Ο «Πατριάρχης» του ελληνικού λαϊκού κλαρίνου, ο Πετρο-Λούκας Χαλκιάς, «έφυγε» την περασμένη Κυριακή πλήρης ημερών στα 91 του χρόνια. Μάχιμος μέχρι το τέλος, κέρδισε τον απόλυτο σεβασμό και την αγάπη όλου του κόσμου στην Ελλάδα και στη Διασπορά, που γλέντησε, χόρεψε, αγάπησε, έκλαψε, ταυτίστηκε μαζί του και που θα εξακολουθήσει να προστρέχει στα «γιατρικά» της τέχνης του.
Ως λαϊκός δεξιοτέχνης, υπήρξε βαθύς γνώστης και θεματοφύλακας της ηπειρώτικης παράδοσης. Αλλά και συνάμα, ως επώνυμος καλλιτέχνης, δοκιμάστηκε σε νέες προκλήσεις και συμπράξεις σε έναν δυναμικό διάλογο με άλλα μουσικά είδη και πολιτισμούς (από την Ινδία μέχρι την τζαζ).
Από το Πωγώνι και την Ηπειρο εξακτινώθηκε στην Αθήνα, στην Αμερική, σε όλο τον κόσμο, και αναδείχθηκε σε κορυφαίο πρεσβευτή της ελληνικής μουσικής. «Ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα». Ηπειρώτης, πάσης Ελλάδος και οικουμενικός!
Ευτυχώς η μεγάλη παρακαταθήκη του έχει καταγραφεί σε πολλές περιστάσεις, πολύτιμο σημείο αναφοράς για τις επόμενες γενιές, μύηση στο ύφος και στο ήθος, στην οικουμενική γλώσσα και στις αξίες του ελληνικού μουσικού πολιτισμού. Ο Πετρο-Λούκας γεννήθηκε το 1934 στο Δελβινάκι της Ηπείρου και αποτέλεσε την τέταρτη γενιά της μουσικής οικογένειας των Χαλκιάδων από το Πωγώνι. Οργανοπαίκτες ήταν και ο πατέρας του, ο περίφημος Περικλής (Κλης) Χαλκιάς, καθώς και ο παππούς και ο προπάππους του. Την παράδοση αυτή ήρθαν να συνεχίσουν ο γιος του, ο αείμνηστος Μπάμπης Χαλκιάς («έφυγε» το 2018), και ο εγγονός του ο Πέτρος που ακολουθεί επάξια τα βήματά του εκπροσωπώντας την έκτη γενιά.
Αλλά και από την πλευρά της μητέρας του ο Πετρο-Λούκας συνδέθηκε με άλλη μία μεγάλη μουσική οικογένεια («σκλήθρα», όπως τις ονομάζουν στην Ηπειρο), τη γενιά του ονομαστού Κίτσου Χαρισιάδη που θεωρείται ο κύριος διαμορφωτής του ύφους στο ηπειρώτικο λαϊκό κλαρίνο. Ο Χαρισιάδης υπήρξε ο δάσκαλος του Φίλιππα Ρούντα, κοντά στον οποίο ο Πετρο-Λούκας πήρε τα πρώτα μαθήματα, παιδί ακόμη μέσα στον πόλεμο σε ηλικία 9 ετών.
Τέλος, και από την πλευρά της γυναίκας του συνδέθηκε και με την τρίτη μεγάλη μουσική οικογένεια της Ηπείρου, τους Μπατζαίους, οι οποίοι μάλιστα για να τον δεχθούν ως γαμπρό τον πέρασαν κυριολεκτικά από… μουσική ακρόαση! Από το 1950 ο Πετρο-Λούκας εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και, χωρίς να πάψει να συμμετέχει στα ηπειρώτικα γλέντια και πανηγύρια, διακρίθηκε στις εκπομπές του ραδιοφώνου και στη δισκογραφία, μαζί με τον αδελφό του τον Αχιλλέα στο βιολί, και στο λαγούτο τον Λεωνίδα Καβάκο (παππού του διεθνούς φήμης βιολονίστα).
Το 1961 ταξίδεψε στις ΗΠΑ σκοπεύοντας να μείνει εκεί για μιαν εβδομάδα που τελικά έγινε… είκοσι χρόνια! Πρωτοστατούσε στα γλέντια της Ομογένειας αλλά και διεύρυνε τους ορίζοντες της τέχνης του, καθώς γνώρισε και έπαιξε με μουσικούς απ’ όλες τις φυλές και τα μουσικά είδη στα κέντρα της Νέας Υόρκης και του Σικάγου, μέχρι και στον… Λευκό Οίκο! Ατέλειωτες και πληθωρικές οι αφηγήσεις του από αυτή την περίοδο.
Οταν πλέον επέστρεψε στην Ελλάδα το 1979, όλες αυτές οι εμπειρίες ζωής πήραν τη θέση τους στο παίξιμό του που τον ανέδειξε ως τον σημαντικότερο «αυτοσχεδιαστή» της γενιάς του με άξονα το ηπειρώτικο μοιρολόι. Αν και το 1988 σ’ ένα αυτοκινητικό δυστύχημα έχασε τη γυναίκα του και ο ίδιος τραυματίστηκε βαρύτατα, επανήλθε στην ενεργό δράση ακόμη πιο ώριμος, συνεχίζοντας ακάματος μέχρι τον θάνατό του την προσφορά του, με κάθε του εμφάνιση να αποτελεί μια μοναδική εμπειρία, κυριολεκτικά μια λαϊκή τελετουργία!
Ο Πετρο-Λούκας Χαλκιάς ολοκλήρωσε τον κύκλο της φυσικής του παρουσίας, όμως η μνήμη του, σίγουρα, θα παραμείνει πολύχρονη μέσα από τις πολυάριθμες καταγραφές της σπουδαίας του τέχνης. Οπως έλεγε, «για να τα βρουν οι νεότεροι, όταν εμείς δεν θα είμαστε πια εδώ, να μάθουν πώς παίζαν οι παλιοί και μετά να βάλουνε κι εκείνοι τα δικά τους!..».
Η κηδεία του Πετρο-Λούκα Χαλκιά θα γίνει την Πέμπτη 19 Ιουνίου στις 12 το μεσημέρι στο Δελβινάκι Ιωαννίνων. Η σορός του θα τεθεί σε λαϊκό προσκύνημα στη Μητρόπολη Αθηνών από αύριο Τετάρτη 18 Ιουνίου και ώρα 9 π.μ.
* Ο κ. Λάμπρος Λιάβας είναι καθηγητής Εθνομουσικολογίας στο τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
