Ηταν οι «βασιλιάδες» του ιντερνετικού promotion όταν τα τρία «w» βρίσκονταν ακόμη στα σπάργανα. Τώρα που το ίντερνετ κορέστηκε, δεν είχαν επιλογή από το να γίνουν «αναλογικοί» στις ανακοινώσεις τους -όπως έκαναν, άλλωστε, και πριν από κάμποσα χρόνια, μοιράζοντας οι ίδιοι στο Λονδίνο χέρι με χέρι μια εφημερίδα ονόματι The Universal Sigh για τον δίσκο τους «The King of Limbs» (2011).
Πριν από λίγες μέρες κάποια μυστηριώδη φυλλάδια με το όνομα και την αισθητική των Radiohead και κάποιες κομβικές ημερομηνίες έκαναν την εμφάνισή τους στους δρόμους διάφορων ευρωπαϊκών πόλεων. Και πράγματι, αυτό που όλοι καταλάβαμε ότι θα συμβεί ήταν προ των πυλών. Πριν από λίγα 24ωρα, η μπάντα των Τομ Γιορκ και Τζόνι Γκρίνγουντ «έσπασε» μια συναυλιακή σιωπή επτά ετών, ανακοινώνοντας τις πρώτες συναυλίες τους από το 2017. Οι τυχερές πόλεις (και οι επισκέπτες τους): Μαδρίτη (4, 5, 7, 8/11), Μπολόνια (14, 15, 17, 18/11), Λονδίνο (21, 22, 24, 25/11), Κοπεγχάγη (1, 2, 4, 5/12) και Βερολίνο (8, 9, 11, 12/12).
Το ρολόι για την προπώληση μετρά αντίστροφα και έμπειροι φαν τους, που έκαναν έως τώρα κάμποσα κοντινά και μακρινά δρομολόγια για να δουν την αγαπημένη τους μπάντα, αλλά ενδεχομένως και νέοι φίλοι τους που αγάπησαν τους Radiohead από το TikTok (!) ετοιμάζονται να δώσουν «το παρών», εφόσον βγουν «σώοι» από μια απαιτητική, όπως δείχνει η ζήτηση, «ουρά» για το πολυπόθητο εισιτήριο. Για κάποιους, βέβαια, το «ταξίδι» αυτό ξεκίνησε πριν από 30 χρόνια.
Ο Τομ Γιορκ, ο Τζόνι Γκρίνγουντ και ένας Ελληνας στο στούντιο του BBC
Ο Μάνος Μπούρας, που δεν χάνει ευκαιρία να δει την αγαπημένη του μπάντα, μετρά έως τώρα έξι συναντήσεις με τους Radiohead, αρχής γενομένης από το 1995, «ως support στους REM, σε κάποια χωράφια στο Milton Keynes της Μεγάλης Βρετανίας» και καταλήγοντας σε ιταλικά εδάφη, το 2017, στη Φλωρεντία. «Δεν είναι πολλές, τελικά, όταν μιλάς με έναν ορκισμένο οπαδό τους. Δεν φτάνουν ούτε στο μικρό δαχτυλάκι κάποιων φίλων οπαδών του Μπρους Σπρίνγκστιν, για παράδειγμα, που γνωρίζω», θα πει ο μουσικός συντάκτης. Πολλές φορές έμπαινε στη μέση «κάτι που λέγεται ζωή» και τον εμπόδιζε – έχει ακόμα σε φωτοτυπία εισιτήρια για συναυλία τους στο Πόρτο, λίγο πριν τα επιστρέψει γιατί δεν μπόρεσε να πάει.
Κάθε εμπειρία με τους Radiohead γι’ αυτόν είναι διαφορετική: «Αν πας με θετική διάθεση να τους δεις, μάλλον θα σου τινάξουν τα μυαλά στον αέρα! Οπως και να το κάνουμε, κατά γενική ομολογία είναι μία σπουδαία μπάντα επάνω στη σκηνή, πρόκειται για παίκτες ολκής που εκτινάσσουν την ατμόσφαιρα σε απροσδόκητα συναρπαστικά ύψη».
Ανάμεσα σε «all access» συναυλίες τους, αλλά και τις δύο συναυλίες τους που έζησε στον Λυκαβηττό (στις οποίες θα επανέλθουμε), ο Μάνος Μπούρας είχε την τύχη με το μέρος του, το 2003, όταν του δόθηκε η ευκαιρία να δει τους «εγκεφάλους» των Radiohead σε μία σπάνια συνθήκη.
