Η διαφοροποίηση είναι η λέξη-κλειδί για να περιγράψει τις ανάγκες της Λατινικής Αμερικής, η οποία αναζητεί συνεργασίες εκτός του Παγκόσμιου Βορρά, γεγονός που καθιστά τη Μέση Ανατολή φυσικό πόλο έλξης. Εν τω μεταξύ, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και η Τουρκία –αν θεωρήσουμε την τελευταία μέρος της Μέσης Ανατολής– επιδιώκουν συνεχώς να ενισχύσουν την παρουσία τους εκεί. Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των δύο περιοχών είναι απτή απόδειξη του σημερινού πολυπολικού κόσμου. Στην παράνοιά τους για την Κίνα οι ΗΠΑ αντιλαμβάνονται τη Λατινική Αμερική απλώς ως ασφαλή προμηθεύτρια πρώτων υλών και αντίβαρο στην κινεζική επιρροή. Αναφορικά με την Ε.Ε., η πρόσφατη έκθεση του Μάριο Ντράγκι περί ανταγωνιστικότητας επιβεβαίωσε το στρατηγικό πεδίο της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, ήτοι την αναζήτηση ενέργειας και φυσικών πόρων. Τα σχέδια της Κίνας, εν τω μεταξύ, είναι ακόμη ασαφή. Δεδομένου ότι οι λατινοαμερικανικές κυβερνήσεις απορρίπτουν τις πολιτικές εντολές που συνήθως επιβάλλουν οι χώρες του Παγκόσμιου Βορρά ως μέρος οικονομικών εταιρικών σχέσεων, η Μέση Ανατολή αναδεικνύεται ως η μόνη δύναμη που μπορεί να προσεγγίσει τη Λατινική Αμερική με σεβασμό και ελάχιστες προϋποθέσεις, προσφέροντας δίκαιο εμπόριο.
Επί παραδείγματι, οι δυτικές κυρώσεις κατά της Κούβας, της Νικαράγουας και της Βενεζουέλας είναι η ουσία της παρουσίας του Ιράν στη Λατινική Αμερική. Μετά το 1979, όταν συνέπεσαν η Ιρανική Επανάσταση και η εξέγερση των Σαντινίστας στη Νικαράγουα, η Τεχεράνη άρχισε να παρέχει πετρέλαιο και άλλους ενεργειακούς πόρους στην Κούβα και τη Νικαράγουα ως εναλλακτική πηγή. Από την προεδρία του Ούγκο Τσάβες το 1999 στη Βενεζουέλα οι αγιατολάχ υποστηρίζουν επίσης στρατιωτικά και εμπορικά έργα για το Καράκας, τα οποία έχουν αποκτήσει πρόσθετη σημασία υπό το φως των σημερινών κυρώσεων της Ουάσιγκτον κατά της χώρας. Αν και οι ΗΠΑ και η Ευρώπη διατηρούν επιζήμιες σχέσεις με αυτές τις χώρες, στις οποίες μπορούμε να προσθέσουμε και τη Βολιβία, το Ιράν οργανώνει συνεχείς επισκέψεις υψηλού επιπέδου με επίκεντρο την ενεργειακή συνεργασία, το εμπόριο και την άμυνα.
Ισως ένα ακόμη πιο εντυπωσιακό παράδειγμα αφορά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η αρχή έγινε το 2005, στη σύνοδο κορυφής των λατινοαμερικανικών – αραβικών χωρών υπό την αιγίδα του Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, τότε προέδρου της Βραζιλίας. Σήμερα τα ΗΑΕ έχουν υπογράψει μια ισορροπημένη και σημαντική οικονομική συμφωνία τόσο με την Κολομβία όσο και με την Κόστα Ρίκα. Η ικανότητα των ΗΑΕ να πείσουν όχι μόνο τις αρχές των δύο χωρών, αλλά και τον ντόπιο πληθυσμό, δεν είναι απλώς τύχη. Η Κολομβία, σύμμαχος των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, εξακολουθεί να υποφέρει από τις δυσμενείς επιπτώσεις της συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου με την Ουάσιγκτον και είναι πρόθυμη να τη διαπραγματευθεί εκ νέου.
Η έντονη επιρροή παραγόντων της Μέσης Ανατολής στη Νότια Αμερική θα πρέπει να αφυπνίσει την Ε.Ε. Η Mercosur, ένας περιφερειακός οργανισμός που περιλαμβάνει την Αργεντινή, τη Βολιβία, τη Βραζιλία, την Παραγουάη, την Ουρουγουάη και τη Βενεζουέλα (αν και έχει ανασταλεί η συμμετοχή της), επιδιώκει μία περίφημη εμπορική συμφωνία με την Ε.Ε. επί 20 και πλέον χρόνια, αλλά προς το παρόν υπάρχει αδιέξοδο από την ευρωπαϊκή πλευρά. Τέλος, οι προσπάθειες της Αγκυρας αξίζουν ιδιαίτερης προσοχής. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε το Μεξικό, την Κολομβία και την Κούβα το 2015, οι επαφές συνεχίστηκαν τα επόμενα χρόνια στη Νότια Αμερική και ιδρύθηκαν νέες πρεσβείες και πολιτιστικά ιδρύματα.
• Το άρθρο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Φρίντριχ Εμπερτ https://www.ips-journal.eu/.
