Ποια είναι η πιο ισχυρή πρωτοβουλία πολιτιστικής διπλωματίας που έχει οργανώσει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια; Μια «χειρονομία» που να αναδεικνύει ταυτόχρονα το ιστορικό της κεφάλαιο, αλλά και τις αρχές που αποτέλεσαν τα θεμέλια της Ευρώπης; Τα Βραβεία Θεοφανώ, καίτοι θεσπίστηκαν μόλις το 2020, έχουν φέρει στην πατρίδα μας ζηλευτή ακτινοβολία και εξωστρέφεια. Διανύουν ακόμα τα πρώτα τους βήματα, απολαμβάνουν όμως οικουμενικό χαρακτήρα και αναγνώριση που θα ζήλευαν άλλοι θεσμοί, καταξιωμένοι πια μέσα στα χρόνια. Ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία είναι το γεγονός ότι ο σπόρος της δημιουργίας τους ήρθε από μια σπουδαία προσωπικότητα της Ευρώπης, τον Χέρμαν βαν Ρομπάι. Ηξερε από πρώτο χέρι ότι οι αρμοί της Ε.Ε. δεν μπορεί να είναι οικονομικοί, αλλά αξιακοί. Η ιδέα του δεν υλοποιήθηκε από την πολιτεία, αλλά από μια ομάδα εμπνευσμένων Θεσσαλονικέων που επένδυσαν χρόνο, πόρους και δικτύωση για να δώσουν σάρκα και οστά σε ένα όραμα. Κάποιοι εξ αυτών, με προεξάρχοντα τον πρόεδρο του Ιδρύματος Θεοφανώ, Σταύρο Ανδρεάδη, ήρθαν χθες στην Αθήνα για να μιλήσουν στους εκπροσώπους του Τύπου για το σπουδαίο εγχείρημα.
«Στόχος ήταν να προβληθούν μέσα από την Ελλάδα και τον πολιτισμό της οι διαχρονικές ευρωπαϊκές αξίες που ενώνουν ολόκληρη την υφήλιο», υπογράμμισε ο πάντοτε σεμνός επιχειρηματίας, που αθόρυβα και συστηματικά έχει κάνει πολλά για την πόλη του. Με γερές ρίζες στο παρελθόν, βλέμμα στο μέλλον και όνομα εμπνευσμένο από μια Βυζαντινή πριγκίπισσα που κατάφερε στον βίο της να ενώσει Ανατολή και Δύση, τα βραβεία έχουν συγκροτήσει μια ζηλευτή συμβουλευτική επιτροπή με προσωπικότητες από όλη την Ευρώπη. Ουδόλως τυχαία, έδρα του βραβείου και φιλόξενη στέγη της ετήσιας τελετής απονομής είναι το μνημείο της Ροτόντας. Από σπάραγμα γίνεται το καλύτερο «βήμα» για όλα αυτά που μπορούν να φέρουν τους ανθρώπους πιο κοντά. Και πράγματι, οι βραβευμένοι θεσμοί και προσωπικότητες των τελευταίων πέντε ετών αποδεικνύουν την ιδρυτική συνθήκη της οικουμενικότητας.
Το 2020 βραβεύτηκε το πρόγραμμα ανταλλαγών φοιτητών Erasmus, που έχει κάνει τη νέα γενιά Ευρωπαίων να αποκτήσει μια διευρυμένη γνώση άλλων χωρών πέρα από την πατρίδα τους. Το 2021 βραβεύτηκε το ζεύγος των Τούρκων επιστημόνων δρ Ουγκούρ Σαχίν και δρ Οζλέμ Τουρετσί που έκαναν έρευνα για την ανάπτυξη του πρώτου εμβολίου για τον κορωνοϊό. Το 2022 βραβεύτηκε ο μαέστρος Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ, που πιστεύει ότι η μουσική είναι το προνομιακό πεδίο στο οποίο παλιοί εχθροί μπορούν να γίνουν φίλοι, φέρνοντας κοντά Ισραηλινούς και Παλαιστινίους σολίστ. Το 2023 ήρθε η ώρα του Αντόνιο Γκουτέρες και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ενώ το 2024 ο δρ Τίμοθι Σράιβερ παρέλαβε το βραβείο εις το όνομα των Special Olympics. Μιλώντας για τα Βραβεία Θεοφανώ τόνισε κατασυγκινημένος στην απονομή: «Πρόκειται για ένα θεσμό πολύ μπροστά από τον καιρό του, που μπορεί να κτίσει γέφυρες και να μειώσει την περιφρόνηση και τη μισαλλοδοξία».
Χθες ο Σταύρος Ανδρεάδης με τον Νικηφόρο Διαμαντούρο και τον Βασίλη Κωνσταντινίδη, που εκπροσωπούν τη διοικούσα αλλά και τη συμβουλευτική επιτροπή του Ιδρύματος Θεοφανώ, ανακοίνωσαν πως το βραβείο για το 2025 θα πάει στη Europa Nostra, την ομπρέλα των πολιτιστικών οργανώσεων της Ευρώπης που έχει δώσει μεγάλες μάχες για τον πολιτισμό, το περιβάλλον και την αειφορία. Η τελετή θα πραγματοποιηθεί στις 6 Νοεμβρίου στη Θεσσαλονίκη, με πλήθος ξένων προσωπικοτήτων να δίνουν το «παρών». Στη χθεσινή συνάντηση ακούσαμε ως δημοσιογράφοι και ένα δικαιολογημένο παράπονο: κρίμα είναι όταν η χώρα μας διακρίνεται σε έναν τόσο δύσκολο στίβο να μην προβάλλουμε εντατικά εντός συνόρων αυτήν την προσπάθεια.
