Ηταν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ένα υγρό, μουσκεμένο απόγευμα στο Βερολίνο. Περίμενε το τρένο στο κάτω επίπεδο του σιδηροδρομικού σταθμού, στην κατεύθυνση του Κρόιτσμπεργκ. Ξαφνικά είδε έναν άνθρωπο στην απαγορευμένη περιοχή των γραμμών, έναν κλοσάρ. Η πλάτη του λυγισμένη από τον πόνο, το πρόσωπό του ελαφρώς στραμμένο προς την αποβάθρα και τους επιβάτες, σαν να αναζητούσε μια συμπάθεια που δεν θα ερχόταν. Προσπαθούσε να ουρήσει αλλά το σώμα του τον δυσκόλευε, κι εκείνη τη στιγμή, στην απέναντι πλατφόρμα, εμφανίστηκε ένας αστυνομικός. Η φωνή του δυνατή. Η εντολή του, απότομα κοφτή. Και ο κλοσάρ έμεινε ακίνητος, παγιδευμένος ανάμεσα στον εαυτό του που τον πρόδιδε και στον νόμο που δεν συγχωρούσε.
«Το τρένο μου με πήγε προς το Ρούλεμπεν και ξαφνικά, σαν αστραπή, το ερώτημα πέρασε από το μυαλό μου: αυτός ο κλοσάρ και όλοι οι άλλοι παρίες, πότε θα επαναστατήσουν τελικά – και πώς θα μοιάζει αυτή η εξέγερση. Ισως θα είναι αιματηρή, ίσως θα είναι ανελέητη, ίσως τρομερή, όπως όταν ένας άνθρωπος σφαγιάζει έναν άλλο – τότε αποφεύγω τη σκέψη, επειδή λέω ότι όχι, η εξέγερση που σκέφτομαι θα είναι διαφορετική, επειδή αυτή η εξέγερση θα είναι σε σχέση με το σύνολο».
Η αφήγηση του περιστατικού στο Βερολίνο και το απόσπασμα σε πρώτο πρόσωπο που ακολουθεί, προέρχεται από τη διάλεξη που ο Λάσλο Κρασναχορκάι έδωσε στη Σουηδική Ακαδημία την Κυριακή, σε μία από τις σπάνιες ζωντανές εμφανίσεις του, ενόψει της τελετής απονομής του βραβείου την Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου. Ο Κρασναχορκάι μίλησε στα ουγγρικά και το απομαγνητοφωνημένο κείμενο, στα αγγλικά, έχει ελάχιστα σημεία στίξης, ακριβώς όπως συμβαίνει και στα λογοτεχνικά έργα του. Ενδεχομένως το γεγονός που περιγράφει ο Ούγγρος νομπελίστας να συνέβη πραγματικά. Ισως πάλι να αποτελεί προϊόν της δημιουργικής φαντασίας ενός σπουδαίου συγγραφέα που, γεννημένος το 1954, βίωσε το ρήγμα που προκάλεσε η κατάρρευση του κομμουνιστικού συστήματος στην Ουγγαρία και όλη την Ανατολική Ευρώπη στη ζωή των ανθρώπων της εποχής.
Τα ταξίδια διαμόρφωσαν νωρίς τη λογοτεχνική καριέρα του Κρασναχορκάι. Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ ο συγγραφέας ταξίδεψε και έζησε σε διάφορα μέρη της Ευρώπης, ενώ ο ίδιος έχει πει ότι για ένα διάστημα φιλοξενήθηκε στη Νέα Υόρκη.
Υπό το πρίσμα των υπαρξιακών αναζητήσεων εκείνης της εποχής, ο νομπελίστας του 2025 ανακαλεί στην ομιλία τα βιώματα του άσημου τότε 40χρονου επιβάτη των τρένων: «Ο ένας φωτισμένος σταθμός περνάει γλιστρώντας μετά τον άλλον, δεν κατεβαίνω πουθενά, από τότε ταξιδεύω με αυτό το τρένο μέσα από τη σήραγγα, επειδή δεν υπάρχει στάση από όπου θα μπορούσα να κατεβώ, απλώς παρακολουθώ τους σταθμούς να περνούν γλιστρώντας, και νιώθω ότι έχω σκεφτεί τα πάντα, και έχω πει τα πάντα για αυτό που σκέφτομαι για την εξέγερση, για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, για τους αγγέλους, και ναι, ίσως για τα πάντα – ακόμη και για την ελπίδα».
Στην ομιλία του, από τις πιο ενδιαφέρουσες των τελευταίων ετών, ο Κρασναχορκάι προέταξε τη συλλογικότητα, τη ταπεινότητα, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την προσδοκία της ανατροπής ως ύστατης απαντοχής για τη φοβισμένη ανθρωπότητα των αρχών του 21ου αιώνα. Δίνοντας έμφαση στο «μαζί», συνέδεσε το μέλλον της Ευρώπης με τη μνήμη του παρελθόντος της, αποδεικνύοντας ότι η κεντροευρωπαϊκή διανόηση έχει τη δύναμη να μιλάει τόσο ποιητικά όσο και πολιτικά.
