Αραγε, μήπως η Κίνα στραγγαλίζει τις ιδιωτικές της εταιρείες; Επειτα από μία δεκαετία και πλέον μιας ολοένα και πιο συγκεντρωτικής διακυβέρνησης από τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, η απάντηση φαίνεται ξεκάθαρη. Ο ιδιωτικός τομέας βρίσκεται σε παρακμή λόγω της αυστηρής νομοθεσίας και των πολιτικών που ευνοούν τις κρατικές επιχειρήσεις έναντι των ιδιωτικών, που στόχο έχουν την κερδοφορία. Τα φτερά έχουν κοπεί σε τεχνολογικούς γίγαντες, όπως η Alibaba, ενώ η περιστολή των δραστηριοτήτων στα ακίνητα ανάγκασε κολοσσούς στον κλάδο, όπως η China Evergrande να πτωχεύσουν. Η δε ασφαλιστική εταιρεία Anbang Insurance, η οποία κάποτε συγκέντρωνε τρόπαια στο εξωτερικό, μεταξύ των οποίων το ξενοδοχείο «Waldorf Astoria» της Νέας Υόρκης, διέκοψε τη λειτουργία της, ενώ ο πρώην πρόεδρός της φυλακίστηκε. Και επιπλέον η στροφή είναι εμφανής στο χρηματιστήριο. Οι ιδιωτικές εταιρείες αντιστοιχούσαν μόνον στο 33% της συνολικής αγοραίας αξίας των 100 ισχυρότερων κινεζικών μετοχών τον Ιούνιο, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Πίτερσον, όταν το ανώτατο όριο έφθανε στο 55% προ τριετίας. Οι κρατικοί όμιλοι, όπως ο τηλεπικοινωνιακός πάροχος κινητής τηλεφωνίας China Mobile και ο παραγωγός ποτών Kweichow Moutai έχουν ανέλθει στην κατάταξη.
Η φαινομενική μετατόπιση, από τις επιχειρήσεις τών οποίων οι επιχειρηματίες ασκούν τη διοίκηση προς όσες ελέγχονται από το κράτος, συνέπεσε με το πιο οξύ πρόβλημα για τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο εδώ και δεκαετίες. Μια συνιστώμενη λύση είναι «να απελευθερωθεί ο ιδιωτικός τομέας πολύ περισσότερο για να κατακτήσει πραγματικά την αύξηση της παραγωγικότητας», όπως είπε στο Bloomberg ο επικεφαλής οικονομολόγος της Ασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης, Αλμπερτ Παρκ. Η επαναφορά των πολιορκούμενων ιδιωτικών επιχειρήσεων επί ίσοις όροις με τον κρατικό ανταγωνισμό αποτελεί το «κλειδί» για την έξοδο της Κίνας από τη μεταπανδημική ύφεση. Είναι αλήθεια ότι πολλές εταιρείες στην Κίνα βρίσκονται σε δεινή θέση, εν μέρει λόγω της αδυναμίας τους να εξασφαλίσουν υποστήριξη τόσο εύκολα όσο οι δημόσιες. Ωστόσο, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα δεν στραγγαλίζει σκόπιμα τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Αντιθέτως, όπως αναφέρεται σε πρόσφατο νομοσχέδιο για την προώθηση του ιδιωτικού τομέα, το ΚΚΚ θέλει να αναδιαμορφώσει τις δραστηριότητές του, ώστε να εξυπηρετεί ταυτόχρονα τους πολιτικούς του στόχους ανάπτυξης και εθνικής ασφαλείας. Ιδιωτικές εταιρείες που πληρούν αυτά τα κριτήρια, όπως η BYD, ο γίγαντας ηλεκτρικών οχημάτων και μπαταριών των 120 δισ. δολαρίων, καθώς και η κατασκευάστρια ηλιακών συλλεκτών Longi Green Energy Technology, των 21 δισ. δολαρίων, γνωρίζουν ανάπτυξη.
Είναι αναμφίβολο ότι το Πεκίνο κατέστρεψε πολλούς τομείς στους οποίους δεσπόζουν ιδιώτες. Οι ρυθμιστικές αρχές ξεκίνησαν τον Νοέμβριο του 2020, διακόπτοντας την επικείμενη αρχική δημόσια προσφορά για δημόσια διάθεση μετοχών 37 δισ. δολαρίων από την Ant, την εταιρεία χρηματοπιστωτικής τεχνολογίας του Τζακ Μα, ιδρυτή της Alibaba. Αυτό επεκτάθηκε σε μια κίνηση κατά των μονοπωλίων στο ηλεκτρονικό εμπόριο, όπως οι Alibaba και Tencent, σε συνδυασμό και με άλλα μέτρα που τελικά εξάλειψαν 2 τρισ. δολάρια από την αξία των μετοχών του δείκτη MSCI China Index. Ωστόσο, την ίδια στιγμή άλλες ιδιωτικές επιχειρήσεις, ακόμη και χωρίς μεγάλους κρατικούς μετόχους, έχουν αναπτυχθεί σε τομείς όπως η ηλιακή ενέργεια, τα ηλεκτρικά οχήματα και σε μικρότερο βαθμό οι ημιαγωγοί. Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας, η Κίνα διοχέτευσε περισσότερα από 50 δισ. δολάρια σε νέα παραγωγική ικανότητα φωτοβολταϊκών συστημάτων το 2011-2022, συνδράμοντας παραγωγούς τύπου Longi να καταστούν παγκόσμιοι ηγέτες. Οι κίνδυνοι, τέλος, από αυτή τη νέα προσέγγιση του κρατικού καπιταλισμού έγκεινται στην τάση του προς τη χρόνια υπερπροσφορά.
