Η είδηση της κινηματογραφικής ληστείας στο Μουσείο του Λούβρου έκανε τον γύρο του κόσμου και προκάλεσε μια άνευ προηγουμένου συναισθηματική έκρηξη στο εσωτερικό της χώρας. Μέσα σε επτά λεπτά, μέρα μεσημέρι, δεν χάθηκαν μόνο οκτώ αυτοκρατορικά κοσμήματα ανεκτίμητης αξίας· δημιουργήθηκε και ένα έντονο πολιτικό κλίμα με σημειολογική ρητορική που θύμιζε πόλεμο: «Eπίθεση, ταπείνωση, πλήγμα, τραύμα κ.λπ…». Σαν η Γαλλία να ανακάλυπτε ξαφνικά την ευαλωτότητά της μέσα σε ό,τι έχει πιο συμβολικό.
Οι πολιτικές αντιδράσεις δεν άργησαν. Ο ακροδεξιός πρόεδρος του κόμματος της Μαρίν Λεπέν, Ζορντάν Μπαρντελά, μίλησε για «ανυπόφορη ταπείνωση». Στον ίδιο τόνο, αλλά με οξύτερη ρητορική, ο Ερίκ Ζεμούρ, πρόεδρος του κόμματος Reconquête, δήλωσε πως «μια χώρα που δεν προστατεύει την κληρονομιά της είναι καταδικασμένη να εξαφανιστεί». Ο πρώην πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ έκανε λόγο για «σοβαρό γεγονός» και «επίθεση κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς», ενώ ο Εμανουέλ Μακρόν προσπάθησε να ρίξει τους τόνους, διαβεβαιώνοντας ότι «τα κοσμήματα θα βρεθούν και οι δράστες θα οδηγηθούν στη δικαιοσύνη».
Τα σχόλια υπήρξαν ποικίλα και αποτέλεσαν αφορμή για σάτιρα σε όλα τα μέσα· χαρακτηριστική μια γελοιογραφία που απεικονίζει τη δική μας Αφροδίτη της Μήλου να λέει «πήγαν προς αυτή την κατεύθυνση οι κλέφτες!», ανήμπορη όμως, λόγω έλλειψης βραχίονα, να δείξει οτιδήποτε. Αλλοι γελούν, άλλοι κλαίνε. Αμφιβάλλω αν οι μισοί χρήστες των κοινωνικών δικτύων γνώριζαν, πριν από το συμβάν, την ύπαρξη των κλεμμένων θησαυρών. Αξιοσημείωτη ήταν η ανάρτηση του συλλέκτη τέχνης Ζαν-Πιερ Σαλεσόν, ο οποίος, κλαίγοντας με αναφιλητά στην κάμερα του κινητού του, καταριόταν τους κλέφτες, ευχόμενος «να καούν στην κόλαση». Η πολιτική έσπευσε να εργαλειοποιήσει το γεγονός, μετατρέποντας ένα αστυνομικό συμβάν σε καθρέφτη κοινωνικής αδυναμίας, αποκαλύπτοντας ένα βαθύτερο άγχος τη στιγμή που η χώρα διέρχεται σοβαρή πολιτική κρίση.
Το Λούβρο, τόπος κύρους και συλλογικής μνήμης, μετατράπηκε σε σκηνή αποκάλυψης: η Γαλλία δεν είναι πια απρόσβλητη σύμφωνα με ορισμένους σχολιαστές. Κάποιοι μίλησαν ακόμη και για «ξένο δάκτυλο», με σκοπό την αποσταθεροποίηση της χώρας στη διεθνή σκακιέρα. Και το αφήγημα της παρακμής, ήδη τόσο παρόν στον δημόσιο λόγο, βρήκε εδώ το πρόσφορο έδαφος· ένα σύμβολο βεβηλωμένο, ένα κράτος αδύναμο, μια ταυτότητα πληγωμένη.
Ισως όμως αυτή η χολιγουντιανή κλοπή και η μιντιακή υστερία να πρέπει να διαβαστούν αλλιώς. Σαν υπενθύμιση ότι η πολιτιστική κληρονομιά δεν είναι διακόσμηση· είναι η ζωντανή μνήμη ενός λαού και στα δύσκολα γίνεται σημείο αναφοράς. Ισως αυτό που συνέβη στο Λούβρο να θυμίζει ότι ο πολιτισμός δεν είναι τελικά πολυτέλεια, αλλά πολιτική πράξη.
Η Ελλάδα, που δίνει μάχη εδώ και χρόνια για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, το γνωρίζει καλά. Ο πολιτισμός, πέρα από τα σύμβολα, είναι η πυξίδα της ταυτότητας ενός λάου. Και σε μια εποχή όπου όλα κλυδωνίζονται και αναθεωρούνται, η πολιτιστική κληρονομιά δεν ζυγίζεται με βάση το τι κοστίζει, αλλά με το τι αξίζει στο μακρύ σκέλος της Ιστορίας σαν το τελευταίο κοινό μας έδαφος. Κι όταν αυτό το έδαφος λεηλατείται, το τραύμα δεν αφορά μόνο τους ειδικούς αλλά ολόκληρη την κοινωνία.
* Ο κ. Νίκος Αλιάγας είναι δημοσιογράφος που ζει στη Γαλλία.
