Μέσα στην απερίγραπτη βαβούρα τής κάποτε έρημης πλατείας Αγίας Ειρήνης, η σταδιακή επιστροφή ενός από τα παλαιότερα κτίρια της νεότερης Αθήνας περνάει σχεδόν απαρατήρητη. Ζωσμένο από σκαλωσιές και βαριά προστατευτικά παραπετάσματα, το παλιό ξενοδοχείο «Βύρων» θα μπορούσε να είναι οποιοδήποτε «παλιό», «διατηρητέο» κτίσμα της πόλης που αποκαθίσταται. Αλλά δεν είναι.
Εδώ θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν οι αναγνώστες, αλλά προσωπικά δεν θυμάμαι άλλη κατοικία της δεκαετίας του 1830 που να βρίσκεται στη ζωή του κέντρου της Αθήνας. Υπό την αίρεση ότι το κτίριο της Αιόλου 38 δεν έχει αποτυπωθεί στο συλλογικό ασυνείδητο ως «κτίριο κατοικίας», καθώς για το μεγαλύτερο διάστημα του βίου του στέγασε καταλύματα: αρχικά την «Ανατολή», για να καθιερωθεί στη συνέχεια ως ένα από τα πρώτα «καλά» ξενοδοχεία της Αθήνας, κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα. Η αρχιτεκτονική του αποτυπώνει μια πρώιμη νεοκλασική έκφραση με τα φουρούσια του στα μαρμάρινα μπαλκόνια, το μόνο στολίδι των όψεων. Στα κάγκελα του μπαλκονιού είχε καταγραφεί μετάλλιο με τη χρονολογία 1837, επιβεβαιώνοντας την ηλικία του και το ιστορικό του βάθος. Αυτοί είναι μόνο μερικοί λόγοι που δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό του ως «έργου τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία» ήδη από το 1980.
Φυσικά, όταν ταξιδεύουμε τόσο βαθιά στον χρόνο, τα όρια του μύθου και της πραγματικότητας γίνονται συχνά περισσότερο δυσδιάκριτα απ’ όσο επιθυμούμε. Ετσι, διαβάζουμε σκόρπιες αναφορές ότι εδώ διανυκτέρευσε το πρώτο του βράδυ στην Αθήνα ο βασιλιάς Οθωνας το 1833, αλλά ουδείς μπορεί να είναι σίγουρος, για τον απλούστατο λόγο ότι το κτίριο μόλις είχε αρχίσει να χτίζεται. Πιο κοντά στην αλήθεια πρέπει να είναι ο ισχυρισμός ότι ο πρώτος ιδιοκτήτης του κτιρίου ήταν ο οπλαρχηγός του 1821 Τσάμης Καρατάσος, ο οποίος και το παρέλαβε από τον νεαρό μονάρχη ως δωρεά για την προσφορά του στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Εξίσου αληθές φαίνεται να είναι και το γεγονός ότι από το 1839 έως το 1842 ο καθηγητής Αστρονομίας Γεώργιος Βούρης είχε εγκαταστήσει εδώ παρατηρητήριο και μετεωρολογικό σταθμό, πριν χτιστεί το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών σε σχέδια Θεόφιλου Χάνσεν στον λόφο των Νυμφών.
Οι παραπάνω μαρτυρίες ενισχύουν την εντύπωση ότι το κτίριο της οδού Αιόλου 38 χρησιμοποιήθηκε κατά κύριο λόγο ως ξενοδοχείο. Ομως, τα «καλά χρόνια» δεν διήρκεσαν πολύ. Και το βασικό «στήριγμα» της μακροβιότητάς του αποδείχθηκαν τελικά τα εμπορικά καταστήματα που στέγαζε στο ισόγειο με μέτωπο και προς την πλατεία. Αλλοτε ως καπνοπωλείο κι αργότερα ως υποδηματοπωλείο, κατάστημα γουναρικών και σημείο εμπορίας γεωργικών προϊόντων, έμοιαζε να αγωνίζεται να παραμείνει στη ζωή της πόλης. Το κατάφερε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’90. Ακολούθησαν χρόνια παρακμής και σταδιακά ολοκληρωτικής εγκατάλειψης. Το 2019, ένα τμήμα του κτιρίου κατέρρευσε και τότε, ο ιδιοκτήτης του, το Ιδρυμα Χατζηκώστα, σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, προχώρησαν σε επείγουσες εργασίες στατικής ενίσχυσής του. Ευτυχώς λίγα χρόνια μετά, την επαύριον της πανδημίας, το τριώροφο κτίριο στη βορινή γωνία της πλατείας Αγίας Ειρήνης απέκτησε ανάδοχο αξιοποίησης του ακινήτου για τα επόμενα 49 χρόνια. Η επένδυση υλοποιείται από την εταιρεία ARDH ΙΚΕ – Architecture Reuse Development Heritage, υπό τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Σταθόπουλο, με σκοπό να αναβιώσουν μέχρι το καλοκαίρι του 2027 τόσο το ξενοδοχείο «Βύρων» όσο και τα εμπορικά καταστήματα των ισογείων. Να και μια καλή είδηση από την αγνώριστη, τα τελευταία χρόνια, πλατεία Αγίας Ειρήνης.
