Οι προσπάθειες καταστολής της παγκόσμιας φοροδιαφυγής και το αμερικανικό φορολογικό σύστημα μετέτρεψαν την Ιρλανδία στον «κακομαθημένο νεόπλουτο» της Ευρώπης, μια χώρα τόσο εύπορη που διοχετεύει πλέον χρήματα όχι σε ένα, αλλά σε δύο κρατικά επενδυτικά ταμεία. Το Δουβλίνο κατασκευάζει το πιο ακριβό παιδικό νοσοκομείο στον κόσμο, ενώ προωθεί σχέδια για έναν αυτοκινητόδρομο που θα συνδέει το Κορκ με το Λίμερικ, νέα αντιπλημμυρικά συστήματα στο Σάνον και πλωτά αιολικά πάρκα. Εξω από το κοινοβούλιο υπάρχει ένα νέο υπόστεγο ποδηλάτων που κοστίζει μισό εκατ. δολάρια, φιλοξενεί 36 ποδήλατα και δεν κρατάει εκτός τη βροχή. Το κράτος ξοδεύει επιπλέον 10 εκατ. δολάρια για να απομακρύνει τα κινητά από το σχολείο κατασκευάζοντας μαγνητικές θήκες. Πίσω από το τεράστιο κύμα σπατάλης βρίσκονται το… φορολογικό σύστημα των ΗΠΑ και η παγκόσμια καταστολή της φοροδιαφυγής. Οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. πέρασαν την περασμένη δεκαετία αλλάζοντας νόμους και πιέζοντας τις πολυεθνικές να μη μεταφέρουν κέρδη σε υπεράκτιους «φορολογικούς παραδείσους», όπως τα νησιά Κέιμαν, όπου δεν έχουν δραστηριότητες και δεν πληρώνουν εταιρικό φόρο. Συνεπώς, πολλές αμερικανικές εταιρείες –όπως η Apple, η Google της Alphabet, η Microsoft και η Pfizer– μετέφεραν μαζικά τα κέρδη τους στην Ιρλανδία, η οποία έχει χαμηλό εταιρικό φορολογικό συντελεστή.
Το αποτέλεσμα είναι ένα τεράστιο, απροσδόκητο κέρδος για μια χώρα 5,4 εκατομμυρίων κατοίκων. Η Ιρλανδία, η οποία προσφέρει πλέον συντελεστή φόρου 15% στις μεγάλες εταιρείες σε σύγκριση με 21% στις ΗΠΑ, αναμένει ότι το 2024 θα έχει συγκεντρώσει 37,5 δισ. ευρώ σε εταιρικά φορολογικά έσοδα, από 4,6 δισ. ευρώ μία δεκαετία νωρίτερα. Μια χώρα που ήταν κάποτε διάσημη για τη μαζική μετανάστευση και φλέρταρε με τη χρεοκοπία πριν από 15 χρόνια, εισάγει πλέον μαζικά εργάτες για να χτίσουν τα πάντα, από αιολικά πάρκα μέχρι σπίτια, μια αλλαγή πορείας σχεδόν αδιανόητη πριν από μία γενιά. «Ιστορικά η Ιρλανδία είχε πολλούς ανθρώπους και καθόλου χρήματα. Τώρα έχουμε πολλά χρήματα και όχι αρκετό κόσμο», λέει ο Σίμους Κόφι, πρόεδρος του Ιρλανδικού Δημοσιονομικού Συμβουλευτικού Συμβουλίου.
Τα απρόσμενα κέρδη είναι αποτέλεσμα των μέτρων κατά της φοροδιαφυγής από ΗΠΑ και Ε.Ε.
Η εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ προκαλεί αβεβαιότητα για το εάν θα συνεχιστεί η «φορολογική έκρηξη» της Ιρλανδίας. Ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει εξαγγείλει ότι θα μειώσει τον εταιρικό φορολογικό συντελεστή για τις εταιρείες που κατασκευάζουν προϊόντα στις ΗΠΑ σε 15%, ποσοστό αντίστοιχο με της Ιρλανδίας. Οι αναλυτές λένε ότι είναι πολύ νωρίς για να προβλέψουμε τι θα συμβεί, αλλά αν η κυβέρνηση Τραμπ όντως δελεάσει τις αμερικανικές επιχειρήσεις να επαναπατρίσουν κέρδη ή πνευματική ιδιοκτησία, η επίδραση στο «Σμαραγδένιο Νησί» θα είναι τρομερή. Το Ιρλανδικό Δημοσιονομικό Συμβουλευτικό Συμβούλιο εκτιμά ότι μόλις τρεις μεγάλες ξένες εταιρείες αποτελούσαν το 43% των εισπράξεων από φόρους εταιρειών το 2022, ενώ περίπου το 15% του ιρλανδικού εργατικού δυναμικού απασχολείται σε περίπου 1.000 αμερικανικές εταιρείες.
Προς το παρόν οι ηγέτες της Ιρλανδίας δεν αισθάνονται πίεση. Ενόψει των εκλογών της 29ης Νοεμβρίου ο κυβερνών συνασπισμός ανακοίνωσε έναν προϋπολογισμό που περιλαμβάνει περικοπές φόρου και παροχές σε κάθε νοικοκυριό, ύψους 7,1 δισ. ευρώ. Μακροπρόθεσμα έχει επίσης μεγάλα σχέδια. Το επενδυτικό σχέδιο της κυβέρνησης για το 2040 περιλαμβάνει έναν περιφερειακό δρόμο γύρω από το Γκάλγουεϊ, ένα μετρό στο Δουβλίνο και περίπου 30.000 νέα σπίτια στις αποβάθρες του Κορκ. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα ολοκληρωθούν όλα αυτά. Το προβλεπόμενο κόστος του νοσοκομείου παίδων, που υπολογίζεται στα 2,2 δισ. ευρώ, είναι ανέκδοτο στο Δουβλίνο, όπως και το ακριβό υπόστεγο ποδηλάτων του κοινοβουλίου. «Ζητήσαμε υπόστεγο, όχι το Ταζ Μαχάλ», λένε πολίτες. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτή η αύξηση των κρατικών δαπανών κινδυνεύει να τροφοδοτήσει τον πληθωρισμό σε μια οικονομία που προβλέπεται να αυξηθεί κατά 2,5% φέτος και κοντά στο 3% το επόμενο έτος.
Η Ιρλανδία υποφέρει επίσης από χρόνια έλλειψη στέγης και χρειάζεται περίπου επιπλέον 80.000 εργάτες για να έρθουν και να χτίσουν καταλύματα. Σημείο καμπής η απόφαση από το ανώτατο δικαστήριο της Ε.Ε., που απαίτησε από την Apple να πληρώσει στην Ιρλανδία 14,5 δισ. δολάρια σε μη καταβληθέντες φόρους που είχαν συσσωρευθεί εδώ και περισσότερο από μία δεκαετία – απόφαση στην οποία αντιτάχθηκε η κυβέρνηση της Ιρλανδίας, λέγοντας ότι ο κολοσσός δεν της χρωστούσε τα συγκεκριμένα χρήματα.
