Δέκα χρόνια μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Μάρτιο του 1954, οι Σαντορινιοί έμαθαν ότι πρόκειται να επισκεφθεί το νησί τους ένας υψηλότατος προσκεκλημένος. Ηταν ο δρ Κόνραντ Αντενάουερ, καγκελάριος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Θα αναρωτηθεί κανείς τι δουλειά είχε ένας τέτοιου διαμετρήματος ηγέτης σε έναν τόπο φτωχό, άσημο και άγονο στην καρδιά του αρχιπελάγους. Μα ήθελε να δει από κοντά το ανασκαφικό έργο του θείου του, βαρώνου Φρίντριχ Χίλερ φον Γκέρτρινγκεν, ο οποίος, αν και ανήκε σε μια οικογένεια Πρώσων ευγενών, αντί για τον στρατό γοητεύτηκε από την αρχαιολογία. Ξεκίνησε από τη μελέτη στις επιγραφές που βρίσκονταν στους βράχους της Αρχαίας Θήρας το 1895. Αρχισε να σκάβει την επόμενη χρονιά σε συνθήκες δυσμενείς και συνέχισε ώς το 1902 ιδίοις εξόδοις. Τα ευρήματα αλλά και το πάθος του στις διαλέξεις που έδινε στα ελληνικά έκαναν ακόμα και τον Θεόδωρο Δηλιγιάννη να αναφωνήσει: «Η Θήρα υπήρξε η θύρα του πολιτισμού».
Ο Αντενάουερ λοιπόν ήθελε να κάνει επιτόπια αυτοψία. Η ανάβαση με γαϊδουράκι ή, χειρότερα, η πεζοπορία θεωρήθηκαν ακατάλληλα από τους Σαντορινιούς και έτσι οι Αρχές μέσα σε μια εβδομάδα κατασκεύασαν με μπουλντόζες έναν φιδωτό δρόμο μέχρι την αρχαιολογική τοποθεσία, ενώ η πιο πλούσια οικογένεια στο νησί, οι Νομικοί, προσέφεραν στον καγκελάριο το τζιπ τους. Τον Γερμανό επίσημο συνόδευαν ο Σπύρος Μαρκεζίνης, ο αρχαιολόγος Σπύρος Μαρινάτος αλλά και ο δημοσιογράφος Σπύρος Μελάς. Μαζί τους και ο Δημήτρης Χαρισιάδης. Ειρωνεία της τύχης αν σκεφτεί κανείς πως ο τελευταίος ήταν ο φωτογράφος του Ελληνικού Στρατού το 1940 και οι λήψεις του από την Κατοχή συνέβαλαν στην επίσπευση της επισιτιστικής βοήθειας προς τη χώρα μας. Ο Χαρισιάδης που είχε επισκεφθεί τη Σαντορίνη νωρίτερα, το 1949, συντροφιά με τον εκδότη Δημήτρη Λαμπράκη και την οικογένειά του, αποτύπωσε ένα νησί με κατοίκους που μοχθούσαν να τα φέρουν βόλτα, τα υπόσκαφα σπίτια τους, τα χωράφια με τις ξερικές καλλιέργειές τους. Ενα σπανιότατο ντοκουμέντο.
Ξεφυλλίζοντας την έκδοση «Η Σαντορίνη του Δημήτρη Χαρισιάδη (1911-1993)» του Αρχείου Θηραϊκών Μελετών – Συλλογή Δημήτρη Τσίτουρα, που παρουσιάστηκε πριν από λίγο καιρό στο Κότσεν Χολ της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, «βυθίζεται» κανείς σε ένα χαμένο πια παρελθόν. Και αξίζει ένα μεγάλο μπράβο στον Τσίτουρα που με εκδόσεις και εκθέσεις το κρατάει ζωντανό, την ώρα που τα πολυτελή ξενοδοχεία κρέμονται σαν τσαμπιά πάνω από την Καλντέρα, ενώ η δόμηση έχει αλλάξει τη φυσιογνωμία της Σαντορίνης. Η έκδοση που περιλαμβάνει όλη τη δουλειά του Χαρισιάδη, δείχνει έναν τόπο που προσπαθεί να ξεφύγει από τη φτώχεια με αξιοπρέπεια, εργατικότητα και ελπίδα. Στην παρουσίαση, η παρέμβαση της Ελένης Χέλμη-Μαρκεζίνη έφερε συναισθηματικό φορτίο λόγω του πρωταγωνιστικού ρόλου που διαδραμάτισε ο πατέρας της στην επίσκεψη στη Σαντορίνη.
Μίλησε, επίσης, η αρχιτέκτων Bούλα Μποζινέκη-Διδώνη, η οποία ανέλυσε το αρχιτεκτόνημα της Μονής του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται ανάμεσα στο Φηροστεφάνι και το Ημεροβίγλι. Ο Δημήτρης Τσίτουρας, με τη σειρά του, ανέτρεξε στην ανεύρεση των πολύτιμων άλμπουμ το 1980 που τον οδήγησαν στη δημιουργία του λευκώματος. Πέρα από τον νοσταλγικό χαρακτήρα του, είναι και ένα σπουδαίο τεκμήριο για το πώς ήταν το Αιγαίο 70 χρόνια πριν.
