Αν ανοίγαμε μια εφημερίδα του παρελθόντος του 1960 ή ακόμη και του 1980, θα βλέπαμε ότι στη στήλη των θεαμάτων η λίστα με τους θερινούς κινηματογράφους θα ήταν μακροσκελέστατη. Ας αφήσουμε στην άκρη το 1960, καθώς τότε δεν είχε έρθει ακόμη η τηλεόραση στην Ελλάδα και η ανοικοδόμηση είχε ακόμη πολλά οικόπεδα να χτίσει.
Ας επιλέξουμε το έτος 1978, όταν η τηλεόραση είχε μπει σε χιλιάδες σπίτια και μάλιστα σταδιακά γινόταν και έγχρωμη. Θα δούμε λοιπόν δεκάδες από τα τότε θρυλικά ή ξεχασμένα, σήμερα, ονόματα καλοκαιρινών σινεμά, στο κέντρο της Αθήνας, στις συνοικίες και στα προάστια, να ορίζουν μια πυκνότατη γεωγραφία για όλα τα γούστα, από σινεφίλ και μέινστριμ έως καράτε-σεξ.
Ολη αυτή η βεντάλια της προσφοράς στα θερινά σινεμά του εγγύς παρελθόντος μάς λέει πολλά πράγματα και για το σήμερα. Μας υπενθυμίζει μια κουλτούρα κινηματογραφική, που έχει πλέον αντικατασταθεί από μια άλλη και μαζί έναν τρόπο συμπεριφοράς, κατανάλωσης και συναναστροφής σε μια Αθήνα με πιο συμπαγείς κοινωνικούς διαχωρισμούς και σαφέστερες γεωγραφικές συντεταγμένες.
Σήμερα, με δυσκολία θα εντοπίσει κανείς μερικούς συνοικιακούς θερινούς κινηματογράφους στις γειτονιές, ιδίως τις πιο κοντινές στο κέντρο, και αν θελήσει να δει τι συμβαίνει στα προάστια, τότε θα βρεθεί σε μια κανονική έρημο. Αν, δε, συνεχίσει την έρευνα στα αστικά κέντρα της χώρας, θα πάθει κατάθλιψη.
Παρ’ όλα αυτά, πολλά θερινά σινεμά σήμερα (ανάλογα με την ταινία, βεβαίως) γεμίζουν και έχουν κίνηση. Είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στη συλλογική εμπειρία η απλή, οικονομική έξοδος σε ένα θερινό σινεμά, που συμπλέει με ένα πλέγμα αναμνήσεων, αναφορών και πολιτισμικών καταβολών, που πηγαίνει πολύ πιο μακριά από την επιλογή της όποιας ταινίας. Η κουλτούρα του παλιού θερινού σινεμά ήταν βεβαίως διαφορετική. Παλαιότερα, δεν υπήρχαν ταινίες πρώτης προβολής. Ο,τι έχανες τον χειμώνα, έλεγες θα το δεις το καλοκαίρι… Αν μια ταινία ήταν αδιάφορη, έλεγες «για καλοκαίρι, μια χαρά είναι». Αν έτρωγες κάτι από το μπαρ, αν έπινες ένα αναψυκτικό, πολύ πιθανόν να το άφηνες κάτω στο χαλίκι, τις τουαλέτες τις απέφευγες, έπαιρνες και ένα δίφυλλο πρόγραμμα πλαισιωμένο με διαφημίσεις τοπικού ενδιαφέροντος και, αν ήσουν έφηβος, το έκανες σαΐτα.
Στην οθόνη θα έβλεπες παλιές κωμωδίες, χολιγουντιανούς σταρ, ιταλικές και γαλλικές ταινίες, κλασικές ή της σειράς, θα έβλεπες απαραιτήτως Μπέργκμαν, Αντονιόνι, Βισκόντι ή Τριφό, και πιο παλιά, μερικές ελληνικές ταινίες. Ηταν μια κοινωνική συνεύρεση, μια προσωπική εκτόνωση, ένας διάδρομος ελευθερίας και ανεμελιάς. Στο μπαρ δεν θα είχε νάτσος ούτε τζιν τόνικ, θα είχε όλα τα αναψυκτικά, κοκ, τυρόπιτες, γρανίτες και πασατέμπο.
Οταν άλλαξε η Αθήνα, και χτίστηκαν τα περισσότερα θερινά σινεμά, άλλαξε μαζί και ο τρόπος ζωής. Αλλαξαν και τα προάστια. Η γεωγραφία των θερινών σινεμά δείχνει πώς οι τεράστιες μεταβολές στον τρόπο ζωής έφτιαξαν με τα χρόνια έναν καινούργιο χάρτη. Πού να φανταστεί κανείς πόσο πολλά θερινά είχαν η Πατησίων, η Αχαρνών, η Κυψέλη, το Παγκράτι, η Δάφνη, η Βουλιαγμένης, η Καλλιθέα, η Νέα Σμύρνη, η Γλυφάδα, η Βούλα… Και τι να πει κανείς για τα ξεχασμένα σχεδόν εξωτικά –ανάκατα– ονόματα: Μετροπόλ, Νόρα, Τροπικάλ, Ριρίκα, Ζαΐρα, Κρυστάλ, Λάουρα, Σινέ Μοντ, Νιόβη, Οασις, Φλώρα, Μαρίνα, Γρανάδα, Ανταμς, Αλίντα, Αλβα, Ελση, Αρμονία, Σπόρτιγκ, Αλφα, Αρπα, Κανάρια… ένας κόσμος που άφησε μια κουλτούρα. Εναν τρόπο ζωής. Το διαπιστώνουμε καθημερινά. Θα έπρεπε να ανασυνταχθεί αυτός ο κόσμος. Να ανασυνταχθεί οικονομικά εύρωστος και να διαχυθεί ως πρόταση κοινωνικής ζωής.
