Ο Γαλλοπρωσικός Πόλεμος του 1870-71 και το ανεξάρτητο πνεύμα του Γουσταύου Κουρμπέ (1819-1877) μας δίνουν μια γεύση από το κλίμα εποχής στο μικρό, αλλά πυκνό, τομίδιο «Γράμματα στους Γερμανούς», που αποτελεί τον υπ’ αριθ. 98 τίτλο στην ωραία σειρά «micro MEGA» των εκδόσεων Ροές. Οση αξία (ιστορική, ψυχολογική) έχει το επιστολικό κείμενο του ρεαλιστή ζωγράφου Κουρμπέ, με το ανεξάρτητο και επαναστατικό πνεύμα, ένας θούριος κανονικός, άλλη τόση αξία έχουν ο πρόλογος και τα σχόλια του μεταφραστή Σταύρου Βελούδου. Βαθύ πνεύμα και γνώση.
Η έκδοση με λίγες σελίδες αναδεικνύει τον σημαντικό ρόλο που έχουν στην εποχή μας τα μικρής εκτάσεως αλλά σημαντικά κείμενα, τα οποία αρκετές σειρές εκδοτικών οίκων αναδεικνύουν. Οι εκδόσεις Ροές έχουν δημιουργήσει παράδοση στη συγκρότηση μιας βασικής βιβλιοθήκης ευρωπαϊκού πνεύματος. Παράδειγμα, αυτό το κείμενο του Γουσταύου Κουρμπέ.
Ο Κουρμπέ, πνεύμα ελεύθερο, πήγε κόντρα στο ακαδημαϊκό κατεστημένο της εποχής του και ανήκε στη γενιά που έζησε και το επαναστατικό 1848, αλλά και την άνοδο του Ναπολέοντα Γ΄ και τη Β΄ Γαλλική Αυτοκρατορία, που συνετρίβη και κατέρρευσε στον ατυχή για τους Γάλλους Γαλλοπρωσικό Πόλεμο. Καλλιτεχνικά, ο Κουρμπέ υπηρέτησε τον ρεαλισμό και προετοίμασε ακουσίως την υποδοχή αργότερα του ιμπρεσιονισμού, έχοντας ραγίσει τα ακαδημαϊκά κριτήρια και τον ιστορικισμό που προστάτευαν τα ετήσια Salons ως αντανακλάσεις του αστικού κόσμου.
Αυτό το μικρό βιβλίο, στο οποίο έχει επίσης ενταχθεί και η «Εκκληση στους Γερμανούς» από τον Βικτόρ Ουγκώ, αποτελεί επί της ουσίας μια θαυμάσια αφορμή για να σκεφθεί κανείς και να συζητήσει πάνω σε μια σειρά από θέματα· την καλλιτεχνική ελευθερία, οπωσδήποτε, αλλά και την ευρωπαϊκή γεωπολιτική αρχιτεκτονική, κατά μείζονα λόγο.
Αλλωστε, αυτή είναι πρωτίστως η αξία της έκδοσης αυτής. Μέσα από τον φλογερό και ανδρείο ψυχισμό του Κουρμπέ ανοίγουμε θυρίδες προς τον γαλλογερμανικό άξονα του 19ου αιώνα μετά την ανάδυση του Μπίσμαρκ στην Πρωσία και την επιδίωξή του να ενοποιήσει τη Γερμανία. Το καθεστώς του Ναπολέοντος Γ΄, ολιγαρχικό και μεγαλομανές (ωστόσο σε αυτό το καθεστώς οφείλουμε την πολεοδομική, αρχιτεκτονική και αισθητική ανασυγκρότηση της μοντέρνας πόλης των Παρισίων στη δεκαετία του 1860), αυτοακυρώθηκε εντέλει με τις ατυχείς και απερίσκεπτες ενέργειες απέναντι στους Πρώσους. Οι χιλιάδες σφαγιασθέντες Γάλλοι πέρασαν στην αφανή μνήμη. Ο «ανώνυμος» Γάλλος στρατιώτης, θύμα του παρανοϊκού Γαλλοπρωσικού Πολέμου, υπήρξε ένα ανεπούλωτο τραύμα για μια ολόκληρη γενιά. Ηταν ο προάγγελος της νέας γεωπολιτικής αρχιτεκτονικής που θα οδηγούσε στον Μεγάλο Πόλεμο του 1914.
Ο Κουρμπέ, που αν και μετείχε της Κομμούνας το 1871, κράτησε τις αποστάσεις του εντέλει από τον ακραίο ριζοσπαστισμό και αποσχίστηκε όντας ήδη σε ώριμη ηλικία χωρίς να έχει πλέον την ανάγκη διαπιστευτηρίων. Το ελεύθερο, ρηξικέλευθο και εν πολλοίς προκλητικό για την καθεστηκυία τάξη πνεύμα του χάρισε σε αυτόν εσαεί τον τίτλο μιας καλλιτεχνικής ανεξαρτησίας.
Αυτό το μικρό βιβλίο αθροίζεται στους δεκάδες ακόμη τίτλους που σιωπηρά αλλά μεθοδικά συγκεντρώνουν οι εκδόσεις Ροές, σαν μια άτυπη επιλογή από θησαυρούς του πνεύματος. Παράλληλα, είναι και μια θαυμάσια αφορμή για να μελετήσει κανείς βαθύτερα τα έργα του Κουρμπέ.
