Ανθρωπος συγκινητικός είναι ο Ματέο Νούτσι. Οσα γράφει (και στην Ιταλία είναι πολυγραφότατος) είναι μια απρόβλεπτη σύνθεση του αποστάγματος του ελληνικού πολιτισμού με τις διαχρονικές ανάγκες του ανθρώπου. «Η κεντρική διάσταση της αρχαίας σκέψης είναι ακριβώς εκείνη που αφορά τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να ζούμε τον χρόνο μας», λέει αναλύοντας πώς προσεγγίζει βασικά ζητήματα της ζωής, όπως είναι ο χρόνος.
«Για τους αρχαίους, από τον Αχιλλέα μέχρι τον Σωκράτη, από τον Πλάτωνα μέχρι τον Αριστοτέλη, ο σημαντικότερος χρόνος είναι εκείνος που είναι ελεύθερος από τις υλικές ανάγκες, δηλαδή ελεύθερος από την εργασία. Η εργασία, “ἀσχολία”, είναι “ἔλλειψη σχολῆς”. Στη σχολή πραγματοποιούμε τον εαυτό μας».
Με μια βάση κατοικίας πλέον και στην Αθήνα, ο Ματέο Νούτσι βρέθηκε και πάλι στην Ελλάδα για να παρουσιάσει το νέο βιβλίο του στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Εχει τίτλο «Τα δάκρυα των ηρώων», μεταφρασμένο από τη Μαρία Φραγκούλη, ένα φιλοσοφικό δοκίμιο που μέσα από τα ομηρικά έπη μιλάει για την ανθρώπινη φύση. «Στον Ομηρο βρίσκουμε τα πάντα», εξηγεί. «Γιατί ο άνθρωπος που περιγράφεται έχει αιώνια χαρακτηριστικά. Η οργή του Αχιλλέα απέναντι στην αδικία. Η επιθυμία του Οδυσσέα να επιστρέψει στο σπίτι. Η ευφυΐα της Ελένης, ικανής να μαθαίνει από τα λάθη της και να ζει καλά το παρελθόν. Οι διαισθήσεις της Πηνελόπης. Είναι όλα χαρακτηριστικά που υπερβαίνουν τον χρόνο».
Ο Ματέο Νούτσι, καθώς διερευνά τη φύση του ηρωισμού, υπερβαίνει το ιστορικό πλαίσιο. «Στον Ομηρο, ήρωας δεν είναι αυτός που υπερβαίνει τα όρια της ανθρώπινης φύσης, αλλά αυτός που ζει τις ήττες του, τα λάθη του και τους πόνους του. Και άρα, αυτός που κλαίει. Ο ήρωας είναι ήρωας επειδή ξέρει να κλαίει. Και εγώ, φυσικά, είμαι πολύ επιρρεπής στα δάκρυα». Αυτή η ευθραυστότητα των ηρώων είναι δύναμη.
Ηρωας δεν είναι αυτός που υπερβαίνει τα όρια της ανθρώπινης φύσης, αλλά αυτός που ζει τις ήττες του, τα λάθη του και τους πόνους του. Και άρα, αυτός που κλαίει.
Το πιο πρόσφατο βιβλίο του Ματέο Νούτσι που κυκλοφόρησε στην Ιταλία είναι το «Ονειρευόταν τα λιοντάρια – ο εύθραυστος ηρωισμός του Ερνεστ Χέμινγουεϊ» (HarperCollins, 2024). «Είναι μια πρωτότυπη ανάγνωση της ζωής και του έργου του Χέμινγουεϊ με οδηγούς τον Ομηρο και τον Πλάτωνα», σχολιάζει η Μαρία Φραγκούλη, που γνωρίζει εις βάθος το έργο του Νούτσι. «Γεννημένος και μεγαλωμένος στη Ρώμη», μας λέει η ίδια, «ο Ματέο Νούτσι από μικρός ήρθε σε επαφή με την κλασική αρχαιότητα και τους μύθους. Ο παππούς του του διάβαζε Λατίνους και αρχαίους Ελληνες, αργότερα ο ίδιος σπούδασε κλασική φιλολογία. Με τα χρόνια, αυτός ο στενός δεσμός με την ελληνική γλώσσα και κουλτούρα εμπλουτίστηκε και διευρύνθηκε μέσα από πολλαπλά ταξίδια και περιηγήσεις σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, ώς τα σύνορά της, σε κάθε ελληνικό χωριό και νησί, εκεί όπου αναζητούσε τους τόπους του μύθου. Γράφει σε σημαντικά ιταλικά έντυπα κάνοντας πολιτικό και πολιτιστικό ρεπορτάζ, συχνά για θέματα της σύγχρονης Ελλάδας».
Δεν είναι περίεργο που μαθαίνει ελληνικά και μάλιστα τα πάει εξαιρετικά. «Μελετώ», λέει. «Δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Διαβάζω. Είναι μια εξαιρετικά δύσκολη και πλούσια γλώσσα, γεμάτη ομορφιά. Στην Ελλάδα, από τότε που ήρθα για πρώτη φορά στα δεκαέξι μου σε μια σχολική εκδρομή, αναζητώ τις ρίζες, αναζητώ τον άνθρωπο, προσπαθώ να οικοδομήσω την ανθρώπινότητά μου. Οπως έλεγε ο Σωκράτης, να φροντίζουμε την ψυχή. Πού αλλού θα μπορούσα να το κάνω αυτό αν όχι στην Ελλάδα;».
Η επαφή του Ματέο Νούτσι με τον ελληνικό πολιτισμό είναι βαθιά. Οπως μας πληροφορεί η Μαρία Φραγκούλη, «το 2009 ο Einaudi εξέδωσε μια δίγλωσση έκδοση του πλατωνικού “Συμποσίου”, σε δική του μετάφραση και σχόλια και με εισαγωγή του κλασικιστή Μπρούνο Τσεντρόνε. Το επόμενο μυθιστόρημά του με θέμα τη ζωή του Πλάτωνα, ένα μεγαλόπνοο εγχείρημα, θα κυκλοφορήσει σύντομα από τον Feltrinelli».
Καθώς «οι πλατωνικές ιδέες και οι ομηρικοί ήρωες διαποτίζουν τη μυθοπλασία του», ο ίδιος ζει, όπως τονίζει, καθοδηγούμενος από το πάθος. «Μία από τις κύριες μορφές της ζωής μου είναι η γραφή. Το κέντρο της γραφής μου, λοιπόν, είναι το πάθος. Είτε γράφω μυθιστορήματα, είτε δοκίμια, είτε ρεπορτάζ, πάντα το κέντρο είναι το πάθος. Το πάθος, όμως, είναι και το σημείο καμπής της πλατωνικής σκέψης. Με τον έρωτα, στην αρχαιότητα, ανοίγει μια ολιστική διάσταση. Σε αυτό καθρεφτίζομαι στον Πλάτωνα, ακριβώς όπως έλεγε ο φιλόσοφος ότι κάνουν οι εραστές όταν κοιτάζονται στα μάτια και βλέπουν τον εαυτό τους, μέχρι να αποκαλυφθεί η αλήθεια τους».
