με το ετήσιο εισόδημα να διαμορφώνεται στα 18.216 ευρώ έναντι 15.943 ευρώ το 2020), αλλά ο φόρος εισοδήματος έχει «φουσκώσει» από τα 946 ευρώ στα 1.435 ευρώ, δηλαδή κατά 51,69%.
Οι… ανορθογραφίες του συστήματος υπολογισμού του φόρου εισοδήματος αναμένεται να μπουν στο… μικροσκόπιο το επόμενο διάστημα. Η εξαγγελία της κυβέρνησης για ενίσχυση των μεσαίων εισοδημάτων θα οδηγήσει και στην επανεξέταση της φορολογικής κλίμακας η οποία, μεταξύ άλλων, λειτουργεί και αποτρεπτικά για την ταχύτερη αύξηση των δηλωθέντων εισοδημάτων. Αρκεί να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα των περίπου 8,9 εκατομμυρίων φορολογουμένων, μόλις 155.000 φυσικά πρόσωπα φτάνουν να φορολογούνται με τον ανώτατο συντελεστή της κλίμακας (44%), εκ των οποίων οι 123.000 είναι μισθωτοί ή συνταξιούχοι. Το γεγονός αυτό δεν μπορεί παρά να υποκρύπτει και σημαντική φοροδιαφυγή ή φοροαποφυγή. Αλλωστε, η διαφορά της ιδιωτικής κατανάλωσης από το άθροισμα των φορολογητέων εισοδημάτων εξακολουθεί να υπερβαίνει τα 50 δισ. ευρώ.
Τι δείχνουν οι έρευνες για την ελληνική φορολογική κλίμακα συγκριτικά με τις αντίστοιχες άλλων χωρών;
1. Η κράτηση για φόρους και ασφαλιστικές εισφορές σε μια οικογένεια με δύο παιδιά στην Ελλάδα έφτανε το 2023 στο 37,5% έναντι 29,5% που είναι ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ. Αφορά οικογένεια με άθροισμα εισοδημάτων 43.235 ευρώ, με το έναν γονέα να εισπράττει εισόδημα ίσο με το 100% του μέσου όρου της χώρας και τον δεύτερο ίσο με το 67% του μέσου όρου. Από τα 43.235 ευρώ μένουν 33.043 ευρώ καθαρά. Η σύγκριση με τον ΟΟΣΑ δεν γίνεται για το ίδιο ποσό εισοδήματος, αλλά για τον αντίστοιχο μέσο όρο που προκύπτει με βάση το μισθολογικό καθεστώς σε όλες τις χώρες-μέλη.
2. Ο ανώτατος συντελεστής της φορολογικής κλίμακας στην Ελλάδα δεν είναι ο υψηλότερος στην Ευρώπη, αλλά ενεργοποιείται από πολύ χαμηλά επίπεδα. Το «ελληνικό» 44% ενεργοποιείται από τα 40.000 ευρώ και πάνω. Το γερμανικό 45% ενεργοποιείται από τα 277.825 ευρώ και πάνω, ενώ το γαλλικό 45% από τα 177.106 ευρώ. Στη Φινλανδία έχουμε συντελεστή 44% που ισχύει για εισοδήματα άνω των 85.800 ευρώ, ενώ στη γειτονική Ιταλία το 43% ισχύει για το τμήμα του εισοδήματος άνω των 50.000 ευρώ. Ο ανώτατος συντελεστής δεν αφορά πολλούς (σ.σ. όπως προαναφέρθηκε, στην Ελλάδα αφορά μόνο 155.000 φυσικά πρόσωπα), όμως λειτουργεί είτε θετικά είτε αρνητικά (ανάλογα με το σύστημα της κάθε χώρας) καθώς προβάλλεται στις έρευνες για την προσέλκυση στελεχών. Στην περίπτωση της Ελλάδας λειτουργεί αποτρεπτικά, με εξαίρεση τις περιπτώσεις επαναπατρισμού όπου ισχύει το ειδικό καθεστώς με «κούρεμα» του φορολογητέου εισοδήματος κατά 50%.
Η ουσιαστική παρέμβαση στη φορολογική κλίμακα έχει σημαντικό δημοσιονομικό κόστος γι’ αυτό και θα εξεταστεί να χρηματοδοτηθεί με τον δημοσιονομικό χώρο που μπορεί να παραχθεί τη διετία 2026-2027.
Στο οικονομικό επιτελείο έχουν εντοπίσει μια «υποσημείωση» του Συμφώνου Σταθερότητας η οποία μπορεί να λειτουργήσει υπέρ της Ελλάδας: αν μηδενιστεί το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης (σ.σ. η Ελλάδα μπορεί να το ρίξει το 2025 κάτω από το 0,6% και να το μηδενίσει μέσα στο 2026) τότε δεν επηρεάζεται από τον κανόνα των καθαρών δαπανών. Παρέμβαση της φορολογικής κλίμακας που θα «περάσει» από την ευρωπαϊκή επιτροπή, μπορεί τελικώς και να «αυτοχρηματοδοτηθεί» μέσα από την αύξηση των δηλωθέντων εισοδημάτων, φαινόμενο που καταγράφηκε στην Ελλάδα και με τον φόρο επί των μερισμάτων.
