Ηταν το σωτήριον έτος 2003 όταν η «Κ» με έστειλε στο Τρεβίζο για να καλύψω μια εκπληκτική έκθεση για τον Πικιώνη στο Ιδρυμα Μπένετον. Αφορμή ήταν η βράβευση του έργου του με το βραβείο Κάρλο Σκάρπα. Ακόμη θυμάμαι πόσο συγκινητική ήταν εκείνη η βραδιά, όπου ο ανθός της ιταλικής διανόησης και αρχιτεκτονικής συγκεντρώθηκε από διάφορες πόλεις της γείτονος για να τιμήσει αυτήν την ξεχωριστή μορφή. «Ο Πικιώνης μετέφερε την ιερότητα του Αρχαίου Βράχου στο σήμερα», έλεγε ο ίδιος ο Λουτσιάνο Μπένετον, κάνοντας την εισαγωγή. Αυτό που έκλεψε την παράσταση, ωστόσο, ήταν η διακόσμηση της αίθουσας όπου έγινε η εκδήλωση.
Οι Ιταλοί είχαν κόψει φύλλα κάκτων αθανάτου, τα είχαν τοποθετήσει σε μεγάλα γυάλινα βάζα και είχαν τυπώσει καταπληκτικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες με τα χειροποίητα πλακόστρωτά του: «Θα έπρεπε να κάνουμε κάτι που θα άρεσε και στον ίδιο, σαν τελειομανή της λεπτομέρειας», εξηγούσαν. Του Τρεβίζο είχε προηγηθεί το Λονδίνο το 1989 και η Βενετία, όταν το 1991 η κόρη του Αγνή επιμελήθηκε μια μονογραφική έκθεση ως τμήμα της ελληνικής συμμετοχής στην 5η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της πόλης, ενώ το περιοδικό Controspazio αφιέρωσε μονογραφικό τεύχος στον Ελληνα αρχιτέκτονα. Το 1999, ο κριτικός Αμπερτο Φερλένγκα επιμελήθηκε έναν επιβλητικό τόμο και, εννέα χρόνια αργότερα, το Ιδρυμα Querini Stampaglia της Γαληνοτάτης του έκανε αφιέρωμα.
Αισθητικές αξίες
Η τεράστια τιμή που έχει δεχτεί ο Πικιώνης στο εξωτερικό θα έπρεπε να μας προβληματίζει για το αν η ίδια η πατρίδα μας του επιφύλαξε την καλύτερη μεταθανάτια μοίρα με τη σωστή συντήρηση των έργων του, αλλά και την ανάδειξη εκείνων των αισθητικών αξιών που ο ίδιος ταίριαξε μοναδικά με τον δημόσιο χώρο. Η δουλειά του θα έπρεπε να γίνεται μάθημα σε όλα τα ελληνικά σχολεία και κάθε απόπειρα να προβάλουμε το κληροδότημά του μόνο θετικό μπορεί να είναι. «Ο Πικιώνης, αν θέλουμε να καταλάβουμε ποιος είναι, πρέπει να τον δούμε σαν ένα Ευρωπαίο που μένει στην Ελλάδα και προσαρμόζεται σε αυτήν. Δεν είναι απ’ αυτούς που θέλουν να γίνουν εφάμιλλοι της Ευρώπης, αλλά θέλει να κάνει ό,τι θα ‘κανε ένας Ευρωπαίος στην Ελλάδα», έλεγε με σοφία ο Τσαρούχης.
Το Μουσείο Μπενάκη επιστρέφει στην ξεχωριστή φυσιογνωμία του Πικιώνη με μια ωραία έκθεση που εγκαινιάζεται στις 22 Οκτωβρίου με τίτλο «Αισθητική Τοπιογραφία», η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στις αρχές του έτους στη Μαδρίτη. Φιλοδοξία της είναι να καταλάβει ο θεατής πως, ενώ υπήρξε σύγχρονος του Λε Κορμπιζιέ και τον Μις φαν ντε Ρόε, προσπάθησε να ενσωματώσει στην αρχιτεκτονική του τη λαϊκή παράδοση με τη μοντέρνα αφαίρεση. Το αφιέρωμα εστιάζεται στη μορφολογική αντιμετώπιση της πρόσβασης στην Ακρόπολη, με φωτογραφικές αποτυπώσεις των μονοπατιών.
Το υλικό αυτό συμπληρώνεται με στοιχεία των έργων του που εξηγούν τη δημιουργική μέθοδο που ακολούθησε. Πέραν αυτού, θα κάνει μια συνολική εισαγωγή σε αυτόν τον φωτισμένο μαθητή του Παρθένη, που έφυγε για το Παρίσι, ήρθε σε επαφή με τα ρεύματα του καιρού του και εργάστηκε σε αρχιτεκτονικά γραφεία.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, συνέχισε την ενασχόλησή του με την αρχιτεκτονική και τη ζωγραφική, και ταυτόχρονα σε συνεργασία με άλλους πρωτοπόρους διανοούμενους της εποχή εξέδωσε το περιοδικό «Το 3ο Μάτι». «Ἡ γῆ τούτη κείτεται τώρα ὡς τὸ πρὶν ὄμορφο σῶμα ἑνὸς θεϊκοῦ πλάσματος ὅπου κατατρώγει τὶς σάρκες του ἡ ἀρρώστια. Κι ἂν εἶχε μιλιά –κι ἔχει ἀλλὰ δὲν τὴν ἀκοῦμε– θα ‘λεγε: Δείλαιοι καὶ ἀμαθεῖς καὶ βάρβαροι, τί κάνετε; τί ἀφανίζετε;» έγραφε προφητικά το 1954…
