Τη συμμετοχή μιας κοινότητας στην παραγωγή ενός κοινωφελούς έργου στην Ηπειρο την αποκαλούν «Μιντάτι». Στις Κυκλάδες της δίνουν άλλο όνομα· τη λένε «Αμπασάδα» και στην Ικαρία «Αλλαξιά».
«Η ουσία αυτής της ντοπιολαλιάς, όποιο όνομα και αν της δώσουμε, είναι να μοιράζεσαι κάτι μικρό ή μεγάλο με μια ομάδα. Το ίδιο δεν ισχύει και για την καλλιτεχνική έκφραση;», αναρωτιέται η Τζένη Αργυρίου. Η Ελληνίδα χορογράφος και καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας συνεχίζει την έρευνα που ξεκίνησε με το «Ανώνυμο» (Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, 2018) πάνω στους παραδοσιακούς χορούς και στον τρόπο που λειτουργούσαν συνεκτικά για μια κοινότητα και παρουσιάζει το «Μιντάτι», διερωτώμενη ποια βήματα θα έβαζε στη σειρά ο σύγχρονος άνθρωπος για να επικοινωνήσει, να συνδεθεί. «Παλιά, υπήρχε ο χορός του θρήνου, του γάμου, της γιορτής. Σήμερα πόσο διαφορετικά θα ήταν όλα αυτά; Δεν με ενδιαφέρει το λαογραφικό κομμάτι, όσο το να διερευνήσω ενεργειακά το συναίσθημα με το οποίο βιώνει το κάθε τι μια σύγχρονη κοινότητα και πώς το εκφράζει», εξηγεί.
Οι οκτώ χορευτές της παράστασης (Νάνσυ Σταματοπούλου, Ερμής Μαλκότσης, Ιωάννα Παρασκευοπούλου, Σωτηρία Κουτσοπέτρου, Δέσποινα Σανιδά Κρεζία, Τάσος Νίκας, Σεβαστή Ζαφείρα, Λυκ Μακαρόνας) εισέρχονται σταδιακά στη σκηνή που παραπέμπει σε φυσικό τοπίο. Μια λίμνη από γύψινες πλάκες και ένα βουνό με θρύμματα από γύψο. Καθένας και καθεμία κάνει κάποιες φιγούρες απευθυνόμενος στους άλλους και έπειτα «δένουν» όλοι μαζί σε έναν κύκλο. Αναγνωρίζουμε συρτούς, καλαματιανούς, χορούς του Πόντου, τσάμικους, μπάλους και αντικριστούς, με μια αφαιρετικότητα όμως, τα βήματα μοιάζουν με φευγαλέες εικόνες, με θραύσματα μνήμης. «Το πώς επηρεάζει το τοπίο τους χορούς κάθε κοινότητας ήταν ακόμη ένα θέμα που με απασχόλησε», αναφέρει η χορογράφος. «Τα νησιά περιβάλλονται από τη θάλασσα, οι χοροί τους φέρουν αυτόν τον κυματισμό και αντίστοιχα οι ορεινές περιοχές έχουν πιο αργόσυρτους, περήφανους χορούς με παύσεις», εξηγεί. Σήμερα, τι χορούς εμπνέει το αστικό τοπίο; Η απάντηση δίνεται σχεδόν στα μισά της παράστασης. Οι χορευτές με τα πόδια τους συνθλίβουν τις γύψινες πλάκες σε κομμάτια και έπειτα «σπάνε» τον κύκλο. Επιστρέφουν στο σήμερα. Χορεύουν μόνοι τους, περιστρέφονται γύρω από τους εαυτούς τους, τινάζονται, πέφτουν.
«Γίνεται μια στροφή εκείνη τη στιγμή στο κομμάτι, στη σκηνή του club, όπως τη λέμε», αναφέρει η Ιωάννα Παρασκευοπούλου όταν τελειώνει η πρόβα στην Πειραιώς 260. «Η χορογραφία γίνεται πιο έντονη, παραπέμποντας, νομίζω, και στη σημερινή εποχή, που η ατομικότητα κυριαρχεί και οι ρυθμοί είναι αδυσώπητοι», τονίζει. Σχολιάζουμε πως η παράσταση που έκανε αίσθηση στο περυσινό Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου επαναλαμβάνεται στον ίδιο χώρο, σε μια στιγμή που οι μνήμες μας είναι ακόμη νωπές από τα πανηγύρια του καλοκαιριού. Η Νάνσυ Σταματοπούλου φαίνεται να συμφωνεί. «Ακόμη οι άνθρωποι αναζητούν αφορμές για να μπουν σε έναν κύκλο. Ο χορός είναι φάρμακο. Είτε πριν είτε στο σήμερα, συνδέει και απελευθερώνει».