«”Πώς θα σου φαινόταν να δεις τον Τομ Γιορκ και τον Τζόνι Γκρίνγουντ να παίζουν ακουστικά, τραγούδια των Radiohead στα στούντιο του BBC στο Maida Vale για λογαριασμό της εκπομπής του Ζέιν Λόου;”, με ρώτησαν από την εταιρεία τους, και δε θυμάμαι πολύ περισσότερα», ανακαλεί σήμερα. Λίγες μέρες αργότερα, διάβηκε την πόρτα ενός μεγάλου χώρου, κάθισε ανάμεσα σε καμία εκατοστή ακόμη ανθρώπους επάνω σε μαξιλάρια που υπήρχαν διάσπαρτα στο πάτωμα και άκουσε τους δύο αυτούς να παίζουν εννέα (αν θυμάται καλά) κομμάτια από ολόκληρο τον κατάλογό τους, κι όχι μόνο από το πρόσφατό τους τότε «Hail To The Thief».
Ολα κύλησαν σε μία ευφορική ατμόσφαιρα, τα δύο “μούτρα” ήταν σε διαβολεμένα κέφια. Ενιωθες ότι τους είχες καλέσει σπίτι σου, τα λέγατε, κι όταν ερχόταν η κατάλληλη ώρα, έπιαναν τις κιθάρες κι έλεγαν ένα “I Might Be Wrong”, ένα “Lucky”, ένα “No Surprises”. Απλά πράγματα δηλαδή, που με κάνουν να σκέφτομαι πόσο “Lucky” έχω υπάρξει κι εγώ κάποτε στη ζωή μου.
«Ηταν Δεκέμβριος του 2003, τον Μάιο της ίδιας χρονιάς τούς είχα δει στο Shepherds Bush Empire, πάλι στο Λονδίνο, να παρουσιάζουν τον δίσκο πριν βγει στην αγορά, και σπάω το κεφάλι μου να θυμηθώ για ποιο λόγο έκαναν τη βραδιά στην οποία αναφέρομαι. Προφανώς ήταν promo που μεταδόθηκε από το ραδιόφωνο, εκτός από τα τραγούδια έγινε εμβόλιμα και συνέντευξη με τον παραγωγό της εκπομπής, και μάλιστα πριν το λάιβ μάς δόθηκαν χαρτιά όπου μπορούσαμε να γράψουμε κι εμείς τις δικές μας ερωτήσεις, οι καλύτερες από τις οποίες θα ετίθεντο στους δύο καλλιτέχνες. Ολα κύλησαν σε μία ευφορική ατμόσφαιρα, τα δύο “μούτρα” ήταν σε διαβολεμένα κέφια. Ενιωθες ότι τους είχες καλέσει σπίτι σου, τα λέγατε, κι όταν ερχόταν η κατάλληλη ώρα, έπιαναν τις κιθάρες κι έλεγαν ένα “I Might Be Wrong”, ένα “Lucky”, ένα “No Surprises”. Απλά πράγματα δηλαδή, που με κάνουν να σκέφτομαι πόσο “Lucky” έχω υπάρξει κι εγώ κάποτε στη ζωή μου», θα πει, για μια μουσική εμπειρία, αν μη τι άλλο μοναδική.
«Everything in its Right Place», στον Λυκαβηττό
Στις πάνω από τρεις δεκαετίες που οι Radiohead αναζητούν τον δικό τους θρόνο στο εναλλακτικό μουσικό στερέωμα, έχουν βρεθεί επί ελληνικού εδάφους μόνο το καλοκαίρι του μακρινού 2000 – ένας λόγος παραπάνω που πολλοί φαν χαιρέτισαν με ενθουσιασμό την εμφάνιση των Smile, του σούπεργκρουπ των Γιορκ – Γκρίνγουντ, στο περυσινό Release Athens.
Με μεγάλη ντροπή, εξήγησα στους ανθρώπους στις πόρτες: “Ημουν χθες, δεν έχω λεφτά, πρέπει να τους δω πάλι. Πρέπει”. Και με άφησαν. Και έτρεξα ξανά, πιο μπροστά, μόνος.
