Ο καλός καιρός αλλάζει τους Γερμανούς. Αποκτούν μια ξαφνική κοινωνικότητα, λέει ο Γιώργος Ζιάβρας από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, πάνω στη συζήτηση του πώς και δεν έχει ακόμη ξεκινήσει τις διακοπές του στην Ελλάδα. Δώδεκα χρόνια κλείνει στη Γερμανία ο διεθνούς φήμης μαέστρος (έχει αποκτήσει πια και την υπηκοότητα), αντλώντας από την Ελλάδα κυρίως έμπνευση και τους ζουμερούς καρπούς του θέρους. «Χθες ήμουν στο πάρτι γενεθλίων ενός συνθέτη, καλεσμένοι ήταν άνθρωποι από κάθε γωνιά του κόσμου. Ειδικά τους μουσικούς δεν τους νοιάζει το υπόβαθρό σου, από πού έρχεσαι. Γιατί; Για το προφανές, ότι η μουσική είναι μια γλώσσα στην οποία μπορείς πάντα να μιλήσεις. Κάπως θα επικοινωνήσεις».
Θυμάται ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα: «Είχαμε ανεβάσει ένα έργο του Κάρτερ στην Κολωνία μες στην πανδημία. Είχε μέσα και τσίμπαλο, αλλά δεν υπήρχε πιθανότητα να βρούμε. Βρήκαμε έναν Ιρανό με σαντούρ, το οποίο έχει λιγότερες χορδές, με αποτέλεσμα κάθε τρία λεπτά να χορδίζει. Δεν ήξερε να διαβάζει μουσική ούτε μιλούσε τη γλώσσα, αλλά μια χαρά τα καταφέραμε».
Και υπό τους ήχους του σαντούρ φτάνουμε στις Πρέσπες, τον λόγο για τον οποίο συνομιλούμε. Ο Γιώργος Ζιάβρας υπογράφει την καλλιτεχνική διεύθυνση του TRIETHNÉS, του πρωτοπόρου φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής που εγκαινιάζεται αυτό τον Αύγουστο (28-31.8) στις Πρέσπες, στο σταυροδρόμι Ελλάδας, Αλβανίας και Βόρειας Μακεδονίας (σε συμπαραγωγή του Δήμου Πρεσπών). Η ιδέα προέκυψε το καλοκαίρι του ’20. «Εγώ περπατάω στα βουνά, μου αρέσουν πολύ. Εκείνο το καλοκαίρι είχαμε πάει στη Δυτική Μακεδονία και μετά για ένα τριήμερο στις Πρέσπες. Μου έπεσε το σαγόνι. Πέρα από την ομορφιά του τοπίου με ιντρίγκαρε το γεγονός ότι πρόκειται για χωνευτήρι που μαζεύει τόσες διαφορετικές κουλτούρες και προσεγγίσεις. Το βλέπεις στους δρόμους, στα κτίρια, στους ήχους. Είναι από τα λίγα μέρη στην Ελλάδα που μπορείς να ακούσεις την ησυχία. Η λίμνη απαλύνει, απορροφά τους ήχους. Γι’ αυτό τον λόγο ακούγεται διαφορετικά η μουσική».
Η αρχή έγινε πέρυσι τον Αύγουστο, όταν ο Γιώργος Ζιάβρας και η διακεκριμένη σκηνοθέτις Σοφία Πάσχου, στο πλαίσιο του προγράμματος του υπουργείου Πολιτισμού «Oλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός», παρουσίασαν στον Αγιο Αχίλλειο το έργο «Τραγούδι στη Γη: Μια spatial performance βασισμένη στο “Das Lied von der Erde” του Γκούσταβ Μάλερ». Από νωρίς το απόγευμα οι μουσικοί του ensemble είχαν ακροβολιστεί σε καίρια σημεία της βασικής περιπατητικής διαδρομής του νησιού της Μικρής Πρέσπας, ερμηνεύοντας σολιστικά έργα των Billone, Xenakis, Murail, Saariaho, Yun, Hosokawa κ.ά. Οι θεατές κινούνταν ελεύθερα συναντώντας στον δρόμο τους τις σολιστικές αυτές μουσικές μινιατούρες σύγχρονης μουσικής. Λίγο πριν από τη δύση του ηλίου, κοινό και μουσικοί συναντήθηκαν στο μισογκρεμισμένο κοίλο της βασιλικής του Αγίου Αχιλλείου, όπου και απόλαυσαν σε πρώτη πανελλήνια εκτέλεση το «Τραγούδι της Γης» του Γκούσταβ Μάλερ στη μεταγραφή του Αρνολντ Σένμπεργκ για ορχήστρα δωματίου υπό τη μουσική διεύθυνση του Γιώργου Ζιάβρα.
