«Θέλω να σας ακούσω έως το τέλος. Μου αρέσει. Διασκεδάζω μ’ εσάς. Γιατί μ’ εμένα ονειρευτήκατε από τις οθόνες κι εσείς είσαστε ακόμα στον εξώστη». Στις 12 Νοεμβρίου του 1995, στο 36ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, η Αλίκη Βουγιουκλάκη (1934-1996) απάντησε «επικά» στον θρυλικό εξώστη της κινηματογραφικής διοργάνωσης, που τη γιούχαρε, ως «μη ποιοτική».
Περίπου τριάντα χρόνια μετά, το φάντασμά της, κατά κάποιον τρόπο, επιστρέφει στον «τόπο του εγκλήματος». Στο Ολύμπιον (31/10) θα κάνει πρεμιέρα η ταινία «Θηλυκό» του Κωνσταντίνου Μενελάου, με τις Τάνια Κέλλη, Αλκηστι Πουλοπούλου και Βίκυ Παπαδοπούλου να ερμηνεύουν από μία διαφορετική εκδοχή μιας Αλίκης, χωρίς επώνυμο.
«Υπάρχει λόγος που δεν αναφέρεται το επώνυμο της Βουγιουκλάκη στην ταινία και που δεν υπάρχει καθόλου αρχειακό υλικό με την εικόνα της: Δεν είναι η βιογραφία της, παρότι όταν ξεκίνησα να τη δουλεύω, το 2018, η αρχική ιδέα ήταν να κάνω ένα ντοκιμαντέρ», μας εξηγεί ο σκηνοθέτης. Το φορμά που ακολουθεί η ταινία είναι πειραματικό και ανοιχτό σε ερμηνείες, μοιάζει με docu-fiction, αλλά στην πραγματικότητα είναι κάτι σαν ακαδημαϊκή ανάλυση πάνω σε ένα είδωλο. Ο ίδιος ήταν από παιδί και συνεχίζει να είναι μεγάλος θαυμαστής της Βουγιουκλάκη. «Κάποια στιγμή άρχισα να βλέπω στο YouTube συνεντεύξεις της από τα ’90s, όταν έβγαινε συχνά στην τηλεόραση. Σε αυτές, είδα ένα άλλο πρόσωπο από εκείνο που έβλεπα στις ταινίες της».
Η δεκαετία του 2000-2010 βρήκε τον κ. Μενελάου στην Αγγλία να σπουδάζει media arts στο Πανεπιστήμιο του Γουέστμινστερ και μετά καλές τέχνες στο Σεντ Μάρτινς. Εκεί ήρθε σε επαφή με διάφορες θεωρίες για το φύλο και τον φεμινισμό, αλλά και με τον κλάδο των λεγόμενων «star studies», που του φάνηκε ότι μπορούσαν να βρουν εφαρμογή στην περίπτωση της Αλίκης. «Ολες οι σταρ του είδους της, από τη Μέριλιν Μονρόε έως τη Μαντόνα, έχουν κοινά πράγματα. Από ένα σημείο και μετά, ο κόσμος αρχίζει να τις “αγαπομισεί”, θέλει να τις δει να πέσουν, τα μίντια προσπαθούν να τις ρίξουν».
«Είχε μεγαλύτερη σημασία από αυτήν που θα μπορούσε να έχει ως ηθοποιός και μόνο. Είχε κοινωνικό και πολιτικό αντίκτυπο. Αυτό το έχουν οι μεγάλες σταρ», υποστηρίζει ο σκηνοθέτης, Κωνσταντίνος Μενελάου.
«Η Αλίκη είχε μεγαλύτερη σημασία από αυτήν που θα μπορούσε να έχει ως ηθοποιός και μόνο», σχολιάζει. «Μέσα από τους ρόλους που επέλεξε να ερμηνεύσει, αλλά και από τη δημόσια ζωή της, μπορούμε να δούμε ότι είχε κοινωνικό και πολιτικό αντίκτυπο. Αυτό το έχουν οι μεγάλες σταρ. Είναι και η ζωή τους που αφήνει κάτι. Για τη Μαντόνα όλοι λένε ότι δεν έχει καλή φωνή, αλλά είναι σημαντική επειδή έχουμε μάθει πολλά πράγματα από εκείνη· έχει επηρεάσει τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Η Σελίν Ντιόν, που έχει φανταστική φωνή, προσωπικά, δεν με έχει διδάξει τίποτα. Μου φαίνεται περίεργο που ο κόσμος δεν το αναγνωρίζει αυτό στην Αλίκη, όχι όσο θα έπρεπε».
Κάθε μία από τις ηθοποιούς, που στο τέλος συναντιούνται, ερμηνεύει από μία διαφορετική πλευρά της «εθνικής μας σταρ» – ένας τίτλος που της απονεμήθηκε από την Ελένη Βλάχου το 1959, όταν ως διευθύντρια της «Καθημερινής» την περιέγραψε σε ένα άρθρο της ως «Εθνική Α.Β.». Η Κέλλη αναπαράγει σκηνές από ρόλους της Αλίκης – στην ταινία φαίνονται σαν να γυρίστηκαν με παλιό φιλμ· η Παπαδοπούλου είναι η σταρ που βλέπουμε στον δρόμο και στις συνεντεύξεις, εξ ου και η εικόνα της αποτυπώνεται καθαρή· την Πουλοπούλου τη βλέπουμε στις πιο προσωπικές στιγμές της Αλίκης, οι οποίες αποδίδονται με εικόνα VHS, το home video των ’90s.
Το σενάριο, ο Μενελάου το δούλεψε με τον Παναγιώτη Ευαγγελίδη, ο οποίος ως σεναριογράφος έχει συνυπογράψει τις, ενδεχομένως, τρεις καλύτερες ταινίες του Πάνου Κούτρα («Αληθινή ζωή», «Στρέλλα», «Ξενία»). Συνέβη κάτι ευτράπελο κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων; «Πολλά, αλλά όχι κάτι το τρανταχτό. Ας πούμε, κινηματογραφούσαμε μία σκηνή στην οποία η Τάνια είναι σε ένα θέατρο και, σύμφωνα με το σενάριο, έπρεπε να πει κάτι και να φύγει. Εκείνη, όμως, καθόταν εκεί και δεν έφευγε, αλλά μόνο μας κοιτούσε. Της κάναμε νοήματα να φύγει, τίποτα· είχε μπει το ένα τακούνι της μέσα σε μία από τις σανίδες της σκηνής και είχε σφηνώσει».
Κάποια στιγμή, προς το τέλος της ταινίας, ακούγεται η φράση «αυτό είναι σταρ, είναι η ιδιότητα να εκπέμπεις τη ζωή των άλλων». «Αυτό υπήρχε και υπάρχει ακόμη», μου λέει. «Το βλέπω στην ανιψιά μου που είναι δέκα ετών και όταν τη βλέπει στην τηλεόραση παθαίνει κάτι, είναι περίεργο». «Η Αλίκη», συνεχίζει, «ήταν φεμινίστρια χωρίς να δηλώνει φεμινίστρια. Στην αισθητική της, επίσης, είχε κάτι το καμπ, με την καλή την έννοια – μέσα από τα μιούζικαλ που έκανε, μέσα από την ελευθερία της προσωπικής της ζωής». Τι θα ήθελε να κάνει τους θεατές να νιώσουν, φεύγοντας από την προβολή; «Θα ήθελα να αγαπήσουν την Αλίκη –σαν ιδέα, σαν έννοια– λίγο παραπάνω. Αυτό».
