Αν ρωτούσαμε τον Πεσόα ή τον Σαραμάγκου θα μας διαβεβαίωναν. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να μάθει κανείς την πορτογαλική πρωτεύουσα από το να κινείται συνεχώς ανάμεσα στους πολλούς της λόφους.
Αλλοτε με τα πόδια και άλλοτε με τα μεταφορικά της μέσα που έχουν προσαρμοστεί στο ιδιαίτερό της ανάγλυφο: τραμ, τελεφερίκ και ένα ασανσέρ που προσφέρει 360 μοίρες πανεποπτεία από ψηλά. Η θέα για τον λαό αυτό είναι κάτι το μεταβλητό όπως και η ζωή (μόνο η μοίρα μένει ίδια για να την υμνούν τα φάδος).
Ετσι, τη μια βρίσκεσαι ανάμεσα σε παλιά όμορφα κτίρια με azulezos, τα χρωματιστά πλακίδια της τοπικής αρχιτεκτονικής, και την άλλη το βλέμμα φεύγει προς τον Τάγο που εκβάλλει στον ωκεανό. Κοντά και μακριά, αυτό είναι το αντιθετικό δίπολο ενός τόπου που έβλεπε κάθε τόσο τον ανθό του πληθυσμού να πηγαίνει στις εσχατιές του πλανήτη, σε άλλες ηπείρους και θάλασσες.
Το μεγάλο δυστύχημα που έγινε προχθές με 16 νεκρούς, ανάμεσά τους και πολλούς τουρίστες, συνέβη στο κίτρινο βαγόνι του τελεφερίκ «Γκλόρια».
Σήμα κατατεθέν
Είναι το σήμα κατατεθέν για τη Λισσαβώνα που φιγουράρει σε όλους τους ταξιδιωτικούς οδηγούς της, η εικόνα που κρατούν όλοι στο μυαλό τους φεύγοντας, μαζί με αποκόμματα εισιτηρίων και τη γλυκιά γεύση των pasteis de Belem. Πρόκειται για ένα «μνημείο» που ταξιδεύει στον αστικό ιστό, ένας ξεναγός εν κινήσει που χρησιμοποιούν βέβαια οι ντόπιοι και κυρίως οι επισκέπτες.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ το αίσθημα όταν κατηφόριζε στις επικλινείς πλαγιές του λόφου με φόρα, σαν τσουλήθρα της παιδικής μας ηλικίας. Εξίσου δημοφιλές είναι και το τραμ αριθμός 28 που διαγράφει τροχιά ανάμεσα στις πιο γνωστές γειτονιές και πολλά από τα αξιοθέατα.
Τα τελεφερίκ γνώρισαν τη δόξα τους με τη βιομηχανική επανάσταση όταν χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά πρώτων υλών σε δύσβατα μέρη. Στη Λισσαβώνα έφτασαν μαζί με την «πρόοδο» τη δεκαετία του 1880.
Τα τρένα είχαν κάνει την εμφάνισή τους το 1850 για να συνδέσουν την πόλη με το Πόρτο και τη Μαδρίτη, ενώ εκείνα τα χρόνια ένα φιλόδοξο αρχιτεκτονικό πρόγραμμα άλλαζε τη φυσιογνωμία της πρωτεύουσας.
Οι τρεις γραμμές τελεφερίκ αλλά και ο πιο εμβληματικός ανελκυστήρας που υπάρχει στην καρδιά της είναι σχεδιασμένα από τον ίδιο άνθρωπο: τον αρχιτέκτονα Ραούλ Μεσνιέρ ντι Πονσάρ (1848-1914). Γαλλικής καταγωγής, γεννημένος στο Πόρτο έφτιαξε πρώτα εκεί ένα τελεφερίκ και καταξιωμένος πια άφησε τη σφραγίδα του για πάντα στην πρωτεύουσα με το κεντρικό κομψό ασανσέρ Santa Justa και τα τελεφερίκ da Gloria, do Lavra και da Bica.
Από το 1885
Τα εγκαίνια του «Γκλόρια» έγιναν τον Οκτώβριο του 1885. Ξεκινάει από την πλατεία Ρεσταουραδόρες για να φτάσει μέχρι τη γειτονιά του Μπαΐρο Αλτο. Από την ίδρυσή τους τα τελεφερίκ της Λισσαβώνας ενσωμάτωναν γρήγορα κάθε νέα τεχνολογική εφεύρεση. Εχοντας συναίσθηση ότι ήταν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς τους οι Πορτογάλοι ξεκίνησαν από νωρίς να τα χαρακτηρίζουν ως «μνημεία». Ηδη από το 1997 είχαν ληφθεί οι σχετικές πρωτοβουλίες για το μέσο που σε μετέφερε από το παρόν στο παρελθόν της Λισσαβώνας.
