«Δεν θέλω ένα τέλος στη θλίψη μου», γράφει η Γιγέν Λι στο «Τα πράγματα στη φύση απλώς μεγαλώνουν» («Things in Nature Merely Grow»), ένα βιβλίο που, όπως δείχνουν τα προγνωστικά, βρίσκεται στην καρδιά της φετινής λίστας των φιναλίστ για τα διακεκριμένα National Book Awards της αμερικανικής λογοτεχνίας στην κατηγορία των non fiction. «Ο θάνατος ενός παιδιού δεν είναι καύσωνας ή χιονοθύελλα, ούτε μια ασθένεια για να αναρρώσω», λέει η ίδια. Στο βιβλίο που κάνει την υποψηφιότητά της τόσο διακριτή προσπαθεί, χωρίς μελοδραματισμό, να δώσει μορφή στο αδιανόητο: την αυτοκτονία των δύο γιων της, του Βίνσεντ το 2017 και του Τζέιμς το 2024. Σε μια εποχή που η λογοτεχνία κινδυνεύει να καταστεί εργαλείο ταχείας συναισθηματικής ανακούφισης, η Λι αντιστέκεται στην παρηγοριά. Αντί να ψάχνει λύση, παραμένει μέσα στη σιωπή. Γράφει όχι για να επουλώσει την πληγή, αλλά για να «κρατήσει μια θέση» για τους γιους της στον κόσμο των ζωντανών, όπως έχει πει.
Το βιβλίο της Λι στέκεται δίπλα στο εξίσου δυνατό έργο της Τζούλια Ιόφε που ξεχωρίσαμε, το «Πατρίδα: Μια φεμινιστική ιστορία της σύγχρονης Ρωσίας, από την Επανάσταση στην Απολυταρχία» («Motherland: A Feminist History of Modern Russia, from Revolution to Autocracy»), υποψήφιο στην ίδια κατηγορία. Αν το πρώτο ριζώνει στο ατομικό τραύμα, το δεύτερο απλώνεται στο συλλογικό ιστορικό βίωμα, φωτίζοντας τον ρόλο των γυναικών μέσα σε έναν αιώνα επαναστάσεων, ελέγχου και απολυταρχίας. Η Ιόφε, Ρωσοεβραία μετανάστρια που εγκατέλειψε τη Σοβιετική Ενωση σε ηλικία επτά ετών, γράφει την ιστορία εκ των έσω. Και στα δύο έργα, η μητρότητα δεν παρουσιάζεται ως ρομαντική αναπαράσταση ή κοινωνική ιδιότητα, αλλά ως πεδίο σύγκρουσης, πόνου και αναστοχασμού. Από τις «μητέρες του έθνους» μέχρι τις γυναίκες-παραγωγούς του μέλλοντος, η μητρική ιδιότητα αποτέλεσε εργαλείο πολιτικής και βιοπολιτικής, όπως αναφέρει η Τζούλια Ιόφε.
Τα έργα των φιναλίστ για τα φετινά βραβεία χαρακτηρίζονται από αυτή την υπαρξιακή σοβαρότητα. Είτε μέσα από τη μυθοπλασία είτε από τη μαρτυρία, οι φωνές που ξεχωρίζουν είναι εκείνες που δεν αναζητούν απαντήσεις, αλλά διαμορφώνουν ερωτήματα: Πώς συνεχίζεται η ζωή μετά την απώλεια; Μπορεί ένα έθνος ή μια οικογένεια να αναρρώσει χωρίς πρώτα να παραδεχτεί το τραύμα της; Πώς τα παρελθόντα γεγονότα, οι τόποι, η πολιτική, οι επαναστάσεις, οι αποικιακές ιστορίες επηρεάζουν τις τρέχουσες ζωές, ειδικά στις περιθωριοποιημένες κοινότητες ή αυτές της διασποράς;
Πολλοί φιναλίστ στην κατηγορία της μυθοπλασίας (Ραμπί Αλαμεντίν, Μέγκα Μαγιουμντάρ, Κάρεν Ράσελ, Ιθαν Ράδερφορντ, Μπράιαν Ουάσινγκτον) εξερευνούν τις οικογενειακές σχέσεις, τη συμφιλίωση, την ταυτότητα που συνδέεται με την κληρονομιά ή τον τόπο. Επίσης, αρκετά non fiction βιβλία ασχολούνται με την απώλεια αγαπημένων προσώπων, τις συστημικές δυσλειτουργίες που σχετίζονται με την ανάδοχη φροντίδα, τον εκτοπισμό κ.ά.
Οι 25 φιναλίστ για τα National Book Awards ανακοινώθηκαν χθες από τους New York Times. Οι πέντε φιναλίστ σε κάθε κατηγορία (μυθοπλασία, non fiction, ποίηση, μεταφρασμένη λογοτεχνία, λογοτεχνία για νέους) επελέγησαν από μια διακεκριμένη κριτική επιτροπή και προκρίθηκαν από τη μακρά λίστα που ανακοινώθηκε τον Σεπτέμβριο από το περιοδικό The New Yorker. Οι νικητές θα ανακοινωθούν στις 19 Νοεμβρίου.