Οι πιστοί Αθηναίοι ακροατές είχαν στα χέρια τους το «μαγικό χαρτάκι» των 12.000 δραχμών, που θα τους επέτρεπε να δουν τους Radiohead στις 26 ή/και 27 Ιουνίου της χρονιάς του νέου «μιλένιουμ» – μία μέρα νωρίτερα εμφανίστηκαν στο Θέατρο Γης στη Θεσσαλονίκη. «Μαγικό χαρτάκι»… όχι απαραίτητα για όλους. «Είχα εισιτήριο για το πρώτο βράδυ. Δεν κατάλαβα τίποτα. Μια θολή μετα-ύλη αιωρήθηκε στον λόφο σε νότες. Ενιωσα σύνδεση αυτόματη, αλλά ατελή ακόμα, ανεξήγητη», θυμάται ο Σπύρος Λημναίος. Επρεπε να τους δει ξανά, για να διαλευκάνει αυτό το «θολό» τοπίο: «Το δεύτερο βράδυ ανέβηκα χωρίς εισιτήριο. Επρεπε να τους δω ξανά. Με μεγάλη ντροπή, εξήγησα στους ανθρώπους στις πόρτες: “Ημουν χθες, δεν έχω λεφτά, πρέπει να τους δω πάλι. Πρέπει”. Και με άφησαν. Και έτρεξα ξανά, πιο μπροστά, μόνος», αφηγείται. «Οι Radiohead ζωντανά δημιουργούν από το πρώτο δευτερόλεπτο μια σύνδεση με το κοινό. Η αρτιότητα στην εκτέλεση και την παραγωγή εξαφανίζει κάθε ένσταση και η παράδοση στο συναίσθημα είναι απόλυτη. Εκείνο το δεύτερο βράδυ έκλαψα πολύ. Γίναμε φίλοι», θα πει, τονίζοντας ότι «οι Radiohead δεν έχουν φαν, έχουν φίλους».
Την πρώτη βραδιά, εκεί ήταν και ο Αντώνης Βιλλιώτης (διευθυντής της The Hubsters), που θυμάται «μια κατανυκτική βραδιά με έναν πολύ γεμάτο Λυκαβηττό. Είχα νιώσει την μπάντα απόμακρη αλλά το σόου ήταν φοβερό, μοναδικοί φωτισμοί κ.λπ. Επαιξαν πέντε τραγούδια αν θυμάμαι καλά, από το “Kid A”, που κυκλοφόρησε τέσσερις μήνες μετά. Το εισιτήριο κόστιζε 12.000 δρχ. Είναι από τις μπάντες που έχουν τέτοιο τρομερό ρεπερτόριο, που θέλεις πάντα να βλέπεις», θα παραδεχτεί.
Ταξίδια στη χώρα των Radiohead
Στη χώρα μας, οι Radiohead ήρθαν τη στιγμή που μεταμορφώνονταν. Τρία χρόνια πριν είχε προηγηθεί το magnum opus τους, «Ok Computer», αλλά το 2000 τους βρήκε σε νέα, πιο ηλεκτρονικά μονοπάτια με το «Kid A», τα οποία και θα εξερευνούσαν στενά έκτοτε, δίνοντας μέσα στον χρόνο εξαιρετικές δουλειές, όπως το «In Rainbows» (2007). Αλλά και εκτός Radiohead, τα μέλη τους δεν θα έμεναν άπραγα: από τους Atoms For Peace μέχρι τις σόλο δουλειές του Τομ Γιορκ αλλά και σάουντρακ που υπέγραψε («Suspiria», του Λούκα Γκουαντανίνο), όπως και ο συμπαίκτης του, Τζόνι Γκρίνγουντ (για τις ταινίες του Πολ Τόμας Αντερσον, μεταξύ άλλων), άπλωναν όλο και πιο βαθιά τις ρίζες τους ως «σωτήρες» ενός ήχου που μπορεί να συνέχιζε να έχει αθρόα παραγωγή εκεί έξω, αλλά αδυνάτιζε αισθητά ποιοτικά στο πέρασμα των χρόνων.
Και φυσικά, απέκτησαν νέους «φίλους» στην πορεία. Ο Θανάσης Καρανίκας, ραδιοφωνικός παραγωγός στο Cannibal Radio, ήταν πολύ μικρός για να δει τους «επίσημους αγαπημένους» του το 2000 στον Λυκαβηττό και το γεγονός ότι ζούσε στην επαρχία ανέβαλε για κάποια χρόνια το «ραντεβού» του με τους Radiohead. Εκανε μια πρώτη άκαρπη προσπάθεια να τους δει στην Πράγα το 2009, ώσπου τα κατάφερε τελικά το 2012, για την περιοδεία «The King of Limbs», χωρίς να λείπουν τα εμπόδια.
