Στην Ευρώπη ορισμένοι ηλικιωμένοι αγωνίζονται να ζήσουν αξιοπρεπώς. Ωστόσο, θα υποστηρίξω ότι οι νέοι βρίσκονται σε χειρότερη θέση, διότι υπάρχει ένα μείζον μειονέκτημα της δημοκρατίας ή μια σοβαρή κοντόφθαλμη προσέγγιση. Η δημοκρατία λειτουργεί ως όμηρος των σημερινών ψηφοφόρων, οι οποίοι σπάνια είναι νέοι στη σημερινή Ευρώπη. Στις πρόσφατες ευρωεκλογές όσοι ψήφισαν πρώτη φορά δεν έφθασαν ούτε το 10%. Βέβαια, οι πολιτικοί εκφράζουν πολλές ανησυχίες για τις μελλοντικές γενιές με αφορμή το περιβάλλον και τη βιώσιμη ευημερία, αλλά οι δεσμεύσεις τους αθετούνται επανειλημμένα, ακόμη και από φαινομενικά υπεύθυνους δημοκρατικούς ηγέτες. Οταν έρχονται αντιμέτωποι με δύσκολες επιλογές υπερισχύουν όσοι έχουν περισσότερες ψήφους. Οι μελλοντικές γενιές αισθάνονται πως «φορολογούνται» συνεχώς χωρίς εκπροσώπηση ή φωνή. Δεν είναι περίεργο ότι στη σχετικά ευημερούσα Γερμανία μόλις το 21% της Γενιάς Ζ και των millennials στηρίζουν σταθερά τη δημοκρατία, σε σύγκριση με το 66% των ατόμων 70 ετών και άνω. Στη Γαλλία φθάνει μόλις στο 14% η στήριξη των νέων. Ο δείκτης του Ιδρύματος Bertelsmann του 2022 έδειξε πρώτη φορά έπειτα από πολλά χρόνια πως σήμερα υπάρχουν παγκοσμίως περισσότερα απολυταρχικά καθεστώτα παρά δημοκρατικά.
Ο «επίπεδος» ψηφιοποιημένος κόσμος τρέχει ολοένα και πιο γρήγορα, έχοντας τεράστιες επιπτώσεις για τη δημοκρατία και τους νέους. Η κλιματική αλλαγή έχει επιταχυνθεί τρομερά, καθιστώντας τη νεότερη γενιά ευάλωτη, με τρόπους που δεν τους έχουν βιώσει οι γονείς τους. Η ταχύτητα των οικονομικών συναλλαγών έχει επηρεάσει κυρίως τους νέους, που ουσιαστικά «κοιμούνται στο γραφείο τους». Η προσωρινή μυωπία της δημοκρατίας θα μπορούσε να γίνει ανεκτή στην προψηφιακή εποχή, αλλά τώρα πλήττει βαθιά τις νέες και τις μελλοντικές γενιές ποικιλοτρόπως. Και η απάντηση είναι αποκαρδιωτική. Η ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία κλονίζεται, όπως και η παγκόσμια διαδικασία που προκύπτει από τη Συμφωνία του Παρισιού του 2016 για την κλιματική αλλαγή. «Δεν έχει απομείνει σχεδόν τίποτα από την Πράσινη Συμφωνία», δήλωσε στον Guardian η Τζούλια Κρίστιαν από την οργάνωση διατήρησης δασών Fern. Εκπλήσσονται οι κυβερνήσεις που οι νέοι δεν μπορούν να συμβιβαστούν με μια τόσο απογοητευτική έκβαση και επαναστατούν; Η απάντηση των κυβερνήσεων δεν είναι διάλογος αλλά καταστολή των περιβαλλοντικών διαμαρτυριών. Εξίσου χαρακτηριστικές είναι οι περικοπές στους ευρωπαϊκούς προϋπολογισμούς για την επιστήμη και την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πώς θα αντιμετωπίσουν οι μελλοντικές γενιές τις πανδημίες, τις πλημμύρες ή τον κυβερνοπόλεμο χωρίς επαρκή εκπαίδευση; Πώς θα αντιμετωπίσουν τον διεθνή ανταγωνισμό στους εξοπλισμούς υψηλής τεχνολογίας; Πιστεύουν οι ηγέτες ότι τα δικαστήρια λειτουργούν χωρίς δικηγόρους και ότι τα μικροτσίπ θα μεγαλώσουν σαν μανιτάρια χωρίς μηχανικούς; Εάν όχι, τότε γιατί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που εκπροσωπεί 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε., πρότεινε την περικοπή 1,52 δισ. ευρώ από εμβληματικά έργα, συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος έρευνας και καινοτομίας Horizon Europe και της πρωτοβουλίας φοιτητικής κινητικότητας Erasmus+;
Εάν οι κυβερνήσεις προτείνουν την αύξηση των φόρων για τη μείωση του δημοσίου χρέους, οι ψηφοφόροι θα απαλλαγούν από αυτές. Οι πολιτικοί, που προσπαθούν να απαγορεύσουν τα καύσιμα ντίζελ, φοβούνται τους οδηγούς φορτηγών, ταξί ή τρακτέρ και όχι τα παιδιά, που δεν έχουν γεννηθεί ακόμη. Οι επενδύσεις σε μακροπρόθεσμα έργα για τη βελτίωση της δημόσιας στέγασης ή της εκπαίδευσης συνεπάγονται περικοπές σε άλλους τομείς, που ωφελούν το σημερινό εκλογικό σώμα, όπως οι μισθοί ή οι συντάξεις. Ως εκ τούτου, αναμένω οι συγκρούσεις μεταξύ νεότερων και παλαιότερων γενεών να ενταθούν και να εκδηλωθούν όχι στα κοινοβούλια, αλλά στους δρόμους της Ευρώπης.
* O κ. Γιαν Ζιελόνκα είναι καθηγητής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων στα Πανεπιστήμια Οξφόρδης και Βενετίας. Το άρθρο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Φρίντριχ Εμπερτ.
