Ποιο στοιχείο της πρόσφατης δημοσκόπησης για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, την οποία διεξήγαγε στο Ηνωμένο Βασίλειο η εταιρεία JL Partners για λογαριασμό του Parthenon Project, είναι το πιο ενθαρρυντικό; Η διακομματική υποστήριξη του ελληνικού αιτήματος για επιστροφή των Γλυπτών; Πιθανόν. Εχει κάποια σημασία αυτό το 47% των ψηφοφόρων των Συντηρητικών που δήλωσε υπέρ της επιστροφής: ακόμα και αν αλλάξει η κυβέρνηση του Εργατικού Κόμματος, του οποίου η εκλογική βάση στηρίζει το αίτημα σε ποσοστό 62%, το κλίμα ίσως δεν γίνει δραματικά αρνητικό.
Το βασικό είναι ότι στη σφυγμομέτρηση, η πλειοψηφία των Βρετανών λέει «ναι» στην επανένωση των Γλυπτών, αυτή τη φορά σε ποσοστό 54%. Μόλις το 29% ζητάει να παραμείνουν στο Λονδίνο. Το σενάριο να επιστρέψουν τα Μάρμαρα στην Ελλάδα για όσο διάστημα κλείσει η γκαλερί Duveen που τα στεγάζει, λόγω της επικείμενης ανακαίνισης του Βρετανικού Μουσείου, βρήκε σύμφωνο το 74%, ενώ στο ενδεχόμενο ενός βρετανικού δημοψηφίσματος για το όλο ζήτημα, το 56% θα ψήφιζε να επιστρέψουν στην Αθήνα, έναντι 22% που θα τα ήθελε αμετακίνητα. Και όταν στους ερωτηθέντες παρουσιάστηκαν φωτογραφίες από την γκαλερί Duveen και από το Μουσείο Ακρόπολης, το 55% διάλεξε το ελληνικό ίδρυμα ως καλύτερο για την παρουσίαση των ελληνικών αρχαιοτήτων.
Ενδιαφέρον εύρημα είναι και ότι το 72% συμφωνεί πως τα Γλυπτά κατανοούνται καλύτερα ως ενιαίο καλλιτεχνικό σύνολο με τον Παρθενώνα. Εστω και έτσι όμως –και ειδικά με δεδομένες παλιότερες δημοσκοπήσεις για το θέμα– αναρωτιέται κανείς: Μπορεί τελικά η βρετανική κοινή γνώμη να ασκήσει κάποιου είδους πίεση στο Μουσείο και στη βρετανική κυβέρνηση; Ή τέτοιες έρευνες αποτελούν μια θετική καταγραφή, κρατώντας μεν το θέμα στην επικαιρότητα, αλλά χωρίς να αλλάζουν τις παραμέτρους βάσει των οποίων θα ληφθούν τελικά οι αποφάσεις;
Νικόλας Ζώης
ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΑΜΑΤΟΥΔΗ
Διευκολύνουντις διαπραγματεύσεις
H κοινή γνώμη είναι μία βασική παράμετρος στις αποφάσεις που θα ληφθούν. Στον χώρο των μουσείων οι διοικήσεις τους (αλλά και οι κυβερνήσεις που τις τοποθετούν) οφείλουν να υπηρετούν ιδεώδη με ευθεία αναφορά στην κοινωνία και στον τρόπο που εκείνη αντιλαμβάνεται το δίκαιο και ηθικό.
Εάν υπάρχουν αποστάσεις μεταξύ αυτών επέρχεται συνήθως αντίδραση, απομόνωση ή δυσφορία. Χάνονται η εμπιστοσύνη και η εκτίμηση του κόσμου. Οπότε η άποψη του κοινού αποτελεί έναν από τους καθοριστικούς παράγοντες για την επιστροφή των Μαρμάρων στην Αθήνα, αν και όχι ο μόνος.
Δημοσκοπήσεις αυτού του είδους έχουν γίνει και στο παρελθόν. Σας θυμίζω αυτήν του Νοεμβρίου του 2021 από την Britain’s YouGov, όπου σε δείγμα 7.717 Βρετανών 59% τάχθηκαν υπέρ της επιστροφής, 18% εναντίον και 22% δεν γνώριζαν (πιθανόν να μη γνώριζαν τι ήταν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα).
Σε δημοσκόπηση των Sunday Times τον Αύγουστο του 2022, το 78% των αναγνωστών της (κυρίως συντηρητικοί) τάχθηκε υπέρ της επιστροφής των Μαρμάρων στην Ελλάδα.
