Ο πληθωρισμός που γνωρίσαμε τα τελευταία χρόνια, συνεπακόλουθο της πανδημίας και του εμφράγματος στην εφοδιαστική αλυσίδα αλλά και της ενεργειακής κρίσης, έπληξε το βιοτικό επίπεδο των καταναλωτών ανά τον κόσμο, ανάγκασε τις κεντρικές τράπεζες σε μια επιθετική στροφή σε περιοριστική νομισματική πολιτική και έφερε τις κυβερνήσεις αντιμέτωπες με τη δυσφορία των ψηφοφόρων τους. Κι ενώ εδώ και αρκετούς μήνες αποκλιμακώνεται και τείνει προς τα θεωρούμενα κανονικά επίπεδα, έχει προλάβει να αφήσει το τοξικό αποτύπωμά του στην πολιτική ζωή των ανεπτυγμένων οικονομιών επηρεάζοντας καθοριστικά την πολιτική συγκυρία. Οπως αναφέρει σχετικό δημοσίευμα των Financial Times, η δυσαρέσκεια των Αμερικανών για την κατάσταση της οικονομίας και ειδικότερα για την ακρίβεια υπήρξε καθοριστικός παράγοντας στη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ, ενώ έχει εξωθήσει τους ψηφοφόρους να στραφούν κατά των πολιτικών σε χώρες με ανεπτυγμένες οικονομίες, όπως η Βρετανία και η Ιαπωνία. Και οι δημοσκοπήσεις προδίδουν πως οι μακροπρόθεσμες συνέπειες του πληθωρισμού θα διακυβεύσουν και το αποτέλεσμα εθνικών εκλογών οι οποίες θα διεξαχθούν το επόμενο έτος σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Γερμανίας και του Καναδά.
Οπως τονίζει ο Ρόμπερτ Φορντ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, «ο πληθωρισμός αποτελεί παρελθόν για τους ψηφοφόρους μόνον όταν έχουν συνηθίσει στα νέα επίπεδα τιμών». Τον Σεπτέμβριο ο μέσος όρος πληθωρισμού στις πλούσιες χώρες του ΟΟΣΑ υποχώρησε στα χαμηλότερα επίπεδα που είχαν καταγραφεί από το καλοκαίρι του 2021. Το πλήγμα στο βιοτικό επίπεδο των καταναλωτών αντανακλά, όμως, η χαμηλή καταναλωτική εμπιστοσύνη που στις χώρες του ΟΟΣΑ βρίσκεται κατά 1,7 εκατοστιαία μονάδα κάτω από τα προ πανδημίας επίπεδα. Κι ενώ οι μισθοί αυξάνονται τώρα περισσότερο από τις τιμές, τα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών σε πολλές μεγάλες και ανεπτυγμένες οικονομίες μόλις που έχουν υπερβεί τα προ πανδημίας επίπεδα. Τον Σεπτέμβριο οι τιμές στις χώρες του ΟΟΣΑ ήταν περίπου 30% υψηλότερες από τα επίπεδα στα οποία βρίσκονταν τον Δεκέμβριο του 2019, ακριβώς προτού μεσολαβήσει η πανδημία και προκαλέσει μια σειρά από σοκ που –μαζί με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία– οδήγησε στον πλέον επιθετικό πληθωρισμό των τελευταίων περίπου 40 ετών.
Τον Σεπτέμβριο οι τιμές στις χώρες του ΟΟΣΑ ήταν περίπου 30% υψηλότερες από τα επίπεδα στα οποία βρίσκονταν τον Δεκέμβριο του 2019.
Μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα ο Πολ Ντάλες, οικονομολόγος στη συμβουλευτική Capital Economics, επισημαίνει πως «οι καταναλωτές κοιτάζουν πόσα πληρώνουν στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος και του νερού ή πόσα δίνουν κάθε εβδομάδα για τρόφιμα, και καταλήγουν στο συμπέρασμα πως δεν έχει μειωθεί η ακρίβεια και το κόστος διαβίωσης παραμένει σε υψηλά επίπεδα». Περίπου στις μισές χώρες του ΟΟΣΑ οι τιμές των τροφίμων είναι σχεδόν 50% υψηλότερες σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2019 και οι αυξήσεις στις ωριαίες αποδοχές των εργαζομένων δεν επαρκούν για να αναπληρώσουν την απώλεια του εισοδήματός τους. «Οι καταναλωτές και ψηφοφόροι συνήθως θυμούνται το ύψος των τιμών», επισημαίνει ο Πολ Ντόνοβαν, οικονομολόγος της UBS, και τονίζει πως οι κάπως παλαιότερες και υψηλές τιμές μένουν χαραγμένες στη μνήμη των καταναλωτών επί 18 μήνες ή και περισσότερο και όταν είναι πραγματικά ψηλές θεωρούνται «αθέμιτες». Η Ιζαμπέλα Βέμπερ, καθηγήτρια Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Αμχερστ της Μασαχουσέτης, επικαλούμενη τις ιστορικές έρευνες τονίζει ότι όταν υπάρχει επιθετικός πληθωρισμός μπορεί να αποσταθεροποιήσει ολόκληρες κοινωνίες και πολιτικά συστήματα. Η ίδια επισημαίνει πως αυτή η πρόσφατη έκρηξη των τιμών ήταν ιδιαιτέρως επικίνδυνη, καθώς οι ανεπτυγμένες οικονομίες δεν έχουν γνωρίσει υψηλό πληθωρισμό περίπου από τη δεκαετία του 1970, και το χειρότερο είναι ότι οι τιμές εκτοξεύθηκαν κυρίως στα βασικά είδη διατροφής και πρώτης ανάγκης, στη στέγαση, στην ενέργεια και στις μεταφορές. Και οι άνθρωποι «πήγαιναν να κοιμηθούν νηστικοί και πεινασμένοι, γι’ αυτό έχασαν την εμπιστοσύνη τους στο σύστημα και στράφηκαν εναντίον των κρατών τους και των κυβερνήσεών τους».
Στη Γερμανία, για παράδειγμα, που οδεύει προς πρόωρες εκλογές στις αρχές του επόμενου έτους, κύριοι κερδισμένοι από την κρίση του πληθωρισμού είναι τα κόμματα της άκρας Δεξιάς και της άκρας Αριστεράς. Το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) και η ακροαριστερή Συμμαχία της Σάρα Βάγκενκνεχτ (BSW) αναμένεται να συγκεντρώσουν το ένα τέταρτο των ψήφων, καταγράφοντας έτσι ένα επίπεδο υποστήριξης που δεν έχει καταγραφεί μετά τη δεκαετία του 1920. Και το ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο προκύπτει από δημοσκόπηση που διεξήγαγε η εταιρεία Infratest Dimap για λογαριασμό του ραδιοφωνικού σταθμού ARD και η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα τον περασμένο μήνα: το 44% των Γερμανών ανησυχεί πως δεν θα μπορέσει να διατηρήσει τον τρόπο ζωής που έχει έως τώρα, αλλά το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ των οπαδών αυτών των δύο ακραίων κομμάτων φθάνει στο 75% και στο 77% αντιστοίχως.
