Στο νέο και πιο πρόσφατο πολυσέλιδο βιβλίο του, ο Γιάννης Ξανθούλης ξετυλίγει έναν κόσμο οικείο όσο και απροσδόκητο, έναν κόσμο πιστό σε όλο εκείνο το σύμπαν που ο ίδιος έχτισε από τη δεκαετία του ’80 έως σήμερα. Ως κέντρο-απόκεντρο, η κωμόπολη Ροδόσταμη στην Ανατολική Μακεδονία, γνωστή για τα ασυναγώνιστα ρόδα της και τα προϊόντα εξ αυτών, λικέρ τριαντάφυλλο, ανθόνερο, θυμιάματα, ροδέλαιο, όλα με ευεργετικές για το πεπτικό σύστημα ιδιότητες, είναι μια μικρή αφανής πρωτεύουσα της ελληνικής επαρχίας όταν το έτος 1959 «διπλώνει» προς το 1960 και αλλάζει η δεκαετία. Εκεί συμβαίνουν όσα συμβαίνουν στο «Η άλωση των Αθηνών από τις αδερφές Γαργάρα» (εκδ. Διόπτρα).
Θα έλεγε κανείς πως ο Γιάννης Ξανθούλης τα έχει πει πια όλα, με τόσα βιβλία, θεατρικά και άρθρα. Αλλά μοιάζει πως το πάντα ανεξάντλητο και ευρηματικό πνεύμα του θέλει πάντα να πει κάτι νέο και να στερεώσει αυτόν τον κόσμο που ήδη από το θρυλικό «Οικογένεια μπες-βγες» (και ακόμη πιο νωρίς) είχε αρχίσει να χτίζεται ως κάτι απολύτως μοναδικό. Σήμερα, έπειτα από τόσα χρόνια παραγωγής, ο Γιάννης Ξανθούλης παραμένει μια ξεχωριστή περίπτωση, που αναβλύζει, χωρίς δυνατότητα αντιγραφής ή μίμησης.
Συχνά στεκόμαστε στο χιούμορ και την αστείρευτη σπιρτάδα. Αλλά πέραν αυτών των ξεχωριστών ιδιοτήτων του, ο Γιάννης Ξανθούλης μιλάει και για πολύ σοβαρά και συχνά πικρά πράγματα, μιλάει για πράγματα, καταστάσεις και πρόσωπα που συνθέτουν εκείνο το τόσο ιδιαίτερο μείγμα εμπειρίας, βιώματος και φαντασίας. Στην «Αλωση των Αθηνών από τις αδερφές Γαργάρα», ένα εκ πρώτης όψεως χιουμοριστικό μυθιστόρημα, «τρέχει» υπογείως μια φλέβα μελαγχολίας. Τα σκοτεινά στοιχεία, η ονειροφαντασία, η βίαιη επιθυμία για σπάσιμο των δεσμών της επαρχίας του ’60, οι ερωτικές φαντασιώσεις και η σωματοποίηση της επιθυμίας φτιάχνουν παράλληλα μια δεύτερη ανάγνωση, που, προσωπικά, τη διέκρινα αυτούσια πέραν από την εξόχως σατιρική και χιουμοριστική πινακοθήκη των ηρώων και των ηρωίδων.
Ο Γιάννης Ξανθούλης επιχειρεί με επιτυχία, χρόνια τώρα, δυο ακόμη πράγματα, διόλου εύκολα. Από τη μια ζωντανεύει τον μεταπολεμικό αστικό και ημιαστικό κόσμο της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, μέσα από τις δικές του μνήμες και μέσα, εικάζω, από τις αφηγήσεις των προηγούμενων γενεών. Και από την άλλη, αναδεικνύεται ως ο μοναδικός καταγραφέας της ατμόσφαιρας του ’50 και του ’60 στην Ελλάδα, σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και τα γεωγραφικά διαμερίσματα. Ο τρόπος που αντιλαμβάνεται και μεταδίδει μέσα από νύξεις, περιγραφές, σχόλια, όλη την πυκνή κοινωνική τοιχογραφία των περιοδικών, του σινεμά, της λαϊκής και ποπ κουλτούρας, εκείνων των μεταπολεμικών χρόνων έχει αξία πολιτισμικής παρακαταθήκης.
Αλλά δεν είναι η απλή αναφορά ή παράθεση ή ανάκληση. Είναι το προϊόν μιας βαθιάς παρατήρησης των συμπεριφορών όπως και των ψυχολογικών διακυμάνσεων. Παρότι ο λόγος του αναβλύζει χειμαρρώδης, έχω την αίσθηση ότι με μεγαλύτερη έμφαση φέρνει στην επιφάνεια το άρρητο και το ανομολόγητο παρά το προφανές και το αμέσως ορατό. Στην «Αλωση των Αθηνών από τις αδερφές Γαργάρα», ο Γιάννης Ξανθούλης συντηρεί για τον αναγνώστη μια πολύ μεγάλη πινακοθήκη χαρακτήρων. Κάθε ήρωας, κάθε ηρωίδα είναι ένας ξεχωριστός, λεπτοδουλεμένος κόσμος σε μια γκροτέσκα υπερβολή. Αλλά πίσω από το χιούμορ και το ζωώδες ένστικτο, μένει ένα βλέμμα κατανόησης. Και αγάπης.
