ΑΝΤΡΕΑ ΦΡΑΝΤΣΟΖΟ
Ημουν ένας bully
μτφρ.: Φοίβος Μπότσης
εκδ. Καστανιώτη, 2024, σελ. 280
DAVIDE COPPO
Η λάθος πλευρά
μτφρ.: Μαρία Οικονομίδου
εκδ. Διόπτρα, 2025, σελ. 344
Δύο χρησιμότατα βιβλία με πολλά κοινά χαρακτηριστικά: είναι ιταλικά, κυκλοφόρησαν με διαφορά λίγων μηνών (τόσο στο πρωτότυπο όσο και στη χώρα μας) και οι ήρωές τους είναι έφηβοι με προσωπικά προβλήματα που τους οδήγησαν στην παραβατικότητα. Από εκεί και πέρα τα πράγματα αλλάζουν, αν και όχι πολύ: το «Ημουν ένας bully» (2022) είναι τα τραγικά απομνημονεύματα του νεαρού Ντάνιελ Τσάκαρο (γέν. 1992), μια πέρα για πέρα αληθινή, σχεδόν «δημοσιογραφικά» καταγεγραμμένη, ιστορία την οποία ο πρωταγωνιστής της εμπιστεύθηκε στον δάσκαλό του και συγγραφέα Αντρέα Φραντσόζο, ενώ η «Λάθος πλευρά» (2023) είναι το αυτοβιογραφικό, πρωτοπρόσωπο μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο (γέν. 1986), ένα λογοτεχνικό ντεμπούτο που χρειάστηκε σχεδόν μια εικοσαετία για να εκκολαφθεί, καθώς μιλάει για γεγονότα –επίσης τραγικά, επίσης 100% αληθινά– των ετών 2001 έως 2005. Και τα δύο έχουν διακριθεί και συζητηθεί πολύ στην Ιταλία. Και δικαίως.
Το «Bully» απευθύνεται κυρίως σε νεαρούς αναγνώστες (από 11 ετών και άνω), αλλά και σε γονείς και εκπαιδευτικούς (και, θα προσθέταμε, σε δημοσιογράφους): θεωρούμε μεγάλη την εκπαιδευτική του αξία. Συγγραφέας και βιογραφούμενος ενώνουν τις εμπειρίες τους, εξερευνώντας τις αιτίες πίσω από τον εκφοβισμό –δύσκολες οικογενειακές καταστάσεις, ένας σκληρόκαρδος, κακοποιητικός πατέρας, μια ανομολόγητη πλην επίπονη ανάγκη για προσοχή, μεταξύ άλλων– αντί να καταδικάσουν απλώς τον δράστη. Ενα ισχυρό μήνυμα για τη δυνατότητα αλλαγής, τη δύναμη της συγχώρεσης, τον ρόλο της εκπαίδευσης και τη σημασία αυτού που λέμε «δεύτερη ευκαιρία». Η ίδια η πράξη της αφήγησης μετατρέπεται σε θεραπευτικό εργαλείο για τον νεαρό πρωταγωνιστή, επιτρέποντάς του να επεξεργαστεί το παρελθόν του και να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά του.
Βιβλίο ιδανικό για συζητήσεις, μέσα στην τάξη και την οικογένεια, σχετικά με τον εκφοβισμό και όχι μόνο: ο Ντάνιελ δεν θα μείνει στις μικροκλοπές (με τους φίλους του έκλεβαν κινητά τηλέφωνα και μετρητά από συνομηλίκους τους), αλλά θα περάσει στις ληστείες τραπεζών – για να καταλήξει φυσικά στη φυλακή, στο περιβάλλον της οποίας θα κατρακυλήσει πέρα από τα όριά του. Μια συγκινητική και εντέλει αισιόδοξη ιστορία ελπίδας και θάρρους για τη μεταμορφωτική δύναμη της παιδείας και της κατανόησης. Ενα βιβλίο που αφηγείται με απλό τρόπο πώς η εμπιστοσύνη και ο διάλογος μπορούν να σπάσουν τον κύκλο της βίας και να αλλάξουν μια ζωή.
Στα άκρα
Στο «Λάθος πλευρά», ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης, η ιστορία εστιάζει στον Ετορε, έναν έφηβο που νιώθοντας αποξενωμένος και χωρίς σημεία αναφοράς στο νέο του περιβάλλον –ένα μεγάλο λύκειο της πόλης– βρίσκει καταφύγιο και ταυτότητα σε μια νεοφασιστική ομάδα. Το βιβλίο εξερευνά με οξυδέρκεια τη γοητεία που μπορεί να ασκήσουν το απαγορευμένο και ο εξτρεμισμός σε μια ευάλωτη καρδιά και την «ψυχολογία» ενός εφήβου, που νιώθοντας μόνος, ξεκρέμαστος και φοβισμένος αναζητεί ένα μέρος –οποιοδήποτε– για να ανήκει. Η προσχώρηση του Ετορε (θα μπορούσε όμως να λεγόταν Εκτορας…) στον εξτρεμισμό δεν είναι μια ιδεολογική επιλογή, αλλά η τραγική συνέπεια της ανάγκης του για κάποιον δεσμό και για μια «αγνή» και απόλυτη «αλήθεια» σε έναν κόσμο που του φαίνεται κενός και υλιστικός.
Γραμμένο με μια εξομολογητική ειλικρίνεια που σε ανατριχιάζει, είναι κάτι παραπάνω από επίκαιρο, καθώς ρίχνει φως στους μηχανισμούς που οδηγούν νέους ανθρώπους στη ριζοσπαστικοποίηση και στον εναγκαλισμό των άκρων. Εξαιρετική ψυχολογική ανάλυση και μια θαρραλέα προσέγγιση ενός θέματος δύσκολου και σχεδόν απαγορευμένου. Καταφέρνει μάλιστα να αποφύγει τον διδακτισμό, προσφέροντας μια καθαρή, ανθρώπινη ματιά στις ρίζες του εξτρεμισμού, στη γοητεία του απαγορευμένου, στην έλξη του κακού, στην καλλιέργεια του μίσους και στην αναπόφευκτη λατρεία της βίας. Μια ιστορία για τη θλίψη της μοναξιάς, την απομόνωση, τις ενοχές, αλλά και για το μίσος, που καμιά φορά φαίνεται προτιμότερο από την αδιαφορία.