«Πήγε τόσο ωραία που είπαμε ότι ήρθε η ώρα για ένα φεστιβάλ. Η καλλιτεχνική ιδέα ήταν αυτή, το μπλέξιμο ήχων, μουσικών από τους διαφορετικούς τόπους με τη σύγχρονη μουσική. Αν πούμε ότι η κλασική μουσική έχει στεγανά, η σύγχρονη δεν έχει κανένα – ή έστω πολύ λιγότερα. Στις Πρέσπες αυτό προσπαθούμε να κάνουμε. Να δούμε πώς το πολιτιστικό υπόβαθρο του καθενός συμβάλλει στην καλλιτεχνική δημιουργία. Εγώ, για παράδειγμα, που μεγάλωσα με ελληνική μουσική, αλλιώς ακούνε τα αυτιά μου τη δυτική μουσική».
Οπως λέει, στην Αγγλία υπάρχει έντονη συζήτηση για τα λεγόμενα outreach projects. «Το πώς θα κάνουμε την κλασική μουσική πιο κουλ, για παράδειγμα, να συνδυάσουν το χιπ χοπ με τον Μπαχ. Το θέμα είναι όμως να βρεις πώς ένα κονσέρτο μπορεί να συνδεθεί με τον οποιονδήποτε. Να πείσεις μια κοινωνία ότι δεν αφορά μόνο κάποιους. Η λογική crossover, όμως, είναι πιο εύκολη στα αυτιά. Από το παράδειγμα των τριών τενόρων μέχρι να φτιάχνουμε χιτάκια να τσιμπήσει ο κόσμος, ώστε στη συνέχεια να περάσουμε στα πιο σύνθετα. Η πρόθεση είναι ειλικρινής, αλλά έτσι όμως είναι σαν η μουσική να μπαίνει σε δεύτερο ρόλο. Το θέμα είναι να κάνεις τη “δύσκολη” μουσική ανοιχτή, να μπορεί ο άλλος να την αφομοιώσει».
Πέρα από την ομορφιά του τοπίου με ιντρίγκαρε το γεγονός ότι πρόκειται για χωνευτήρι που μαζεύει τόσες διαφο- ρετικές κουλτούρες και προσεγγίσεις.
Το φεστιβάλ θα παρουσιάσει έργα σύγχρονων Ελλήνων και Ευρωπαίων συνθετών, ειδικά σχεδιασμένα ή εμπνευσμένα από την έννοια της μνήμης και της επαναχρησιμοποίησης παλιού υλικού για τη δημιουργία νέου. Η παραδοσιακή μουσική των Βαλκανίων μπλέκεται περίτεχνα με τη σύγχρονη μουσική του ευρύτερου Δυτικού κόσμου. Παράλληλα εγκαινιάζεται και το TRIETHNÉS+, ένα σύνολο εκπαιδευτικών δράσεων και πρωτοβουλιών κοινοτικής συνεργασίας, με στόχο την ενίσχυση της μουσικής εκπαίδευσης και συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας. Κεντρικός άξονάς του είναι η Ακαδημία Δημιουργίας Σύγχρονης Μουσικής Prespensis, ένα φιλόδοξο εκπαιδευτικό εγχείρημα που υλοποιείται σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, καθώς και τα Μουσικά Σχολεία Καστοριάς και Πτολεμαΐδας. Στην ακαδημία συμμετέχουν πέντε φοιτητές συνθέτες, στους οποίους ανατίθεται η δημιουργία νέων έργων σύγχρονης μουσικής, ειδικά για το φεστιβάλ.
Είναι αυτό που λέγαμε ξεκινώντας την κουβέντα μας με τον Γιώργο Ζιάβρα, ότι πλέον στην Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να κάνει πράγματα που τον ευχαριστούν. Και να τα κάνει σε καλές συνθήκες, με ανθρώπους που τον εμπνέουν. Αυτός ήταν και ο λόγος που έγινε μαέστρος άλλωστε. Η παρέα. «Πάντα ως μουσικός ένιωθα φοβερή μοναξιά, από μικρός αποζητούσα τις συνεργασίες. Εγινα μαέστρος και γιατί είχα τη διάθεση να δουλεύω με άλλους. Το μικρόβιο βέβαια ήταν μέσα μου. Υπάρχει βίντεο όπου είμαι τριών χρόνων, ακούω την Κάρμεν και κουνάω τα χέρια μου».
Περισσότερες πληροφορίες www.triethnesfest.eu.
