ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΟΥΜΑΣ
Η χλωμή κυρία
μτφρ.: Γιώργος Θάνος
εκδ. Ροές, 2025, σελ. 128
Αυτό το βιβλίο που ήρθε σπίτι μέσα σε ένα φάκελο, χωρίς καν να ξέρω ότι έχει κυκλοφορήσει, μου έδωσε εκείνη την πρωταρχική απόλαυση της ανάγνωσης που, κάποιες φορές, φοβάμαι πως χάνεται ή πως έχει ήδη χαθεί.
Πρόκειται για το τεσσαρακοστό τομίδιο της λευκής σειράς, κλασικά κείμενα τυπωμένα σε μέγεθος παλάμης, από τις εκδόσεις Ροές. Ο,τι πρέπει για να το διαβάσεις στο μετρό και μετά να το κρύψεις στην τσέπη, ανεβαίνοντας τις κυλιόμενες σκάλες. Και το κείμενο; Ενα διήγημα με βρικόλακες. Δέκατος ένατος αιώνας, Αλέξανδρος Δουμάς. Τίποτα συνταρακτικό. Τίποτα πιο καλό.
Αναπάντητα ερωτήματα – Στη νουβέλα μπορεί κανείς να βρει τα βασικά θέματα που επαναλαμβάνονται στη λογοτεχνία (και στη ζωή): έρωτας, θάνατος, μεταφυσική. Βέβαια, στο τέλος μένουν αναπάντητα τα ίδια ερωτήματα.
Τέτοιες ιστορίες, που έχουν καταφέρει να διασωθούν μέχρι τις μέρες μας, και συνεχίζουν να μεταφράζονται, έχουν τελικά την ιδιότητα να λειτουργούν καταπραϋντικά πάνω στη αναγνωστική μας διάθεση, χωρίς να μας ζαλίζουν το κεφάλι, όπως μερικοί σύγχρονοι συγγραφείς που μας φορτώνουν με την αγωνία τους, ενώ προσπαθούν να μας πείσουν πως έχουν να προτείνουν κάτι καινούργιο. Πράγμα, άλλωστε, δύσκολο.
Εχω βαρεθεί με τις αμέτρητες κυκλοφορίες, τα νέα ταλέντα που μαραίνονται προτού προλάβουν να ανθήσουν, τα εκδοτικά γεγονότα της χρονιάς (που έχουν διάρκεια μέχρι την επόμενη χρονιά), τα βραβεία ως διαπιστευτήρια ποιότητας, τους διθυράμβους και τη διαφήμιση.
Ιδού, όμως, που μια νουβέλα, για μια κυρία που διαφεύγει από την Πολωνία και εγκλωβίζεται στα Καρπάθια Ορη, μπλεγμένη στην ερωτική επιθυμία δύο αδελφών, μπορεί να σε επαναφέρει στην άγνοια της εφηβείας, τότε που ψηλάφιζες τις σελίδες ενός βιβλίου ξαπλωμένος στο κρεβάτι του δωματίου σου και πίστευες πως υπήρχαν μονάχα δέκα συγγραφείς. Οταν περισσότερο ονειρευόσουν τη λογοτεχνία παρά διάβαζες.
Για να είμαι ειλικρινής, δεν έχω τίποτα συγκεκριμένο να πω για τη «Χλωμή κυρία», πόσο μάλλον για τον Δουμά, αφού δεν ξέρω τίποτα για τον Δουμά, εκτός από το εξής: τη δεκαετία του ’80 είχα βρει στο σπίτι της γιαγιάς ένα τσακισμένο αντίτυπο του «Κόμη Μοντεκρίστο», από τα κλασικά εικονογραφημένα, το οποίο διάβαζα και ξαναδιάβαζα τα Σαββατοκύριακα που έμενα εκεί. Δεν θυμάμαι τίποτα από την πλοκή. Μόνο η ανάμνηση της υφής του κιτρινισμένου χαρτιού εξακολουθεί να στοιχειώνει τα δάχτυλά μου. Ολα σβήνουν σταδιακά.
Πάντως, στη νουβέλα μπορεί κανείς να βρει τα βασικά θέματα που επαναλαμβάνονται στη λογοτεχνία (και στη ζωή): έρωτας, θάνατος, μεταφυσική. Βέβαια, στο τέλος μένουν αναπάντητα τα ίδια ερωτήματα. Χρειάζεται να κυνηγάμε φρέσκα κείμενα που μιλάνε για το σήμερα; Μιλάνε πράγματι για το σήμερα; Μήπως, καλύτερα, να αντισταθούμε στην ξέφρενη παραγωγή; Αραγε, πόση λογοτεχνία χρειάζεται να προσθέσουμε στην ήδη υπάρχουσα;
Διαβάζοντας το αφήγημα του Αλέξανδρου Δουμά έχεις την αίσθηση πως ο χρόνος έχει παγώσει. Για λίγο ζεις στην ψευδαίσθηση πως τα πράγματα δεν είναι τόσο πιεστικά. Κι όμως. Τα πράγματα εξακολουθούν να μας πιέζουν χωρίς έλεος και είναι έτοιμα να μας δαγκώσουν σαν βαμπίρ στον λαιμό. Η ανάγνωση της «Χλωμής κυρίας» μοιάζει με την αντίσταση που φαντασιώνεται ένας αφελής αναγνώστης. Νομίζει ότι μπορεί να πάει κόντρα στην ταχύτητα, να τη φρενάρει, ωστόσο αυτή έχει επεκταθεί στη ζωή μας, ορίζοντάς την απόλυτα.
Μια νύχτα, η χλωμή κυρία, που έχει βρει καταφύγιο στο κάστρο των Μπράνκοβαν, φαντάζεται πως το σκάει με τον Γκρεγκόρισκα. Αυτός οδηγεί ένα γρήγορο άλογο κι αυτή τον αγκαλιάζει, ενώ απομακρύνονται από τον Κοστάκι, τον ετεροθαλή αδελφό του αγαπημένου της, που αργότερα θα βρικολακιάσει: «Μια γλυκιά, λυτρωτική αγκαλιά, στην οποία η ταχύτητα προσέδιδε ηδονή – γιατί κι η ταχύτητα είναι από μόνη της ηδονή». Δεν θα συμφωνήσω.
Κοιτάζω τη φωτογραφία του Αλέξανδρου Δουμά, τραβηγμένη από τον Φελίξ Ναντάρ, ανατυπωμένη στο τέλος της έκδοσης, και παρατηρώ το πρόσωπό του: παχιά χείλη, φουσκωμένα μάγουλα, φουντωτά μαλλιά, σχεδόν άφρο. Ωραία μαλλιά, σκέφτομαι. Παγωμένα στον χρόνο.
