«Αν όλη η ιστορία του σύμπαντος ήταν μία ώρα, εμείς θα ήμασταν τα δύο τελευταία δευτερόλεπτα (…) Δεν υπάρχει κιβωτός του Νώε για να μπούμε όλοι επάνω και να πάμε κάπου αλλού. Οφείλουμε να προστατεύσουμε τη Γη μας (…) Η ανθρωπότητα έχει ανοίξει δύο κουτιά της Πανδώρας ταυτόχρονα: την τεχνητή νοημοσύνη και την κλιματική αλλαγή. Η επιβίωση του ανθρώπινου είδους θα εξαρτηθεί από το πώς θα χειριστούμε αυτές τις δύο προκλήσεις». Αυτά είπε ο σπουδαίος επιστήμονας του Διαστήματος και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών δρ Σταμάτης Κριμιζής κατά το πρόσφατο Annual Responsibility Conference του Ελληνο-αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου.
Οι επισημάνσεις του είναι καίριες. Επαναλαμβάνονται συνεχώς από πολλούς διορατικούς ανθρώπους που στοχαστικά ανησυχούν, αλλά χωρίς ουσιαστική ανταπόκριση εμπέδωσης από τον καταναλωτικό πληθυσμό της μαζικής νάρκης, των ψευδαισθήσεων της μέθης και των δήθεν, χωρίς επάρκεια ζωτικής αντίδρασης. Το κενό πρακτικού περιεχομένου με ουσιαστικό αντίκρισμα είναι τρομακτικό. Πρόκειται για κενό συνείδησης και ευθύνης, που μπορεί να χαρακτηρίζει ως «αιφνίδιο και απροσδόκητο» το αναπότρεπτα προβλεπόμενο και αναμενόμενο… Πόσα στελέχη σε θέσεις υπευθύνων σχεδιασμών, αποφάσεων και πράξεων –ακόμη και επικεφαλής οικονομικών υπηρεσιών στις επιχειρήσεις που κάνουν λογιστική κερδοφορίας πάνω στα περίφημα κριτήρια ESG (Environment, Social, Governance)– κατέχουν τη μεγάλη εικόνα; Πόσοι/ες στον επιχειρηματικό κόσμο μπορούν να βλέπουν από ψηλά και χωρίς παραμορφωτικές διαθλάσεις ότι ο όρος «βιωσιμότητα» προϋποθέτει ολιστική κοσμοθέαση με υποσύνολο τα τεχνικά κριτήρια που δίνουν διαβατήριο συνέχειας στους οργανισμούς τους; Διότι τούτο ακριβώς σημαίνει εφικτή ανθεκτικότητα του ενός και κάθε επιμέρους οντότητας μέσα στην αναγκαία και ικανή συνθήκη ανθεκτικότητας του όλου:
Είναι κύκλοι, με την οικονομία μέσα στην κοινωνία και την κοινωνία μέσα στη βιόσφαιρα του πλανήτη, και όλα αυτά μέσα στο κρίσιμο κέλυφος της ηθικής ευθύνης που ορίζει τη θεώρηση της εξημερωμένης ύπαρξης.
Ολοι αυτοί οι επάλληλοι κύκλοι για τη βιωσιμότητα είναι ομόκεντροι, ανθρωπιστικοί και ειρηνικοί. Για τη σημειολογία της μεγάλης εικόνας ας φαντασθούμε το παράδειγμα της θέας του πλανήτη μας από τη Σελήνη, αλλά με την ορατότητα κάθε λεπτομέρειας: κάθε χώρας, κάθε πόλης και γειτονιάς, κάθε επιχείρησης, κάθε στεριάς και θάλασσας όπου τώρα σαρώνουν τα ακραία καταστροφικά φαινόμενα, μαίνονται θύελλες πολέμων με αθώα θύματα και κυβερνούν συγκεντρωτικά εγκληματικές, διαταραγμένες προσωπικότητες πεφυσιωμένων πολιτικών.
Δηλαδή, ας προσεγγίσουμε μια θέα σε ό,τι συνιστά τον ολιστικό πολιτισμό, αν θέλουμε να δώσουμε ένα συμπαγές και συγκροτημένο νόημα στους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, με άμεσα ορατούς τους πιο μεγάλους κινδύνους, όπως: κατάρρευση της διεθνούς συνεργασίας, φθίση της ευημερίας, διάβρωση της δημοκρατίας, κατάλυση θεσμών και νόμων, κατακερματισμός της κοινωνικής συνοχής, εξεγέρσεις και συγκρούσεις, πράσινη μετάβαση με την όπισθεν ολοταχώς, οικονομική χρεοκοπία.
Είναι κίνδυνοι που έχουν εντοπιστεί για την Ευρωπαϊκή Ενωση από εμπειρογνώμονες του EU Policy Lab («Risks on the Horizon»), αλλά αφορούν, εκτιμώ, όλον τον κόσμο. Οι αναταράξεις που αυξάνονται, η αβεβαιότητα και η ασάφεια δυσχεραίνουν την αξιολόγηση των κινδύνων και τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.
Πού κρύβονται οι ηγέτες οι οποίοι θα χαράξουν ανατρεπτικά επιδραστική πολιτική και θα εμπνεύσουν δράση απέναντι σε αυτές τις εξελίξεις, που επέρχονται χωρίς έναν παγκοσμιοποιημένο ολιστικό πολιτισμό βιωσιμότητας – ομπρέλα προστασίας στην περίπλοκη εποχή μας; Στην οθόνη της καθημερινότητας του επίπλαστου χώρου όπου ξοδευόμαστε –μάλιστα αγεληδόν με διάμεσο την ψηφιακή κοινωνική δικτύωση– απέναντι στην κλιματική αλλαγή και την τεχνητή νοημοσύνη, τις δύο μεγάλες προκλήσεις που επισημαίνει ο κ. Κριμιζής, και απέναντι στους μεγάλους κινδύνους της σύγχρονης εποχής, δεν υπάρχει άλλη επιλογή βιωσιμότητας παρά η αφύπνιση με δυναμική απάντηση άμεσης δράσης.
*Ο κ. Γιάννης Ρούντος είναι σύμβουλος Σχέσεων, Επικοινωνίας και Βιωσιμότητας και πρεσβευτής ιδεών και πράξεων για τον Πολιτισμό.
