Ειδώλια της ιδιαίτερης «παραλλαγής Σπεδού», ειδώλια καθιστά που ξεχωρίζουν για τη σπανιότητά τους, ένα μοναδικό «φτυαρόσχημο» ειδώλιο από τον αρχαιολογικό οικισμό της Γρόττας, καθώς και ευρήματα από την παλαιολιθική θέση της Στελίδας και από την Κέρο, που παρουσιάζονται για πρώτη φορά, πρόκειται να παρουσιαστούν στο Μουσείο Κυκλαδικού Πολιτισμού στη Νάξο, του οποίου η μουσειολογική και μουσειογραφική μελέτη έλαβαν τη Δευτέρα το πράσινο φως του Συμβουλίου Μουσείων του ΥΠΠΟ.
Σε συνδυασμό, μάλιστα, με το Μουσείο Ναξιακού Πολιτισμού (την έτερη ενότητα της Νησίδας Μουσείων Νάξου, που θα δημιουργηθεί εντός του κάστρου της ναξιώτικης Χώρας και θα είναι αντάξια του παρελθόντος του μεγαλύτερου νησιού των Κυκλάδων), το Μουσείο Κυκλαδικού Πολιτισμού θα συναπαρτίζει, όταν ολοκληρωθεί εντός του 2026, την πλουσιότερη συλλογή τέχνεργων του κυκλαδικού πολιτισμού, τα περισσότερα από τα οποία προέρχονται από ανασκαφές. Θα στεγάζεται επίσης σε δύο μνημειακά κτίρια της καστροπολιτείας της Νάξου και συγκεκριμένα στον Πύργο Crispi ή Πύργο Γλέζου και στο κτίριο της «Αεροπορίας» ή αλλιώς Αρχοντικό Προμπονά, δύο χώρους πολυσύνθετους, που παρουσίασαν ιδιαίτερες δυσκολίες στην εκπόνηση των μελετών του μουσείου, οδηγώντας τους μελετητές στην αξιοποίηση ενός νέου αρχιτεκτονικού λεξιλογίου, βασισμένου στη σμύριδα, ένα πέτρωμα ιδιαίτερης σημασίας για την ιστορία της Νάξου.
Το πέτρωμα της σμυρίδας, ιδιαίτερης σημασίας για την ιστορία του νησιού, θα πρωταγωνιστεί στους χώρους που θα φιλοξενήσουν ένα πανόραμα του κυκλαδικού πολιτισμού.
Η έκθεση του μουσείου θα προσφέρει ένα πανόραμα του νησιωτικού πολιτισμού όπως αναπτύχθηκε στην πρωτοκυκλαδική περίοδο (3η χιλιετία π.Χ.), αλλά και σε άλλες περιόδους. Υπενθυμίζεται επίσης, ότι μετά την υπογραφή μνημονίου, το 2022, μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού, του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης και του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, γνωστοποιήθηκε από το ΥΠΠΟ ότι η συλλογή Στερν αναμένεται να καταλήξει στο Μουσείο Κυκλαδικού Πολιτισμού, το οποίο σχεδιάζεται να εξελιχθεί και σε ένα Κέντρο Ερευνας και Μελέτης του πρώτου πολιτισμού των Κυκλάδων. Εκεί προβλέπεται εξάλλου να καταλήξουν και οι κυκλαδικές αρχαιότητες της συλλογής Στάινχαρτ.
Από τις δέκα ενότητες της έκθεσης, η πρώτη, σαν «επιτομή» των όσων θα ακολουθήσουν, θα παρουσιάζει εμβληματικά κυκλαδικά έργα, όπως ειδώλια του τύπου με τα διπλωμένα χέρια, ιδιαίτερα «τηγανόσχημα» και «καπελόσχημα» αγγεία κ.ά. Στην ενότητα «Από τον Neanderthal στον Homo Sapiens» θα παρουσιαστούν ευρήματα ανθρωπιδών από την παλαιολιθική θέση στη Στελίδα Νάξου, ενώ σε εκείνη για την πρώιμη ναξιακή κοινωνία θα εκτεθεί και μια μοναδική στο είδος της χάλκινη αιχμή δόρατος, εισηγμένη στις Κυκλάδες από την Ανατολή. Οι υπόλοιπες ενότητες θα καλύπτουν τις διαπολιτισμικές επαφές των Κυκλαδιτών, τη μεταλλουργία, την κεραμική, τη λιθοτεχνία και την ειδωλοπλαστική τους, τα ταφικά τους έθιμα, ενώ θα υπάρχουν ειδικές ενότητες αφιερωμένες στα Κουφονήσια και στις Μικρές Κυκλάδες, καθώς και στην Κέρο και στη νησίδα Δασκαλιό, όπου φαίνεται ότι την περίοδο 2700-2200 π.Χ. υπήρχε νεκροταφείο ή «παγκυκλαδικό» ιερό – τα αρχαιολογικά ευρήματα (θραύσματα ειδωλίων, κεραμικής, εργαλείων κ.λπ.) παραπέμπουν σε τελετουργική απόρριψη πολύτιμων αντικειμένων. Στην ενότητα «Η μεγάλη λεηλασία» θα εκτεθούν προϊόντα αρχαιοκαπηλίας που κατασχέθηκαν ή παραδόθηκαν, «κίβδηλα» ειδώλια ενδεικτικά της διεθνούς ζήτησης για κυκλαδικές αρχαιότητες κ.ά.
Μιλώντας στο Συμβούλιο Μουσείων, ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Δημήτρης Αθανασούλης, εξήγησε ότι ένας από τους στόχους της έκθεσης είναι «να κυλάει σαν ποταμός, να μη συνωστίζονται τα εκθέματα και να αφηγηθούμε ό,τι πρέπει, με τον τρόπο που πρέπει», ενώ ο αρχιτέκτονας Στέλιος Κόης, ο οποίος εκπόνησε τη μουσειογραφική μελέτη, σημείωσε ότι το στοίχημα της παρουσίασης εκθεμάτων μέσα σε ιστορικά κτίρια που αποτελούν εκθέματα τα ίδια, οδήγησε σε ένα «δωρικό» αποτέλεσμα. Βασική παράμετρός του είναι η χρήση της σμύριδας, του μοναδικού στην Ευρώπη ναξιώτικου πετρώματος, που οι αρχαίοι τεχνίτες χρησιμοποιούσαν για να ακονίζουν εργαλεία και να λειαίνουν μαρμάρινες επιφάνειες και αγάλματα. Αξιοποιώντας τη σμύριδα ως βασικό συστατικό, οι μελετητές δημιούργησαν ένα νέο υλικό, που θα καταλαμβάνει όλους τους εσωτερικούς χώρους του μουσείου, δημιουργώντας έναν ενιαίο βιωματικό καμβά, που επανενώνει το παρελθόν με τις σύγχρονες αισθητικές και αρχιτεκτονικές απαιτήσεις.
