Οταν αποφασίσει να επισκεφθεί κανείς το μικρό αρχαιολογικό μουσείο της Ιου για να δει τον τρόπο με τον οποίο η σύγχρονη τέχνη μπορεί να «μιλήσει» με το πολύ μακρινό παρελθόν της ανθρωπότητας, θα ήταν ενδιαφέρον να περάσει πρώτα από τον οικισμό του Σκάρκου.
Ο λόγος αυτής της «προετοιμασίας», όπως μας εξηγεί η ιστορικός τέχνης Ναταλία Μητσιώνη, είναι ότι πέραν της ιστορικής σημασίας του, ο οικισμός είναι εξαιρετικά διατηρημένος και δίνει στον επισκέπτη την αίσθηση ότι από τον λόφο όπου έχει χτιστεί, στη δυτική πλευρά του νησιού, η θέα του Αιγαίου Πελάγους ενισχύει το βίωμα της διάρκειας. «Το Αιγαίο είναι μια μεθόριος μεταξύ πολιτισμών που διανύουν τις χιλιετίες βασισμένες στις αξίες της κοινότητας, μια δυναμική τοπογραφία. Περνώντας πρώτα από εδώ ο επισκέπτης μας θα μπει στο κλίμα που διαμόρφωσε τις επιλογές μας για την έκθεση», σχολιάζει η κ. Μητσιώνη που επιμελείται την έκθεση «Cycladic Nexus, A Journey of Connections Across Time: Skarkos», μαζί με την αρχαιολόγο – ιστορικό τέχνης Ευγενία Ισκου.
Πρόκειται για την πρώτη παρουσίαση σύγχρονης τέχνης που διοργανώνεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Ιου, «ένα χώρο όπου ο πολιτισμός δεν παραμένει στατικός, αλλά λειτουργεί σαν συνεχές δίκτυο συνδέσεων, ένα πραγματικό nexus», σχολιάζει η κ. Μητσιώνη.
Σε αυτό το τυπικό κυκλαδίτικο αρχαιολογικό μουσείο που διαθέτει ευρήματα από τις πρώτες σελίδες της ανθρώπινης ιστορίας του Αρχιπελάγους, αναπτύσσεται ένας εννοιολογικός και εικαστικός διάλογος ανάμεσα στον αρχαιολογικό χώρο του Σκάρκου και στις σύγχρονες εικαστικές πρακτικές. Οι 12 καλλιτέχνες που παρουσιάζουν τη δουλειά τους δεν περιορίζονται στην αναπαράσταση του παρελθόντος. Αντίθετα επιδιώκουν να πλησιάσουν με τον δικό τους τρόπο ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα κατάλοιπα του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού (2700-2300 π.Χ.), εστιάζοντας στην έννοια της σύνδεσης ως κινητήριας δύναμης του πολιτισμού.
Ο προϊστορικός οικισμός του Σκάρκου προσφέρει μία από τις πιο ολοκληρωμένες μαρτυρίες της Πρωτοκυκλαδικής Περιόδου. Αποκαλύπτει μια κοινωνία που οργανώθηκε πολεοδομικά, ανέπτυξε σύνθετες μορφές παραγωγής και διαχείρισης, και συμμετείχε ενεργά στα ευρύτερα δίκτυα ανταλλαγών της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Οι δρόμοι, οι πλατείες, οι αποθήκες και τα ευρήματα του Σκάρκου συνθέτουν την εικόνα μιας κοινότητας σε διαρκή αλληλεπίδραση με τον κόσμο γύρω της.
«Το Αιγαίο είναι μια μεθόριος μεταξύ πολιτισμών που διανύουν τις χιλιετίες βασισμένες στις αξίες της κοινότητας, μια δυναμική τοπογραφία», λέει η συνεπιμελήτρια Ναταλία Μητσιώνη.
Η αρχιτεκτονική του οικισμού, με τη σοφή διάταξη των κατοικιών και των δημόσιων χώρων, αποτυπώνει μία από τις πιο ολοκληρωμένες εκφράσεις πρώιμης πολεοδομικής συγκρότησης στο Αιγαίο. Τα εργαστήρια λιθοτεχνίας, κεραμικής και μαρμαροτεχνίας, οι αποθηκευτικοί χώροι και τα πήλινα σφραγίσματα αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες οργανωμένων παραγωγικών και διοικητικών μηχανισμών. Ο Σκάρκος εντασσόταν σε ένα ευρύτερο δίκτυο που συνέδεε τις Κυκλάδες με την Κρήτη, την ηπειρωτική Ελλάδα, τη Μικρά Ασία και τις ακτές της Ανατολικής Μεσογείου. Η συνεχής διακίνηση πρώτων υλών, τεχνογνωσίας και πολιτισμικών στοιχείων διαμόρφωσε ένα σύνθετο τοπίο αλληλεπίδρασης που χαρακτηρίζει συνολικά τον αιγαιακό κόσμο της εποχής.
Οι θεματικές της έκθεσης είναι μετακίνηση, επικοινωνία, δεσμοί, και επιπλέον μνήμη, όπως επισημαίνει η επιμελήτρια του μουσείου και αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Αγγελική Κουμνά. Το ανθρώπινο ίχνος –παρουσία ή απουσία– χαρακτηρίζει τα έργα, τα οποία εκτείνονται σε ποικίλα εικαστικά μέσα: ζωγραφική, γλυπτική, εγκαταστάσεις, κέντημα, ψηφιακές εκτυπώσεις. Στην πρώτη αίθουσα του μουσείου παρουσιάζονται αρχαιότητες, τοπογραφικά σχέδια και φωτογραφίες από τα οικιστικά κατάλοιπα του Σκάρκου. Στον ίδιο χώρο συνυπάρχουν σύγχρονα έργα τέχνης, όπως η επιδαπέδια εγκατάσταση «Καταλύματα» του Γιώργου Αλεξανδρίδη, η οποία αποτελείται από δεκάδες κεραμικές σκηνές, ένα σιωπηλό, επαναληπτικό τοπίο φτιαγμένο από πηλό.
Ακολουθώντας τη ροή της έκθεσης, ο επισκέπτης περνάει στην αίθουσα με τις αρχαιότητες του Σκάρκου, από εκεί οδηγείται στην επόμενη ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται έργα που εστιάζουν στην ανθρώπινη ανάγκη να ερμηνεύσει, να διαμορφώσει και να κυριαρχήσει στο περιβάλλον, από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Η διαδρομή ολοκληρώνεται στην τελευταία αίθουσα, όπου αναδεικνύεται η έννοια της μετακίνησης και της αέναης κίνησης στο Αιγαίο, ενώ κεντρική θέση κατέχει η εγκατάσταση «Ναυτία» του Νίκου Τρανού.
«Cycladic Nexus», Αρχαιολογικό Μουσείο Ιου, έως 31 Οκτωβρίου.