Η διαφορά με το παρελθόν έγκειται στο άγγιγμα, σχολιάζει η κ. Παρασκευοπούλου. «Παλιά, στους χορούς στήριζες τον διπλανό σου για να χορέψει, δημιουργούνταν κύκλοι, και όλοι μεταξύ τους κοιτάζονταν, κοινωνούσαν κάτι μη γλωσσικό μέσω του σώματος. Ομως, το βλέμμα ούτε σήμερα έχει χαθεί», σημειώνει. «Οι άνθρωποι προσπαθούν ακόμη να συνυπάρξουν, να βρουν κάτι κοινό», απαντά και η κ. Σταματοπούλου. «Γι’ αυτό ακόμη και όταν χορεύουν στα κλαμπ, συνδέονται. Και ας είναι μόνοι τους, αν είναι μέσα σε ένα κοινό χώρο και ακούν την ίδια μουσική, επικοινωνούν. Και αυτή η ατομικότητα μας φέρνει στο μαζί, όπως συμβαίνει και στην παράσταση, γιατί επιστρέφουμε στον κύκλο με τον χορό του θρήνου», συμπεραίνει.
«Δεν με ενδιαφέρει το λαογραφικό κομμάτι, όσο το να διερευνήσω ενεργειακά το συναίσθημα με το οποίο βιώνει το κάθε τι μια σύγχρονη κοινότητα και πώς το εκφράζει», λέει η χορογράφος Τζένη Αργυρίου.
Η Σωτηρία Κουτσοπέτρου, η χορεύτρια που απολαύσαμε μαζί με την Ιωάννα Παρασκευοπούλου στην πρώτη γραμμή του «My Fierce Ignorant Step» του Χρήστου Παπαδόπουλου τον περασμένο Μάιο, λέει πως δεν έχει τόση σημασία ο διαχωρισμός ανάμεσα στους παραδοσιακούς χορούς και στη σύγχρονη έκφραση, όσο το πλαίσιο μέσα στο οποίο ξεκινάει ένας χορός. «Μπορείς να είσαι σε ένα πανηγύρι και να νιώθεις τρομερή μοναξιά, γιατί ξαφνικά βρέθηκες σε ένα μέρος πολύ συντηρητικό, και να χορεύεις έναν πιο «εσωστρεφή» χορό μαζί με άλλους εκατό και να επικοινωνείς ακόμη και αν λείπει η σωματική επαφή. Εχει να κάνει με τον χώρο και τα άτομα».
Πάντως, πλέον οι χοροί δεν είναι τελετουργικοί, δεν εκφράζουν βαθύτερες ανάγκες ή συλλογικά συναισθήματα. «Ναι, αυτό έχει αλλάξει γιατί η ζωή έχει αλλάξει», επισημαίνει η κ. Παρασκευοπούλου. «Σήμερα, υπάρχει περισσότερο η διασκέδαση και ότι βγαίνω για να κοινωνικοποιηθώ, να φλερτάρω, να πιω και για να χορέψω. Είναι μια άλλη κουλτούρα χορού, δανεισμένη». Η Σωτηρία Κουτσοπέτρου στέκεται και στη λειτουργία των χορών, τότε και τώρα. «Οι παραδοσιακοί χοροί ήταν τελετουργίες μέσα από τους οποίους οι συμμετέχοντες προβάλλονταν στην κοινωνία, ο γαμπρός, η νύφη, η οικογένεια. Ακολουθούσαν κάποιους κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς και ευπρέπειας που πια στη σύγχρονη εποχή δεν ισχύουν. Πλέον, δηλαδή πας στα κλαμπ για να εκτονωθείς, να χορέψεις, να νιώσεις το σώμα σου με άλλο τρόπο». Ωστόσο, σχολιάζει και εκείνη ότι υπάρχει ένα αυξημένο ενδιαφέρον στα πανηγύρια. «Εγώ, που κατάγομαι από την Κρήτη, βλέπω ότι υπάρχουν πολλά άτομα στην ηλικία μου που ασχολούνται με παραδοσιακούς χορούς, υπάρχει, επίσης, μια τρομερή αναβίωση της παράδοσης όσον αφορά τη μουσική. Ταυτόχρονα, τα νεαρά παιδιά θα πάνε και στο κλαμπ, θα χορέψουν ηλεκτρονική μουσική, δηλαδή ερεθίσματα που έχουν να κάνουν με το τώρα. Η ουσία, νομίζω, κρύβεται στην ανάγκη της συνύπαρξης».
«Τελικά, θα πει παράδοση;», επεμβαίνει και η Τζένη Αργυρίου. «Η παράδοση είναι κάτι που παραδίδεται συνέχεια στον επόμενο, σαν σκυτάλη, είναι μια συνθήκη που ανανεώνεται, προσαρμόζεται και εμπλουτίζεται».
«Μιντάτι», 6-7 Σεπτεμβρίου, Πειραιώς 260 (Δ).
