Στο ηλιακό μας σύστημα ήταν αφιερωμένη η συναυλία της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ, που πραγματοποιήθηκε στις 27 Μαΐου στην αίθουσα «Χρήστος Δ. Λαμπράκης». Σε οθόνη στο βάθος της αίθουσας προβλήθηκε βίντεο που ταξίδεψε το κοινό στον ήλιο και τους άλλους πλανήτες, με εντυπωσιακές εικόνες και οπτικοποιήσεις από τις πιο πρόσφατες διαστημοσυσκευές με τις οποίες εξερευνούμε το ηλιακό μας σύστημα. Ως σάουντρακ η ορχήστρα έπαιξε την περίφημη «Ανατολή» από το συμφωνικό ποίημα «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» του Ρίχαρντ Στράους, την Εισαγωγή «Ηλιος» του Καρλ Νίλσεν και την ορχηστρική σουίτα «Οι πλανήτες» του Γκούσταφ Χολστ. Το βίντεο σκηνοθέτησε και επιμελήθηκε ο Θεοφάνης Ματσόπουλος, δημιουργός ντοκιμαντέρ του Πλανηταρίου, όπως επίσης συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου (ESO) και του NSF NOIRLab. Την ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΡΤ (μουσική διδασκαλία: Μιχάλης Παπαπέτρου) διηύθυνε ο Μιχάλης Οικονόμου. Τη βραδιά προλόγισε ο αστρονόμος Νικόλαος Ματσόπουλος.
Η βασική παρεξήγηση είναι ότι το διάσημο έργο του Χολστ, που αποτελούσε τον πυρήνα της συναυλίας, δεν έχει σχέση με την αστρονομία αλλά με την αστρολογία και τα ζώδια. Μάλιστα, ορισμένοι από τους τίτλους της σουίτας που ολοκληρώθηκε το 1917, όπως «Ερμής, ο φτερωτός αγγελιαφόρος» και «Ποσειδώνας, ο μυσταγωγός», προέρχονται αυτούσιοι από το βιβλίο «Τι είναι ένα ωροσκόπιο;» του Βρετανού αστρολόγου Αλαν Λίο, το οποίο διάβαζε ο συνθέτης εκείνη την εποχή. Το γεγονός φυσικά δεν αλλάζει τη μουσική αξία του έργου ούτε εμποδίζει κάποιον να το χρησιμοποιήσει ως σάουντρακ, όπως κρίνει.
Το έργο του Νίλσεν, πάλι, γράφηκε το 1903 κατά την επίσκεψη του Δανού συνθέτη στην Αθήνα και είναι εμπνευσμένο από την ανατολή και τη δύση του ηλίου στο Αιγαίο. Τέλος, η «Ανατολή» από το συμφωνικό ποίημα του Στράους που ολοκληρώθηκε το 1896, έχει αξιοποιηθεί αρκετές φορές στον κινηματογράφο και είναι γνωστή στους περισσότερους από την ταινία «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» (1968) του Κιούμπρικ.
Εργα των Ρίχαρντ Στράους, Καρλ Νίλσεν και Γκούσταφ Χολστ συνόδευαν εικόνες από το ηλιακό μας σύστημα.
Γλαφυρές ερμηνείες
Το διαπλανητικό ταξίδι της ΕΡΤ συνολικά πήγε καλά, αν παραβλέψει κανείς τη λιγότερο αξιόπιστη απόδοση των κόρνων στην Εισαγωγή του Νίλσεν, αλλά και στον «Δία» του Χολστ. Η βραδιά ξεκίνησε με την εμβληματική «Ανατολή» του Στράους και συνεχίστηκε πειστικά με την Εισαγωγή «Ηλιος». Στη συνέχεια, ο Μιχάλης Οικονόμου απέδωσε με σαφήνεια τον μουσικό χαρακτήρα κάθε «πλανήτη» του Χολστ. Ταυτόχρονα, επέτρεψε στον ενημερωμένο ακροατή να αναγνωρίσει τις μουσικές αναφορές του συνθέτη, με πιο ξεκάθαρη αυτήν στον «Μαθητευόμενο μάγο» του Πολ Ντικά, από τον οποίο ο Χολστ εμπνεύστηκε τον δικό του «μάγο Ουρανό».
Ο Οικονόμου πρόβαλε τον «πολεμικό» χαρακτήρα του «Αρη», υπογραμμίζοντας την εμβατηριακή διάσταση της μουσικής και τόνισε τη μεγαλοπρέπεια του «Δία», διαμορφώνοντας αντίστοιχα τις μουσικές φράσεις και τη δυναμική. Στη γαλήνη της «Αφροδίτης» συνέβαλε η απόδοση του προβλεπόμενου σολιστικού μέρους από τον βιολονίστα Οδυσσέα Κορέλλη, εξάρχοντα της ορχήστρας, ενώ με ανάλογη επιτυχία δόθηκε επίσης ο παιγνιώδης χαρακτήρας του «Ερμή». Η χρήση του γκλόκενσπιλ –οργάνου με καμπανάκια– είναι κρίσιμη στο μέρος αυτό, ενώ συνολικά η εύστοχη ενορχήστρωση του Χολστ συμβάλλει στη δημιουργία της ατμόσφαιρας που επιθυμεί ο συνθέτης για κάθε πλανήτη. Ανάλογα παραδείγματα προσφέρουν ο «Κρόνος», με τις άρπες, τις καμπάνες και τα τύμπανα να συνεισφέρουν στην επισημότητα της μουσικής, όπως και ο «Ποσειδώνας», στου οποίου το μυστήριο συμβάλλει η χρήση γυναικείας χορωδίας από τα παρασκήνια. Ορχήστρα και αρχιμουσικός έδωσαν σε καθένα από τα μέρη την κατάλληλη ατμόσφαιρα.
Για την ιστορία, πάντως, ας αναφερθεί ότι το ίδιο ακριβώς πρόγραμμα με την ταινία του Θεοφάνη Ματσόπουλου είχε παρουσιάσει η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ υπό τη διεύθυνση του Νίκου Χαλιάσα στο Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος στις 26 Φεβρουαρίου 2018.
