Η πρόσκαιρη επιστροφή του ξενιτεμένου γιου στο πατρικό, όπου ζει η 92 ετών μητέρα, ξετυλίγει ένα κουβάρι μνήμης, προοπτικής, αυτοκριτικής, στοχασμού πάνω στη ζωή, στον θάνατο, στη συνομιλία των γενεών. Η νέα έκδοση του κατά βάσιν αυτοβιογραφικού βιβλίου του Θοδωρή Καλλιφατίδη «Μητέρες και γιοι» (με την επιμέλεια της Ελένης Κεχαγιόγλου, εκδ. Πατάκη) στρέφει εκ νέου το βλέμμα μας σε αυτό το βαθύ και στοχαστικό έργο που είχε κυκλοφορήσει για πρώτη φορά το 2007 από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη. Σήμερα, το διαβάζουμε με άλλον τρόπο, με τη γνώση του ενδιάμεσου χρόνου και την ανάγκη σύνδεσης όσων μεσολάβησαν με το τώρα.
«Το βιβλίο το έγραψα όταν γύρω μου χάνονταν οι άνθρωποι που αγαπούσα», λέει ο Θοδωρής Καλλιφατίδης από τη Σουηδία, όπου κατοικεί μόνιμα επί δεκαετίες ως πολυμεταφρασμένος συγγραφέας, που γεφύρωσε πολλές εκδοχές της ευρωπαϊκής ταυτότητας. «Ημουν 69 χρόνων κι ήθελα να προλάβω να γράψω για τη μητέρα μου, που της χρωστούσα πολλά τόσο σαν άνθρωπος μα και σαν συγγραφέας».
Επιπλέον, με την πρόσφατη βράβευσή του στην Ισπανία, ο Θοδωρής Καλλιφατίδης είναι ο πρώτος αποδέκτης του νεοσύστατου βραβείου της εφημερίδας ΑRA της Βαρκελώνης, που εκδίδεται από το 2010 στα καταλανικά με μάλλον κεντρώα πολιτική τοποθέτηση. «Δεν είναι πάντα ωραίο να μεγαλώνεις», είπε με αφορμή τη βράβευσή του, «αλλά μερικές φορές συμβαίνουν ωραία πράγματα, όπως το να είσαι ο πρώτος που λαμβάνει το νεοσύστατο International ARA Newspaper Award. Είμαι βαθιά ευγνώμων». Είναι ενδιαφέρον πως στο σκεπτικό της βράβευσης του Θοδωρή Καλλιφατίδη δηλώνεται ότι «εκπροσωπεί τις αξίες μιας πολυπολιτισμικής Ευρώπης, ανοιχτής στον διάλογο ανάμεσα σε πολιτισμούς και σε σύνθετες ταυτότητες».
Η ευρύτερη ουμανιστική διάσταση της γραφής του, το ενδιαφέρον του για την κλασική παιδεία, η διερεύνηση των ταυτοτήτων σε μια Ευρώπη που αλλάζει, δίνουν στο έργο του Θοδωρή Καλλιφατίδη τη δυνατότητα μιας ευρύτερης αποδοχής. Ενας αχανής χάρτης της διαδρομής των ηρώων του διαφαίνεται, έστω και αμυδρά, πίσω από τις αφηγήσεις του. Ετσι και στο «Μητέρες και γιοι», εξυφαίνει ως παράλληλη αφήγηση τη διαδρομή του πατέρα του από τον Πόντο, ξετυλίγοντας και την ιστορία της οικογενείας Καλλιφατίδη ως ένθετες αφηγήσεις που διαστέλλουν την αίσθηση που αφήνει το βιβλίο. «Είναι ένας φόρος τιμής στους ανθρώπους που πέρασαν τόσο δύσκολους καιρούς χωρίς να χάσουν την ανθρωπιά τους και το κέφι τους», τονίζει ο ίδιος καθώς αναλογίζεται τους μεγάλους κύκλους που διήνυσαν οι παλαιότερες γενιές των Ελλήνων. «Η ιστορία του πατέρα ήταν απαραίτητη για να καταλάβουμε αυτήν ακριβώς τη διάσταση».
Το «Μητέρες και γιοι», παρά το αυτοβιογραφικό στοιχείο, χαρακτηρίζεται μυθιστόρημα. «Το βιβλίο δεν είναι μυθοπλασία ως προς τα γεγονότα, αλλά ως προς την περιγραφή τους», διευκρινίζει ο ίδιος. Πλέον, δηλώνει με μια συγκινητική αμεσότητα: «Δεν γράφω άλλα πράγματα τώρα εκτός από άρθρα και καμιά νουβέλα. Είμαι 87 χρόνων. Δεν έχω δυνάμεις για μεγάλα βιβλία».