Ηταν μια περιοδεία «τόσο πειραματική όσο και ο ίδιος ο δίσκος τους», σχολιάζει ο Θανάσης Καρανίκας. Αλλά και μια περιοδεία που χαρακτηρίστηκε από μια μελανή στιγμή: στις 16 Ιουνίου, στο Τορόντο του Καναδά, κατέρρευσε η σκηνή πριν από τη συναυλία, με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του ο 33χρονος τεχνικός τους, Σκοτ Τζόνσον. Το τραγικό αυτό συμβάν οδήγησε σε αναβολές πολλών συναυλιών, οι οποίες μεταφέρθηκαν για τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς.
Ανάμεσα στις συναυλίες που αναβλήθηκαν ήταν δύο στις οποίες σκόπευε να δώσει «το παρών» ο φανατικός ακροατής τους. Εκείνο το καλοκαίρι βρέθηκε λοιπόν στην Ιταλία και άπραγος, μόνο και μόνο για να επιστρέψει σε Ρώμη και Φλωρεντία τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς και να τους δει. «Στη συναυλία της Ρώμης, που ήταν η πρώτη για μένα, από το άγχος και τη λαχτάρα μου βρέθηκα εκεί από τις 12 (!) το μεσημέρι για να καταφέρω να βρεθώ κοντά στο κάγκελο», λέει.
Ηταν δύο συναυλίες «με αρκετά διαφορετικά setlists –όπως συνηθίζουν– που μας χάρισαν πλούσια “σοδειά” κομματιών. Ανάμεσα στις κορυφαίες στιγμές: “Paranoid Android”, “Kid A”, το “Planet Telex” από το μακρινό “The Bends” σε μια ανανεωμένη, αδιανόητη εκτέλεση, το προσωπικό αγαπημένο “I Might Be Wrong” στη Ρώμη που ήταν γεμάτο ηλεκτρισμό, το “How to Disappear Completely” στο encore της Φλωρεντίας, που μας γέμισε όλους δάκρυα».
Εζησε όμως και εξίσου ενδιαφέροντα πράγματα εκτός συναυλιακού χώρου: «Ταξίδεψα “back to back” από τη μια πόλη στην άλλη με ελάχιστα χρήματα, περνώντας τη νύχτα στο McDonald’s του Termini στη Ρώμη για να γλιτώσω τη διαμονή, πριν συνεχίσω με τρένο για τη Φλωρεντία. Εκεί, το ίδιο μεσημέρι εντελώς σοκαρισμένος, είδα τυχαία τον Τομ Γιορκ να περπατά στον δρόμο, έτρεξα να του ζητήσω να φωτογραφηθούμε, αλλά δυστυχώς αρνήθηκε όπως συνηθίζει σε τέτοιες περιπτώσεις – χρόνια αργότερα, όμως, ανταμείφθηκα στη συναυλία των Smile στο Βερολίνο, όταν μου υπέγραψε τη setlist», αφηγείται.
Οπως για πολλούς ακόλουθους των Radiohead, έτσι και για τον Θανάση Καρανίκα, αυτή ήταν μόνο η αρχή: τους είδε στο NOS Alive στη Λισαβόνα το 2016 και την επόμενη χρονιά εις διπλούν, σε Φλωρεντία και Μιλάνο. Στο τελευταίο, θα κατάφερνε για άλλη μια φορά να πάρει το setlist ως αναμνηστικό.
Οι Radiohead των σταδίων και του TikTok
Πριν από κάτι λιγότερο από μια δεκαετία, οι Radiohead είχαν αποκτήσει πλέον μια ώριμη ομορφιά στη σκηνή: «Μεγαλώνουν τόσο όμορφα που γίνονται σοφοί στη σκηνή. Τα κομμάτια πια ρέουν με χαρακτηριστική άνεση από τα μέλη. Το συγκρότημα πλέον είναι απολύτως καλύτερο ζωντανά από ό,τι σε όποια ηχογράφηση. Γιατί μπορείς να δεις αυτή τη… σοφία στα χαμογελαστά τους πρόσωπα. Και τόση ηρεμία…. Επαιξαν το “Creep” και τρόλαραν τόσο όμορφα τους εαυτούς τους όταν το κοινό ούρλιαζε καθ’ όλη τη διάρκεια», θυμάται πάνω σε αυτό ο Σπύρος Λημναίος, που τους ξανάδε στο Βερολίνο το 2016.