Η δημοσκόπηση του Parthenon Project έχει ενδιαφέρον γιατί καταδεικνύει ότι η θετική προδιάθεση του κοινού συντηρείται και το θέμα διατηρείται στη δημοσιότητα.
Ταυτόχρονα περνάει ένα σαφές μήνυμα, όπως άλλωστε παρατηρείται με όλες τις δημοσκοπήσεις των τελευταίων ετών, υπέρ της επιστροφής.
Καλούνται εμμέσως πολιτικοί και τεχνοκράτες να πράξουν το αυτονόητο.
Η βρετανική κυβέρνηση τον τελευταίο καιρό δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής και η αντιπολίτευση έχει βρει πάτημα για να εργαλειοποιήσει τις διαπραγματεύσεις για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα εναντίον της.
Είναι επιβοηθητικό να γνωρίζουμε (και κυρίως να γνωρίζει η ίδια η βρετανική κυβέρνηση) ότι η εργαλειοποίηση αυτή δεν εκφράζει το δημόσιο αίσθημα. Αντίκειται στην αντίληψη που έχει ο κόσμος για το ηθικό και το δίκαιο. Στην ουσία διευκολύνει τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων για τις οποίες όλοι ευχόμαστε να έχουν αίσιο τέλος.
*Η κ. Ειρήνη Σταματούδη είναι δικηγόρος, καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
ΠΟΛ ΚΑΡΤΛΕΤΖ
Ασκούν κάποια πίεση – όχι ιδιαίτερα μεγάλη
Η πρόσφατη δημοσκόπηση στο Ηνωμένο Βασίλειο για τα Μάρμαρα, που διενεργήθηκε από την JL Partners για λογαριασμό του Project Parthenon, κατέγραψε ποσοστό 56% υπέρ της επανένωσης σε ενδεχόμενο δημοψήφισμα· μάλιστα, σχεδόν ένας στους τρεις ερωτηθέντες δήλωσε ότι επιθυμεί όλα τα λεηλατημένα ή αμφιλεγόμενα έργα τέχνης που βρίσκονται στη Βρετανία να επιστραφούν στις χώρες προέλευσής τους.
Τέτοια ευρήματα δείχνουν πλέον σταθερά μια σαφή πλειοψηφία υπέρ της επανένωσης – σε αντίθεση, για παράδειγμα, με τη δημοσκόπηση της MORI το 1998, όπου μόλις το 39% είχε εκφραστεί θετικά. Ο βασικός τους ρόλος είναι να διατηρούν το ζήτημα στο προσκήνιο. Ασφαλώς ασκούν κάποια πίεση –όχι ιδιαίτερα μεγάλη– στους επιτρόπους του Βρετανικού Μουσείου, ιδίως σε όσους έχουν ήδη σαφώς ταχθεί υπέρ ή κατά της επανένωσης. Ωστόσο, από μόνες τους δεν επαρκούν για να επηρεάσουν τη στάση του βασικού διαπραγματευτή του ιδρύματος, του προέδρου των επιτρόπων, Τζορτζ Οσμπορν.
Οσον αφορά την οπτική της βρετανικής (Εργατικής) κυβέρνησης, οι παράμετροι που συνήθως καθορίζουν τη στάση της είναι άλλες και όχι οι δημοσκοπήσεις για τα Γλυπτά, αν και πρόκειται για ζήτημα μείζονος διεθνούς πολιτιστικής σημασίας και το οποίο είναι εντέλει πολιτικό, καθώς η τύχη του ορίζεται από νόμους που θεσπίζει το κοινοβούλιο. Σήμερα και στο ορατό μέλλον, η βρετανική κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει τέτοια πληθώρα άλλων πιεστικών θεμάτων, τόσο στο εσωτερικό (π.χ. το μεταναστευτικό) όσο και στο διεθνές πεδίο (όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία) –τα περισσότερα από τα οποία διαχειρίζεται ιδιαίτερα άσχημα– που δεν δείχνει διάθεση να δώσει προτεραιότητα στο ζήτημα των Γλυπτών.
Για το Βρετανικό Μουσείο, αντί-θετα, το θέμα βρίσκεται ασφαλώς στην κορυφή της ατζέντας των επιτρόπων, ιδίως τώρα, ενόψει της σχεδιαζόμενης, εξαιρετικά δαπανηρής ανακαίνισης ολόκληρης της Δυτικής Πτέρυγας του ιδρύματος, η οποία περιλαμβάνει και την γκαλερί Duveen με τα Γλυπτά του Παρθενώνα.
*Ο κ. Πολ Κάρτλετζ είναι ομότιμος καθηγητής Ελληνικού Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ και αντιπρόεδρος της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα.