Εν έτει 2025, πού βρίσκονται εμπορικά οι Radiohead; Κατάλληλος να απαντήσει είναι ο Αντώνης Βιλλιώτης, που διαχειρίζεται εδώ και χρόνια στην Ελλάδα την Beggars, στο ρόστερ της οποίας βρίσκεται και η XL Recordings που κυκλοφορεί τους Radiohead: «Νομίζω ο “μύθος” των Radiohead καλά κρατεί και αυτό που διαπιστώνω, από προσωπική πείρα, είναι ότι διαχέεται στις νέες γενιές που η απήχησή τους είναι τεράστια. Στο επίσημο ελληνικό chart των τραγουδιών της IFPI, που συλλέγει στοιχεία από όλες τις πλατφόρμες, αυτή την εβδομάδα υπάρχουν δύο τραγούδια τους ανάμεσα σε dance, hip hop και pop καλλιτέχνες όπως η Σαμπρίνα Κάρπεντερ. Ή για να το πω ακριβοδίκαια, είναι η μόνη indie μπάντα που υπάρχει στα 100 πρώτα – κάτι λέει αυτό».
Επαιξαν το “Creep” και τρόλαραν τόσο όμορφα τους εαυτούς τους όταν το κοινό ούρλιαζε καθ’ όλη τη διάρκεια.
Σε αυτό θα συμφωνήσει και ο Αρης Κωνσταντέλος, υπεύθυνος του μουσικού τμήματος των Public, που όπως παραδέχεται «οι Radiohead πουλάνε πολύ». Οχι μόνο σε αυτούς που ενδεχομένως θα περίμενε κανείς: «Από τη στιγμή που έγιναν viral στο TikTok, έχουν μπει και στα πιτσιρίκια και “δίνουν” με πολύ μεγάλους ρυθμούς. Το εντυπωσιακό είναι ότι το πιο δημοφιλές άλμπουμ δεν είναι το “Pablo Honey” λόγω του “Creep”. Μπορεί να μην το ξέρουν καν το τραγούδι. Ούτε το “Ok Computer”. Σε εμάς νο1 είναι το “Kid A”», εξηγεί.
Είδαμε τους Oasis να γεμίζουν απανταχού στάδια και να εγγράφουν ιλιγγιώδη νούμερα και μεγέθη στα «βιβλία» τους με το φετινό τους reunion. Αραγε, άνοιξαν τον δρόμο για να αρχίσουν και άλλες ώριμες μπάντες να προσδοκούν μια ίδια πορεία; Δηλαδή, επιλεγμένες ημερομηνίες που γίνονται ανάρπαστες και συγκεντρώνουν ανθρώπους από κάθε γωνιά της Ευρώπης και του κόσμου, που υπόσχονται μια συναυλία ως την απόλυτη μουσική εμπειρία; Θα φανεί στην πορεία: «Μπάντες με διαχρονικές επιτυχίες που η φήμη τους ξεπερνάει το χάσμα των γενεών θα βρίσκουν πάντα την πόρτα ανοιχτή. Αλλά δεν είναι όλοι της ίδιας δυναμικής, ούτε της ίδιας απήχησης. Το έκαναν και οι Blur το 2023 αλλά ok, άλλη η εμβέλεια. Προηγούμενων γενεών ονόματα (π.χ. οι Led Zeppelin) θα το πετύχαιναν, μετά τα 90s είναι πιο δύσκολο», θεωρεί ο Αντώνης Βιλλιώτης.
«Εύχομαι, όποτε κι αν είναι, να δημιουργήσουν έναν ακόμα δίσκο που θα σταθεί κι αυτός δίπλα σε μια από τις πιο αξιοζήλευτες δισκογραφίες στην ιστορία της μουσικής».
Πέρα από το πολυπόθητο εισιτήριο, όσοι αγαπούν τους Radiohead, αυτές τις μέρες έχουν και κάτι άλλο να ελπίζουν, όπως υπενθυμίζει και ο Θανάσης Καρανίκας: «Οι Radiohead, λοιπόν, επιστρέφουν δίχως ακόμη να γνωρίζουμε αν αυτές οι συναυλίες θα περιλαμβάνουν νέο υλικό που θα κυκλοφορήσει μετέπειτα (η αλήθεια είναι πως πάντα έβγαιναν σε περιοδεία έχοντας κάτι καινούργιο να παίξουν). Εύχομαι, όποτε κι αν είναι, να δημιουργήσουν έναν ακόμα δίσκο που θα σταθεί κι αυτός δίπλα σε μια από τις πιο αξιοζήλευτες δισκογραφίες στην ιστορία της μουσικής».
